Zwarte slachtoffers van ‘de grote bankroof’ in Zuid-Afrika voelen zich verraden door corrupte politici

Posted on September 12, 2024 by admin

Garagehouder Aubrey Mulaudzi kijkt samen met twee van zijn werknemers onder de motorkap van een twintig jaar oude stationwagen. Hij is genoodzaakt zelf mee te sleutelen aan de voornamelijk oude auto’s die de klanten bij hem laten repareren.

Zes jaar geleden, voordat de Zuid-Afrikaanse VBS-bank omviel, ging het anders. Mulaudzi had toen dertig mensen in dienst. Maar de val van de bank heeft zijn bedrijf in Thohoyandou, een plaats in het noorden van de provincie Limpopo, aan de rand van de afgrond gebracht.

Mulaudzi had via aandelen 2,5 miljoen rand (127.000 euro) in de bank geïnvesteerd en had er een bedrijfsrekening. „Vlak nadat VBS viel, had ik geld nodig, omdat een grote klant niet betaalde. Maar mijn spaargeld was weg, waardoor ik mijn rekeningen niet meer kon betalen. Van de dertig werknemers heb ik er vierentwintig moeten ontslaan. Bovendien kan ik nergens meer geld lenen, omdat ik niet meer kredietwaardig ben.”

Tot op de dag van vandaag heeft hij geen cent teruggezien van zijn geld. In totaal hebben zo’n duizend investeerders en meer dan twintigduizend spaarders geld verloren.

Hoofdschuddend reageert Mulaudzi op het recente bericht dat minister van Justitie Thembi Simelane, toen zij nog burgemeester was van provinciehoofdstad Polokwane, geprofiteerd heeft van de malversaties bij VBS. „Er zijn wat ambtenaren en bankmedewerkers veroordeeld, maar de grootste oplichters zijn de politieke zwaargewichten. Mensen als Simelane hebben ons geld afgepakt en willen het niet terugbetalen. Ze hebben ons verraden.”

Het steekt Mulaudzi dat de fraudeurs de arme inwoners van Limpopo hebben geslachtofferd voor hun hebzucht. „Ze hebben met ons geld voor zichzelf prachtige huizen gebouwd en luxueuze auto’s gekocht, zoals Lamborghini’s. Ze hebben dat geld echt niet nodig.”

Aubrey Mulaudzi (in grijs shirt) aan het werk in zijn garage. Hij moest veel werknemers ontslaan toen VBS omviel.

Het garagebedrijf van Aubrey Mulaudzi (foto uit 2018).

Piramidespel

De VBS Mutual Bank, die vooral de arme bevolking en gemeenten in het rurale noorden bediende, is in 2018 ten onder gegaan door grootschalige corruptie en fraude. Onderzoek in opdracht van de South African Reserve Bank (SARB), de centrale bank van Zuid-Afrika, beschrijft hoe een netwerk van politici, gemeenteambtenaren, het management van de bank en accountants van PricewaterhouseCoopers (PwC) via schimmige bedrijven en tussenpersonen de kas geplunderd hebben. In het rapport uit 2018 met de titel ‘The great bank heist’ (De grote bankroof) becijferen de onderzoekers dat omgerekend zo’n 100 miljoen euro in de verkeerde zakken is beland.

Het management runde de bank vanaf 2015 als een soort piramidespel. Spaarders kregen extreem hoge rentes en om die te kunnen betalen had VBS steeds nieuw kapitaal nodig. Regionale politici, zoals de ANC-penningmeester in Limpopo Danny Msiza, gebruikten hun invloed en smeergeld om nieuw spaargeld aan te trekken. Zo stalden vijftien gemeenten, waaronder Polokwane, in totaal 1,6 miljard rand (81 miljoen euro) bij VBS. Dit was echter in strijd met de wet, omdat VBS als ‘mutual bank’ niet de juiste banklicentie had.

Ook de 55-jarige Ngwedzeni Mukwelko, die een marktkraam heeft nabij het winkelcentrum waar het VBS-hoofdkantoor gevestigd was in Thohoyandou, viel voor de hoge rentes. Ze zette zo’n 12.000 rand (610 euro) op een rekening bij VBS. „Het was een fantastische bank. Als je 100 rand gestort had, dan was het na zes maanden 110 of soms zelfs 120 rand. Dankzij die rente kon ik mijn vijf kinderen naar school sturen,” zegt de marktvrouw in de lokale taal Venda. Engels heeft ze nooit geleerd.

