Hagiografie van een crypto-idealist, die als kind al eigenhandig een konijnenencylopedie online zette

De première van de documentaire over de bedenker van de Ethereum-blockchain moest precies om zeven uur beginnen. Dat gebeurde woensdagavond wereldwijd op meerdere plekken tegelijk. Een manier om te benadrukken dat blockchaintechnologie decentraal werkt – dus niet aangestuurd vanuit één autoriteit, of één plaats. Niemand is de baas en niemand zou met de technologie moeten kunnen knoeien. De voor iedereen toegankelijke computercode bewaakt de zuiverheid van de database.

De film van negentig minuten gaat voornamelijk over het leven van Vitalik Buterin, de in cryptokringen wereldberoemde bedenker van Ethereum. Ethereum is na Bitcoin de beroemdste en grootste blockchain. Dat is een openbare en onveranderlijke online database. Samenwerkende computers bepalen wat erin komt.

Want hoe decentraal ook, Ethereum heeft een duidelijk gezicht. De blockchain is bedacht door een in Rusland geboren Canadees, Buterin dus, een zachtaardige nerd van inmiddels dertig. Buterin is een onbetwiste grootheid in cryptokringen en al zijn halve leven een digitale nomade die uit een klein koffertje leeft en bij bevriende programmeurs logeert. De geëngagerde documentairemaker Zach Ingrasci volgde hem een aantal jaar en interviewde ook mensen uit zijn omgeving meerdere keren. Diep gaat het niet. De documentaire heeft trekken van een hagiografie.

Buterins verhaal is ook verleidelijk. Hij is een klassiek wonderkind. Zijn ouders verhuisden in 1994 met hun zesjarige zoon naar Canada. In de voormalige (centraal geleide, wordt steeds benadrukt) Sovjet-Unie heersten chaos en hyperinflatie. Kleine Vitalik kreeg in Canada een oude computer en maakte binnen een paar maanden een online encyclopedie over konijnen. In de documentaire laat zijn vertederde vader die zien. Het is een website vol grafieken en berekeningen.

Zijn liefde voor flora en fauna is een terugkerend beeldthema. Om de zoveel scènes dwaalt Buterin, een slungelige nerd met diepliggende ogen en een zwabberende motoriek, langs blaadjes, bijen of vlinders. Als hij er vol bewondering en verbazing over praat, is dat doorspekt met scheikundige en wiskundige formules.

Die beeldtaal met natuurelementen en zachte tinten past bij Ethereum, waarvan de makers democratisch gekozen hebben voor een complexe upgrade waarmee het energieverbruik met meer dan 99 procent werd verminderd. Deze blockchain (met de bijbehorende cryptovaluta ether) heeft een andere harde kern van gelovigen dan bitcoin.

Hoewel ze in allerlei opzichten schatplichtig zijn aan elkaar, bestaat er een Amsterdam-versus-Rotterdam-achtige rivaliteit. Uitvergroot: bitcoin is de oerblockchain, het digitale goud dat niet oneindig voorradig is en daardoor waardevol. De mensen die ermee pronken, zijn in de regel vleesetende libertariërs die in dure auto’s rijden en anti-overheid zijn.

De bedenker van Bitcoin is onbekend. Al lang gaat de naam Satoshi Nakamoto rond. Wie dat precies is, is onduidelijk. Dit mysterie vormt een bron voor eindeloos speculeren, rechtszaken en claims. Aan het brondocument van Satoshi, met daarin wat Bitcoin precies is, mag niet getornd worden.

Ethereum is, anders dan bitcoin, meer van de idealisten en onschuldige boomknuffelaars. Een project dat nooit af is en zeker niet onveranderlijk. Op conferenties – met decors in pasteltinten alsof je door een Mario-game loopt – wordt af en toe zelfs gedanst. Afgelopen week zong Vitalik Buterin nog live op een cryptoconferentie in Singapore.

Sociaal en financieel experiment

Bedenker Buterin blijft leren van en sleutelen aan Ethereum, samen met mede-adepten. Ethereum fungeert als een groot sociaal en financieel experiment tegelijk, waar door mensen wereldwijd op vrijwillige basis aan wordt gebouwd, waarvoor ze elkaar met de cryptomunt betalen.


Lees ook

De verbouwing van cryptoplatform Ethereum moet het geweten van de cryptobelegger ontlasten

 Bitcoin-mining-computers, bij een serverbedrijf in de  Chinese provincie Guizhou. Dit soort servers staan wereldwijd op plekken waar energie goedkoop is of waar het koud is, zodat ze goedkoop gekoeld kunnen worden.

Het achterliggende ideaal is een wereld waarin kleine gemeenschappen zich met behulp van de blockchain decentraal organiseren en financieren. De betrouwbare blockchain zorgt daarvoor voor het benodigde vertrouwen, ook al kennen en zien mensen elkaar niet. „Het volgende stadium in de evolutie van samenwerking”, volgens de documentaire.

We willen terug naar het internet zoals dat bedoeld was, voordat Big Tech het overnam, legt Buterin in de film uit. Danny Ryan, een programmeur met een lange vlecht over zijn schouder die aan Ethereum werkt, zegt: „Ik ben heel bezorgd over de kant die technologie op beweegt. Voor mij is de keuze: hier aan verder bouwen of de bossen in trekken.”

Hoe dat alles dan precies werkt, kom je in de film niet te weten. Het wordt hooguit aangestipt: Ethereum maakt het bijvoorbeeld mogelijk om zonder tussenkomst van bedrijven of instellingen betrouwbare online stemmingen te organiseren of berichten uit te wisselen zonder omweg langs Meta en Google. Gebruikers kunnen elkaar geld lenen.

In de documentaire is veel ruimte voor de idealen van Ethereum en de gemeenschap eromheen. Er zitten ook leuke jeugdvideos van Buterin in. Over de moeilijke zakelijke en technische dilemma’s en daaraan gerelateerde conflicten gaat het minder.

Want de realiteit van blockchaintechnologie is weerbarstig. Ze biedt boeiende mogelijkheden voor democratische experimenten, maar het is tot nu toe vooral een walhalla voor speculanten. Een arena waarin geld verdienen het in de regel wint van innovaties in het algemeen belang: dat heeft Buterin door schade en schande geleerd. Wellicht tekenend dat de Nederlandse première niet in een krakershol plaatsvond, maar aan de Zuidas, in het gebouw waar een grote Nederlandse cryptovermogensbeheerder kantoor houdt.

Het is een zwaard dat aan twee zijden snijdt, zegt Buterin in de documentaire. Dankzij de cryptomunten gaat er geld naar zaken die anders geen financiering kregen. En aan de negatieve kant de mensen die er alleen voor het geld in zitten.

Hij is er nog niet uit naar welke kant de balans doorslaat.


Lees ook

Hoe een Rus uit Amstelveen met zijn ‘cryptomixer’ voor de Nederlandse rechter belandt

Hoe een Rus uit Amstelveen met zijn ‘cryptomixer’ voor de Nederlandse rechter belandt