„Ik beken schuld… omdat ik Italië en de Italianen heb verdedigd. Ik beken schuld omdat ik mijn gegeven woord heb gehouden.” Met een theatrale videoboodschap – Matteo Salvini zelf op de voorgrond, tegen een zwarte achtergrond en op dramatische muziek – reageerde de Italiaanse radicaal-rechtse politicus van de Lega-partij op de rechtszaak tegen hem in het Siciliaanse Palermo. In die zaak heeft het openbaar ministerie zaterdag zes jaar cel tegen de minister geëist.
De rechtszaak die politiek Italië nu op zijn kop zet, draait om het Spaanse reddingsschip Open Arms, dat in 2019 met 147 geredde migranten aan boord dagenlang de toegang tot een haven in Italië werd geweigerd. Als minister van Binnenlandse Zaken voerde Salvini toen een uiterst repressief migratiebeleid. Het wachten aan boord van de Open Arms dreef sommigen zo tot wanhoop, dat ze overboord sprongen. Aanklagers namen het schip uiteindelijk in beslag en brachten de opvarenden in veiligheid. De boot had toen 21 dagen op zee doorgebracht.
Lees ook
Geweld aan boord van Open Arms, meerdere migranten ‘suicidaal’ (2019)
Het vormde de aanleiding voor een gerechtelijk onderzoek tegen Salvini, die van ontvoering werd beschuldigd. Zelf houdt de Italiaanse minister vol dat hij handelde namens de Italiaanse regering en de Open Arms de toegang tot de Italiaanse territoriale wateren had ontzegd. Het Spaanse schip, dat de migranten redde voor de Libische kust, had volgens de minister kans genoeg om aan te leggen in onder meer Tunesië, Malta of Spanje. Bovendien had Italië de allerzwaksten, zoals zieken, kinderen en zwangere vrouwen, wel degelijk geholpen en aan wal gehaald, aldus Salvini in zijn verdediging.
Dat het openbaar ministerie nu zes jaar cel tegen Salvini eist, betekent nog niet dat de minister ook daadwerkelijk in de cel zal belanden. Het vonnis wordt voor het einde van dit jaar verwacht, en daarna zijn er nog twee mogelijke beroepsprocedures om het aan te vechten. Een definitieve uitspraak kan dus nog een poos op zich laten wachten. Bovendien is de aanklacht van ontvoering niet eenvoudig te bewijzen. In een vergelijkbare zaak met een schip van de Italiaanse kustwacht dat Salvini eveneens in 2019 tegenhield, oordeelde een andere Siciliaanse rechtbank, in de stad Catania, dat die zaak niet-ontvankelijk was.
Internationale conventies
Maar het openbaar ministerie in Palermo speelt het slim. Terwijl Salvini’s verdediging erop hamert dat de minister louter de Italiaanse landsgrenzen heeft verdedigd, benadrukt het OM de grenzen van het recht en van de geldende internationale conventies te verdedigen. „Eerbied voor de mensenrechten weegt zwaarder dan de verdediging van de landsgrenzen”, aldus de magistraten.
De voorbije twee jaar gedroeg Salvini zich als de stokebrand in het Italiaans kabinet van premier Georgia Meloni, van het rechts-radicale Broeders van Italië. Voor Meloni, die hij als een concurrent beschouwt, bleek hij meer dan eens de luis in de pels. Maar nu schaart de voltallige rechtse regering zich achter de vervolgde minister. De premier vreest voor „een zeer gevaarlijk precedent”, als een regeringslid een gevangenisstraf riskeert „omdat hij zijn plicht deed door de landsgrenzen te verdedigen tegen illegale immigratie”.
Eerbied voor de mensenrechten weegt zwaarder dan de verdediging van de landsgrenzen
Ook volgens Antonio Tajani, minister van Buitenlandse Zaken namens het rechts-liberale Forza Italia, en de meer gematigde stem in de regering, is de geëiste celstraf tegen Salvini „onredelijk en zonder enige rechtsgrond”. De centrumlinkse oppositieleider Elly Schlein (Democratische Partij) vindt het juist ongeoorloofd dat Meloni zich uitspreekt over een rechtszaak die nog loopt, en ziet hierin een schending van de scheiding der machten.
Matteo Salvini was minister van Binnenlandse Zaken van juni 2018 tot september 2019. Onder zijn leiding voerde Italië niet alleen een repressief beleid tegen migranten, maar ook een campagne tegen internationale ngo’s die migranten in nood op zee gingen redden. Meloni werd verkozen na een campagne waarin ze een ‘zeeblokkade’ voor de kust van Noord-Afrika beloofde om migranten buiten te houden.
Migratiedeal
Die zeeblokkade kwam er niet, maar Meloni lobbyde wel zeer actief voor de migratiedeal die de Europese Unie in juli vorig jaar met Tunesië sloot. Europa maakt geld over voor grensbewaking, maar biedt ook economische steun.
De bootmigratie vanuit Tunesië is dit jaar met 82 procent gedaald. Een succes, zegt Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. Achter die spectaculaire daling schuilt echter dodelijke repressie. Volgens migratie-experts en organisaties die zich om migranten bekommeren, onderschept het regime van de Tunesische autocraat Kais Saied migranten die proberen over te steken en deporteert hen naar de woestijn. Europa heeft intussen soortgelijk deals met Marokko, Mauritanië, Libanon en Egypte. Volgens internationale media zouden ook in die landen deportaties plaatsvinden.
Lees ook
Meer geld voor repressie kan migratie juist aanwakkeren: ‘In zekere zin maakt de Tunesië-deal het probleem erger’