Ze is trots dat ze rond kan komen van wat ze verdient met haar marktstalletje, al is het assortiment beperkt: tomaten, soep en chakalaka, een Zuid-Afrikaanse groenteschotel. Maar geld overhouden doet ze niet. „Van mijn VBS-spaargeld zou ik extra eten kunnen betalen voor de dure feestdagen of het misschien gebruiken voor een begrafenis.”

Ngwedzeni Mukwelko bankierde bij VBS. „Het was onze bank en we vertrouwden die volledig.”

Vertrouwen

De oprichting van VBS, een afkorting van Venda Building Society, gaat terug naar de apartheid en de zogeheten homelands (thuislanden), semiautonome gebieden die het regime had opgericht om de zwarte bevolking van de blanken te segregeren. In 1982 richtte de regering van de Venda Republiek, een van de thuislanden, samen met traditionele leiders VBS op. Die kon kleinschalige leningen verschaffen aan de arme zwarte bevolking, die niet terecht kon bij bestaande banken.

„Het was onze bank en we vertrouwden die volledig”, legt kraamhouder Mukwelko uit. Ze had nooit verwacht dat VBS zou omvallen. „Iedereen hier bankierde bij VBS. De bank was eigendom van zwarte mensen, alle andere banken zijn in handen van blanken.”

Ze houdt even in als een vrachtwagen van een budgetsupermarktketen voorbij kachelt. Passerende voetgangers persen zich tegen Mukwelko’s stalletje aan bij gebrek aan ruimte. Als het lawaai is uitgedoofd, vervolgt de marktvrouw: „Bovendien was dit de eerste bank die hier in Thohoyandou een kantoor opende.”

Ook garagehouder Mulaudzi spreekt nog altijd vol lof over de beginjaren van de bank. „Ik was echt enorm trots op VBS. Toen ik mijn bedrijf begon, was dit de enige bank die mij een lening wilde verstrekken. De andere banken leenden niet aan arme mensen zoals ik.” Nadat Mulaudzi die lening had afbetaald, besloot hij te investeren in VBS.

„De financiële toezichthouder zei dat de bank er goed voor stond, dus het leek een goede beslissing”, herinnert Mulaudzi zich. Wat hij toen niet wist, was dat de door PricewaterhouseCoopers en KPMG gedetacheerde accountants valse cijfers produceerden over VBS. „En opeens viel de bank om en konden we niet meer bij ons geld. We snapten er niets van.”

Honderden spaarders, onder wie Mukwelko, trokken naar de kantoren van VBS om hun spaargeld op te eisen. „Ik heb er wekenlang voor de deur geslapen, maar uiteindelijk heeft het me niks opgeleverd.”

Getuigenverklaring

In eerste instantie leken de grote spelers in het schandaal ermee weg te komen. Maar de jacht van de National Prosecution Authority (NPA, het Zuid-Afrikaanse openbaar ministerie) op de verdachten is sinds afgelopen juli in een stroomversnelling gekomen. Voormalig bestuursvoorzitter van VBS Tshifhiwa Matodzi, die door het ministerie van Financiën wordt gezien als de ‘kingpin’ achter de plundering van de bank, bekende schuld aan 33 aanklachten wegens fraude, afpersing, witwaspraktijken en diefstal.

In een uitgelekte getuigenverklaring die hij onder ede heeft afgegeven, klapt Matodzi uit de school. In het 263 pagina’s tellende document is tot in detail te lezen wie er geprofiteerd heeft.

De getuigenis slaat in als een bom, vooral omdat Matodzi verklaart dat oppositieleider Julius Malema en zijn toenmalig adjudant Floyd Shivambu van de marxistische partij Economic Freedom Fighters (EFF) maandelijks smeergeld ontvingen.

Nog geen maand na deze getuigenverklaring onthullen onderzoeksjournalisten, die de drijvende kracht zijn in het blootleggen van de corruptie, dat ook minister van Justitie Thembi Simelane een verdachte lening heeft ontvangen van een bedrijf dat gelinkt is aan VBS. Daags na het nieuws doet een gespecialiseerde recherche-eenheid, de Hawks, een inval bij Simelane’s voormalig persoonlijk assistent en neemt documentatie in beslag.

Een van de kantoren van VBS in Thohoyandou (foto uit 2018).

Toen Simelane burgemeester was van Polokwane heeft haar gemeente in 2016 en 2017 zo’n 350 miljoen rand (17,7 miljoen euro) geïnvesteerd in VBS met behulp van beleggingsmakelaar Gundo Wealth Solutions. Van datzelfde bedrijf heeft Simelane een bedrag ontvangen van 575.000 rand (29.000 euro), volgens haar een lening om een koffieshop te kopen.

De ANC-minister wankelt, zegt Dirk Kotzé, politiek analist en professor aan de University of South Africa. Zowel de integriteitscommissie van het ANC als president Cyril Ramaphosa eisen tekst en uitleg. „Haar politieke lot ligt in handen van het ANC. En Ramaphosa wil de corruptie binnen de partij aanpakken, want die heeft het ANC veel stemmen gekost bij de verkiezingen eerder dit jaar.”

Gerechtigheid

Op dit moment loopt een rechtszaak tegen dertien verdachten, waaronder de eigenaar van Gundo Wealth Solutions, de voormalige ANC-penningmeester Danny Msiza, het voormalige bestuur en de voormalig accountants van KPMG en PwC.

Slachtoffers als Mulaudzi en Mukwelko hebben weinig vertrouwen in de zaak. „Ze hebben de beste advocaten van het land ingehuurd met het geld dat ze van ons hebben gestolen, terwijl ik geen geld meer had om tegen VBS te procederen”, verbijt Mulaudzi zich. Bovendien vindt hij dat het justitieel apparaat veel te traag handelt. „Wij willen dat ze ons geld terugbetalen, maar dat hebben ze allang weggesluisd, buiten bereik van justitie.”

Hij heeft meer vertrouwen in heroprichting van de bank. „Daar is 1,5 miljard rand voor nodig. Als je bedenkt hoeveel onze regering jaarlijks kwijtraakt aan corruptie en fraude, is dat een schijntje.” Hij is erover in gesprek met de staatsbank. „Maar ja, wie vertrouwt die bank straks nog?”

We verzuipen in plastic. Durft de wereld te zeggen: genoeg is genoeg?

admin
November 22, 2024
0

Het is teruggevonden in moedermelk, in honingbijen, in hondentestikels, in appels, in het diepste van de oceaan, in wolken en in versgevallen sneeuw op Antartica. Plastic is een wondermiddel en een vloek. Na de biodiversiteitstop en de klimaattop start maandag een laatste belangrijke milieutop, een die het slotakkoord moet worden van onderhandelingen die sinds 2022 lopen. Op een VN-top in Zuid-Korea willen landen een juridisch bindend akkoord sluiten tegen plastic vervuiling.

Boven die onderhandelingen hangt één belangrijke vraag. Gaan landen afspreken dat ze minder plastic zullen produceren? Studies laten zien dat plasticvervuiling fundamenteel aanpakken niet kan zonder de losgeslagen productie ervan in te perken. Maar het politieke klimaat is er niet naar, en voorstander Verenigde Staten nam afgelopen week toch nog afstand van zo’n productieplafond.

Plastic is niet nieuw, maar de explosie van plastic om ons heen wel. Sinds 1950 is de productie ervan meer dan vertweehonderdvoudigd. De productie groeit bovendien steeds harder. Vooral in China, maar ook in andere Aziatische landen en de Verenigde Staten verrezen de afgelopen jaren nieuwe fabriekskolossen die de plastic productie verder omhoogstuwen.

Met die productie kwam ook meer vervuiling. De uitstoot van microplastics in het milieu wordt momenteel geschat op tussen de 10 en 40 miljoen ton per jaar, een hoeveelheid die tegen 2040 zou kunnen zijn verdubbeld, staat in een studie gepubliceerd in Science. Microplastics zijn in ons water gevonden, in ons eten – zoals zout, suiker, honing, bier en thee – in ons bloed en organen. Wetenschappers zien steeds meer aanwijzingen voor negatieve gezondheidseffecten.

Tegen 2050 ‚zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in de zee dan vissen, berekenden onderzoekers

Duidelijk is dat het zeeleven al lijdt onder plastic. Zo werd in de buik van één aangespoelde walvis in Spanje 29 kilo plastic gevonden: tassen, netten, zelfs een jerrycan. Vermoedelijk was al dat plastic het dier fataal geworden. Tegen 2050 ‘zwemmen’ er mogelijk meer stukken plastic in zee dan vissen, berekenden onderzoekers. Om te illustreren hoe hard het gaat: bij tellingen van The Ocean Cleanup in de Stille Oceaan bleek dat het aantal gevonden plastics in slechts een kleine zeven jaar tijd was vervijfvoudigd.

Het plasticprobleem valt niet te ontkennen, en daarom startten 175 landen in 2022 onderhandelingen met de bedoeling eind dit jaar tot een akkoord te komen. Het zou een juridisch bindend instrument moeten worden tegen plastic vervuiling. Dat pakket maatregelen zou moeten gelden voor de „hele levenscyclus” van plastics; dit werd expres zo geformuleerd zodat het de deur openzet om ook de productie van plastic aan te pakken.

EU voortrekkersrol

Bij het pleiten voor een productieplafond pakt de Europese Unie een voortrekkersrol. Maar hoeveel heeft het continent eigenlijk nog te zeggen over plastic productie? Het marktaandeel van plasticfabrieken in Europa nam af van 28 procent in 2006 naar 12 procent vorig jaar. Plastic uit Azië en de VS, gemaakt met goedkoop schaliegas of (Russische) olie, zorgt er al jaren voor dat de Europese plasticproducenten worden weggeconcurreerd. De Europese productie daalde alleen al vorig jaar met 8 procent. Onbedoeld is die Europese productiebeperking er dus al.

De EU vindt daarnaast niet alleen plastic producerende grootmachten zoals de VS en China tegenover zich. Ook oliebedrijven lobbyen actief tegen regels die de productie van plastic moeten beteugelen. „Een productieplafond gaat ons niet helpen wat betreft vervuiling en het milieu”, aldus Karen McKee, topvrouw bij oliegigant ExxonMobil tegen zakenkrant Financial Times in aanloop naar de top.

Oliereuzen zoals Saudi-Aramco, ExxonMobil en Shell investeerden samen vierhonderd miljard dollar in plasticfabrieken, zo berekende Forbes in 2020. „Soms vergeten we dat plastic gemaakt is van olie en gas”, zegt McCauley. „Nu er meer energie uit hernieuwbare bronnen komt vanwege de strijd tegen klimaatverandering, zetten olie- en gasbedrijven in op het opvoeren van de plasticproductie als plan B.”

Plastic wordt gezien als de grootste toekomstige groeimotor van de vraag naar olie. De vraag naar brandstof gaat door de opkomst van elektrische auto’s mogelijk pieken. Plastic is een levensverzekering voor fossiel.

Bij de vorige onderhandelingssessie in Canada in april waren er 196 lobbyisten van de fossiele en chemische industrie aanwezig. Meer dan de mensen die aanwezig waren namens delegaties van de Europese Unie.

Lang niet alle industrie is overigens tegenstander van een productieplafond. Bedrijven die plastic verwerken, zoals Coca-Cola en Unilever, hebben hier gezamenlijk juist voor gepleit. Een productieplafond zou goed zijn voor de recyclingindustrie, aldus een topman van Unilever tegen de Britse zakenkrant Financial Times.

Frappant genoeg is het ook de olie-industrie die recycling zegt te steunen, sterker nog: volgens critici hebben oliebedrijven de potentie van recycling jarenlang schromelijk overdreven. „Oliebedrijven houden ervan met de mythe van recycling te schermen als manier om het probleem van plastic vervuiling aan te pakken”, zegt McCauley. „Maar ze zitten ook weer niet te wachten op stevige afspraken over gerecycled plastic, want dat zorgt voor minder vraag naar fossiel plastic.”

Alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet

Recycling is in werkelijkheid weerbarstig. Wereldwijd wordt ongeveer 9 procent van het plastic gerecycled. In Europa wordt steeds mínder plastic gerecycled. En alleen al in Nederland gingen dit jaar vijf plasticrecyclers failliet.

Recyclers kunnen momenteel niet op tegen de lage prijzen van nieuw plastic, en het gemak ervan in het productieproces. Bedrijven die huisafval ophalen, schoonmaken, sorteren, en omsmelten naar gerecyclede plastic korrels, moeten concurreren met een totaal andere markt van goedkope fossiele plastics uit gigantische fabrieken in Azië en de VS. En de duurzame ambities van voedingsgiganten en verpakkingsbedrijven blijken niet groot genoeg om ook vast te houden aan gerecycled plastic als dat duurder is.

De problemen in de plastic-recyclingindustrie lijken sterk op die in de kledingindustrie. Tweederde van de nieuw verkochte kleding bestaat tegenwoordig (geheel of gedeeltelijk) uit plastic (denk aan namen als polyester, elastaan of acryl). Ook textielrecyclers (die van oude kleding nieuwe willen maken) kunnen niet op tegen fossiele goedkope materialen.

Mogelijk toch afspraken

Hoe groot de noodzaak volgens voorstanders ook, het lijkt politiek gezien volgende week niet uit te draaien op een juridisch afdwingbaar productieplafond. Over andere onderwerpen lijken de standpunten van landen minder ver uiteen te liggen. Zo zijn er plannen om afspraken te maken over beter beheer van plastic afval, meer recycling en mogelijk beter ontwerp van producten (waardoor recycling makkelijker is). Ook zouden er mogelijk afspraken gemaakt kunnen worden om vervuiling in oceanen door plastic vistouw te beperken.

De top in Zuid-Korea (trouwens zelf ook een grote plasticproducent) trekt veel minder aandacht – en regeringsleiders – dan de klimaattop van afgelopen weken. Wordt het plastic probleem misschien nog onderschat?

„Absoluut”, vindt McCauley. „Maar als er geen akkoord komt, accepteren we een toekomst waar mensen onnodig ziek worden door plastic vervuiling, een wereld waarin oceanen een plastic soep worden. Dit is een once in a lifetime kans en die mogen we niet verspillen.”

Legertop VS gaat weer turbulente tijd tegemoet, met balanceeract om Trump in toom te houden

admin
November 22, 2024
0

Toen Donald Trump vorige week zijn kandidaat-minister van Defensie onthulde, ging op rechtse sociale media al snel een meme rond. Deze collage toonde links een oudere foto van de huidige baas van het departement, topofficier Lloyd Austin, die in coronatijd met mondkapje én spatmasker langs een haag ondergeschikten loopt. En rechts een eveneens wat gedateerde foto van diens door Trump geselecteerde opvolger, Pete Hegseth, in legergroen gevechtstenue en een aanvalswapen losjes in de hand.

De meme moest uitbeelden hoezeer onder Trump op het Pentagon een nieuwe wind zou gaan waaien. Fox News-presentator Hegseth berijdt al jaren het stokpaardje dat de strijdkrachten verzwakt en ‘verwijfd’ zouden zijn. Als bewindsman wil hij de defensiestaf zuiveren van ‘woke’ generaals. Via Hegseth zou Trump zo alsnog de loyale generaals krijgen die hij tijdens zijn eerste termijn (2017-2021) node miste. Bijvoorbeeld om het leger in te zetten tegen de „vijand van binnenuit”, zoals hij politieke tegenstanders tijdens de campagne dreigde. Of om militairen te laten helpen bij het uitzetten van illegale immigranten.

Lawrence Wilkerson vreest dat dit niet alleen maar dreigementen zullen blijken, vertelt de gepensioneerde legerkolonel aan de telefoon uit Virginia. „Ik denk dat een belangrijk deel retoriek is, maar het stemt zeker ongerust dat Trump een deel van de militaire ambtenarij wil vervangen door hielenlikkers. Zelfs als Hegseth uiteindelijk niet [door de Senaat] benoemd wordt – wat ik zeker niet uitsluit – kunnen we iemand anders krijgen die het bevel opvolgt om schoon schip te maken.”

„En zeker wanneer die persoon geen enorme ervaring of politiek aanzien heeft,” voorspelt Wilkerson, „zal hij waarschijnlijk op verzet stuiten van iedereen binnen het Pentagon, met zijn 300.000 medewerkers de grootste non-profitorganisatie ter wereld. Dat zou een blijvende puinhoop aanrichten en de nationale veiligheid van de VS schaden.”

Wilkerson kent het departement en het gremium van de Joints Chiefs of Staff (JCS) van binnenuit. Hij was decennialang de rechterhand van de legendarische viersterrengeneraal Colin Powell, die het in 1989 als eerste afro-Amerikaan tot voorzitter van de verenigde chefs van staven schopte. Trump en Hegseth hebben beiden laten doorschemeren dat ze de huidige (eveneens zwarte) voorzitter, generaal Charles ‘CQ’ Brown jr., willen vervangen, omdat hij ‘woke’ zou zijn.

Lawrence Wilkerson: „Een van de cosmetische dingen die Trump kan doen is Browns termijn niet verlengen of hem simpelweg ontslaan. Maar dat zou niet zo’n big deal zijn.” De voorzitter, legt hij uit, voert over geen enkele militair het bevel, hij is vooral een schakel tussen Witte Huis, de Nationale Veiligheidsraad, het Pentagon en de commandanten van de verschillende onderdelen van de strijdkrachten. „Er loopt vooral veel communicatie via hem.”

Daadwerkelijke militaire macht ligt bij de commandanten die het slagveld moeten aansturen. „De man in Honolulu, de man in Stuttgart [..], de leider van het strategisch commando, die over alle kernwapens gaat.” Zodra Trump ook op zulke posten kritiekloze lakeien gaat benoemen, zou Wilkerson zich echt zorgen maken. „Maar ik denk dat zelfs Trump wel inziet hoe beangstigend en schadelijk dat zou zijn.”

Voorproefje

Het neemt niet weg dat topgeneraals onder Trump (opnieuw) een turbulente tijd tegemoet gaan. Als ze aanblijven kunnen ze met de president meebuigen in de hoop zijn meest autoritaire instincten wat in te tomen. Critici kunnen dit afdoen als ‘anticiperende gehoorzaamheid’, maar het bleek in Trumps eerste termijn wel degelijk erger te voorkomen.

Een voorproefje van een Donald Trump die het leger liefst ook binnenlands zou inzetten, kregen de VS bijvoorbeeld al in de verhitte protestzomer van 2020. Na de geruchtmakende politiemoord op een zwarte man, George Floyd in Minneapolis, braken door het hele land antiracismebetogingen uit, die soms ontspoorden in rellen. Trump begon hierop openlijk te flirten met het idee militairen in te zetten tegen deze Black Lives Matter-beweging.

Op 1 juni 2020 liet hij een protestkamp in Lafayette-park, vlakbij het Witte Huis, door de oproerpolitie schoonvegen met flitsgranaten en traangas. Vervolgens paradeerde hij naar de nabijgelegen St. John’s-kerk waar hij uitgebreid poseerde met een bijbel. In zijn kielzog wandelden Mike Esper en Mark Milley mee, destijds respectievelijk de minister van Defensie en de JCS-voorzitter.

Beiden hadden achteraf grote spijt dat ze meegingen in dit machtsvertoon. Milley schreef zijn ontslagbrief, maar diende die niet in. Wel verzond hij een dag na het incident een communiqué waarin hij de commandanten van alle legeronderdelen erop wees dat „elke Amerikaanse militair trouw heeft gezworen aan de grondwet en de waarden die zij belichaamt”. Die brief zette hij weer een dag later op Twitter, inclusief handgeschreven voetnoot: „We blijven die eed en het Amerikaanse volk trouw.”

Volgens Wilkserson gaf Milley daarmee een „krachtig” antwoord. „Wat hij feitelijk deed, was binnen de rangen zeggen: ik beging een fout, ik had dat niet moeten doen. Vervolgens wees hij iedereen die het maar moest horen op de grondwet. Dat was een lastig pad om te bewandelen, want hij ging hiermee in tegen zijn opperbevelhebber [Trump] door hem in zekere zin te beschamen. Maar Trump ontsloeg hem niet.”

De legertop zal in Trumps nieuwe termijn weer dit soort evenwichtsoefeningen moeten uitvoeren. Bijvoorbeeld als de president militairen zou willen inzetten bij de door hem beloofde ‘massadeportaties’ van illegale immigranten, zoals hij deze week al suggereerde. Hierbij kunnen de generaals Trump echter een aantrekkelijk alternatief voorleggen, stelt Wilkerson: het federaliseren van de nationale gardes van de vier staten die aan Mexico grenzen. Eerdere presidenten, ook Democratische, zetten deze reservisten al eens in voor het versterken van de zuidgrens.

„Gouverneurs kunnen daartegen protesteren,” zegt Wilkerson, „maar als de president een noodtoestand uitroept, kan hij die gardisten onder federaal gezag plaatsen. Zij zijn daar ook veel beter geschikt voor dan actieve manschappen. Ze kennen hun staten en het terrein veel beter.”

Christen-nationalisme

Veel bevreesder is Wilkerson voor een al langer sluimerende trend binnen het Amerikaanse leger, die onder Trump kan versnellen: de opkomst van christen-nationalisten. Dit zijn niet alleen evangelisch-christenen, maar ook conservatieve katholieken. Uit bijbelse principes streven vooral de evangelicals op het wereldtoneel een zeer hechte band na met Israël en het Joodse volk. En binnenlands streven ze samen met de katholieken, van wie Trump er in zijn eerste termijn al menige benoemde binnen de federale magistratuur, ernaar het christendom tot de nationale religie te maken.

Kandidaat-minister Hegseth is een exponent van deze stroming. De evangelical etaleert graag zijn christen-fundamentalistische tatoeages. Zo draagt hij een groot Jeruzalem-kruis op zijn rechterborst en de tekst Deus Vult (‘God wil het’) op zijn onderarm, respectievelijk het wapenschild en de strijdkreet van de kruisvaarders die vanaf de elfde eeuw het Beloofde Land moesten veroveren op de moslims.

Hoewel Trump zich in de campagne presenteerde als een isolationist die geen nieuwe oorlogen zal beginnen en het Midden-Oosten weer rustig kan krijgen, zouden pro-Israëlische bewindslieden als Hegseth de president die belofte kunnen laten breken, voorziet Wilkerson. „Hij kan naar Trump gaan en zijn best doen hem te overtuigen om ten oorlog te trekken tegen Iran. Want dat is wat [de Israëlische premier] Bibi [Netanyahu] wil.”

Emancipatiemachine

Behalve met christelijk-nationalisme flirt Hegseth ook met wit-superioriteitsdenken. Zo zou de legertop met diversiteitsprogramma’s „Amerika’s witte zoons en dochters bij ons wegjagen”, schreef hij in zijn dit jaar verschenen boek The War on Warriors: Behind the Betrayal of the Men Who Keep Us Free. Wilkerson moet hard lachen als hij die opmerking hoort. „Het spijt me, maar Amerika’s witte zonen en dochters melden zich zelf helemaal niet meer aan.”

Hij wijst op enquêtes die al decennia worden gehouden onder 18- tot 24-jarigen en waarin nu nog maar 9 procent zegt in het leger te willen dienen. „De belangrijkste reden is de economie: ze kunnen elders een betere baan vinden. En de tweede reden is dat ze niet willen omkomen in stupide oorlogen. Als we morgen de dienstplicht weer zouden invoeren, zou ongeveer tweederde van de Amerikaanse jeugd te dom of te dik zijn om te dienen. En het deel dat wel geschikt is, zou naar Mexico of Canada vluchten. We kunnen nooit meer een dienstplicht hebben in dit land.”

Het Amerikaanse leger liep qua emancipatie de afgelopen decennia juist vaak vooruit op de rest van de samenleving. Eerder dan in de burgermaatschappij konden vooral zwarte Amerikanen er opklimmen in de rangen. Wilkersons politieke baas Colin Powell werd hiervan het bekendste voorbeeld. Al lang voor Barack Obama werd hij getipt als eerste potentiële zwarte president van het land – maar zag daar zelf van af.

Trump zou die voortrekkersrol van het leger kunnen aanwenden, vreest Wilkerson. „Hij zou kunnen zeggen: omdat het leger in het verleden eerder een instrument was om sociale verandering op te leggen aan de rest van het land, ga ik nu het christendom tot het nationale geloof maken binnen het militaire apparaat.” Het Congres kan daar nog voor gaan liggen, hoopt hij. „Maar als de president deze knuppel oppakt en het leger ermee gaat slaan, weet ik niet wat er gebeurt.”

Kandidaat-minister Pete Hegseth in een anti-communistisch T-shirt.

Foto James Devaney/GC Images

Beoogd defensieminister Benoeming Pete Hegseth onzeker

Donald Trumps voordracht van Fox News-presentator Pete Hegseth als nieuwe minister van Defensie wordt in ieder geval geen hamerstuk in de Senaatscommissie voor de Strijdkrachten die uiteindelijk gaat over zijn benoeming. Donderdag trok een andere omstreden kandidaat, beoogd justitieminister Matt Gaetz, zich al terug toen bleek dat hij in de Senaat onvoldoende steun zou genieten. Trump heeft inmiddels al een andere potentiële Attorney General voorgedragen: Pam Bondi. Zij vervulde dezelfde functie in Florida eerder op staatsniveau, waarmee ze betere kaarten lijkt te hebben dan de juridisch zeer onervaren Gaetz..

Door het sneuvelen van Gaetz’ kandidatuur kan de aandacht verschuiven naar Hegseth, speculeren Amerikaanse media. Zonder enige politieke ervaring moet de 44-jarige veteraan en tv-persoonlijkheid de machtigste militaire bureaucratie ter wereld gaan leiden: het Pentagon met zijn jaarbegroting van 850 miljard dollar. Mocht die bestuurlijke onervarenheid al geen aanleiding zijn voor scepsis, dan kunnen kritische leden Hegseth confronteren met een lange lijst omstreden uitspraken, controverses en een aanrandingsaantijging.

Trump lijkt de presentator van ochtendbabbelprogramma Fox & Friends vooral geselecteerd te hebben wegens zijn veelvuldig uitgevente stelling dat de strijdkrachten te ‘woke’ zijn geworden. Hegseth wijst dan vooral op de toegenomen aandacht voor ‘diversiteit, gelijkheid en inclusiviteit’ (DEI) en het toelaten van transgenders. Ook meent hij dat de legertop te ver ging bij het opleggen van coronamaatregelen tijdens de pandemie.

Hegseth kan ook kritisch ondervraagd worden over zijn opvatting dat vrouwelijke militairen niet geschikt zijn voor gevechtsrollen, of dat hij zijn handen al tien jaar niet wast omdat hij niet in bacteriën gelooft. Of over zijn vele tatoeages, waarvan sommige uitingen zouden zijn van christen-fundamentalisme en wit-superioriteitsdenken. En dan kwam vorige week ook naar buiten dat hij enkele jaren geleden een vrouw afkocht, die hem beschuldigd had van aanranding.

Militaire ervaring heeft Hegseth wel. Als twintiger en dertiger kreeg hij begin deze eeuw een eersterangs inkijkje in de Amerikaanse ‘War on Terror’. Zo werd hij als lid van de Nationale Garde van de midwestelijke staat Minnesota meermaals overzees uitgezonden, naar zowel het omstreden Amerikaanse detentiekamp op marinebasis Guantánamo Bay in Cuba, als naar Irak en Afghanistan.

‘Het Parijsakkoord is een van de grootste succesverhalen van het multilateralisme’

admin
November 21, 2024
0

Internationale klimaatonderhandelingen hebben een soort Veiligheidsraad nodig. Dat vindt André Nollkaemper, hoogleraar internationaal recht en duurzaamheid aan de Universiteit van Amsterdam.

„We beschouwen veiligheid als een ultiem belang van de internationale gemeenschap. Institutioneel komt dat tot uiting in de Veiligheidsraad”, zegt Nollkaemper op een donkerhouten zolderkamer in het Institute for Advanced Studies aan de Oude Turfmarkt in Amsterdam. „Zo zou je ook moeten erkennen dat het beschermen van het klimaat, of breder van de planetaire grenzen, van vitaal belang is voor de internationale gemeenschap. Dus heb je op een hoog niveau binnen de VN, vergelijkbaar met de Veiligheidsraad, een instelling nodig die meer regie kan voeren.”

Dit is een goed moment om over die regie na te denken. In de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe wordt nog volop onderhandeld over de verantwoordelijkheid van met name de rijke landen voor het mondiale klimaatbeleid. Anderhalve week geleden wees het gerechtshof in Den Haag de eis van Milieudefensie af dat Shell zijn klimaatvervuilende activiteiten fors moet reduceren. En volgende week buigt het Internationaal Gerechtshof in Den Haag zich over de verplichtingen van wereldgemeenschap tegenover kwetsbare landen, zoals het eilandstaatje Vanuatu dat door de oceaan verzwolgen dreigt te worden. Drie gebeurtenissen die zowel de kracht als de zwakte van de internationale rechtsorde in de strijd tegen klimaatverandering laten zien.