‘Het enige persbureau van Nederland moet overleven’

Het ANP, het enige persbureau in Nederland voor algemeen nieuws, voelt zich in zijn voortbestaan bedreigd als de voorgenomen overname van RTL Nederland door mediabedrijf DPG doorgaat. Dat zeggen de eigenaar van het ANP, ondernemer Chris Oomen, en algemeen directeur Martijn Bennis, in gesprek met NRC.

„Zorgen over de kwetsbaarheid van het ANP bestonden eerder ook al”, zegt Oomen, „maar ze worden groter als de fusie wordt goedgekeurd.” Oomen, die het ANP in 2021 voor 27,5 miljoen euro overnam van Talpa van John de Mol, benadrukt dat hij niet wil overkomen „als een klagerig persoon, terwijl het mij goed gaat in het leven.”

Maar Oomen wil voorkomen dat DPG, nu al het grootste mediabedrijf van Nederland, na inlijving van RTL het ANP onder druk kan zetten om akkoord te gaan met lagere prijzen voor de berichten en foto’s die het persbureau levert. Hij is niet van plan de verliezen van het ANP uit eigen zak aan te vullen.

De nieuwe mediareus DPG/RTL zou bovendien zijn eigen interne nieuwsdienst kunnen beginnen, om vervolgens het contract met het ANP op te zeggen. „De uitgevers maken nu nog de afweging dat een contract met het ANP bedrijfseconomisch in hun belang is”, aldus Bennis. „Maar zodra één van hen zegt: vanuit het oogpunt van onze bedrijfsvoering is het níet meer in ons belang, dan is het ANP weg.”

In december deed DPG een bod van 1,1 miljard euro op RTL Nederland. Het van oorsprong Belgische DPG heeft in Nederland onder meer het AD, de Volkskrant, Trouw, tal van regionale kranten, NU.nl, Margriet, Libelle en Qmusic. RTL is in Nederland de grootste commerciële tv-zender, en is eigenaar streamingdienst Videoland.

De Autoriteit Consument en Markt (ACM) moet toestemming geven voor de overname, en onderzoekt de mogelijk negatieve gevolgen. In een tussenrapport noemde de toezichthouder als een van de risico’s van het samengaan van DPG met RTL „dat het bestaansrecht van het ANP verdwijnt”.

Het ANP werd in 1934 opgericht door de brancheorganisatie van krantenuitgevers, die zo kosten bespaarden door een deel van hun nieuwsvoorziening uit te besteden aan het persbureau. Het ANP levert nieuwsberichten en foto’s aan vrijwel alle Nederlandse media. De grootste klanten van het persbureau zijn de twee grote krantenuitgevers DPG en Mediahuis (onder meer De Telegraaf en NRC), NPO, RTL Nederland en Talpa.

Chris Oomen (75) werd rijk met het bedrijf Optiver, voor de handel in derivaten zoals opties. Landelijk bekend werd hij als de eigenzinnige bestuursvoorzitter van de kleine zorgverzekeraar DSW.

Waarom kocht u het ANP?

Oomen: „Bij de verkiezingsstrijd tussen Trump en Hillary Clinton [in 2016, red.] ben ik me grote zorgen gaan maken over het nepnieuws, het verdraaien van feiten en het constante liegen. Ik besefte hoe belangrijk het is dat je een persbureau hebt dat onafhankelijk, feitelijk en onpartijdig nieuws levert. Als ik het ANP koop, dacht ik, kunnen de politiek, de uitgevers en de commercie er geen invloed op hebben.

„Ik zal me nooit dividend laten uitkeren. Maar ieder bedrijf moet een gezonde bedrijfsvoering hebben. Je hebt winst nodig om te kunnen innoveren. De winst van het ANP lag tussen 2006 en 2009 nog op zeven tot acht miljoen euro per jaar. Nu maken onze persbureaudiensten ongeveer twee miljoen verlies. Alleen door de bijdrage van ANP Business [een afdeling die communicatie- en pr-diensten levert aan bedrijven, red.] hebben we toch nog een winst van iets meer dan een miljoen – een te laag rendement om als bedrijf van te bestaan.

„Het hele aankoopbedrag van 27,5 miljoen heb ik afgeschreven, want ik vind het van groot maatschappelijk belang dat er feitelijk en dubbel gecheckt nieuws is. Ik zal het ANP ook nooit verkopen. Als ik het tijdelijke voor het eeuwige verwissel, dan wordt het ANP overgenomen door mijn kinderen. Ik vind het heel belangrijk dat het ANP in leven blijft.

„Maar ik vind het ook belangrijk om tegen het ANP te zeggen: u heeft daar zelf ook een rol in, namelijk door zodanig te presteren dat je er niet omheen kan. Noch bij het ANP, noch bij de uitgevers die onze klanten zijn moet het idee bestaan: daar zit een heel rijk iemand, die zorgt wel dat alles geregeld wordt.”

In 1991 had het ANP nog 42 onafhankelijke uitgevers als klant, heeft ceo Bennis nageslagen. Door een gestage reeks van fusies en overnames zijn er daarvan nu nog maar vijf over die er echt toe doen. Als DPG erin slaagt om RTL over te nemen heeft het ANP nog maar vier grote klanten.

„Dan wordt het ANP ontzettend kwetsbaar. Dan kunnen we als onderhandelingspartner geen gewicht meer in de schaal leggen”, aldus Bennis (57), die nog tot oktober ceo is. Na bijna acht jaar aan het hoofd van het ANP wordt hij opgevolgd door Martha Riemsma, oud-hoofdredacteur van De Twentsche Courant Tubantia.

Bennis: „De consolidatie in het algemeen, en deze grote stap van DPG in het bijzonder, is bedreigend voor het ANP, én voor het hele journalistieke medialandschap. Nederland koerst af op een situatie met twee nieuwsuitgevers en een publieke omroep die kwetsbaar is.”

Waarom noemt u de publieke omroep kwetsbaar?

Bennis: „Omdat de grootste politieke partij van Nederland journalisten ‘tuig van de richel’ vindt. En in de politiek wordt over budgetten besloten.”

Heeft het ANP zélf een politieke kleur?

Bennis: „Nee. Het ANP is volledig gespecialiseerd in het constateren, verifiëren en publiceren van feiten. Dat is het enige wat er gebeurt. Wij zijn vergelijkbaar met gezuiverd water – zonder kleur en smaakstoffen.”

Ondanks de moeilijke situatie waarin het ANP verkeert, klinkt Oomen strijdbaar. „Ik ga uit van de eigen kracht van het ANP. Maar als de ACM ons vraagt of in het verleden bij contractonderhandelingen gebruik is gemaakt van de macht van schaalvergroting, dan is het eerlijke antwoord: ja.”

Op wie doelt u?

Oomen: „De grote uitgevers. Naarmate ze groter zijn, gaan ze druk op de prijs uitoefenen, willen ze ons minder betalen. Maar het kan niet zo zijn dat de grootste klant verreweg de grootste korting krijgt, waardoor de kleinere klanten meer moeten betalen. Ik heb kort nadat ik ben aangetreden ook met DPG en Mediahuis, de twee grootste klanten, een avondje belegd en dit onder een genoeglijk hapje besproken.

„Ik vind dat iedereen zijn fair share moet betalen. De kleinere partijen, zoals het Nederlands Dagblad en het Reformatorisch Dagblad, moet je beschermen in het belang van de pluriformiteit van het medialandschap. En ik ben niet van plan om de eigenaars van DPG en Mediahuis te gaan subsidiëren vanuit mijn eigen vermogen. Dat ga ik niet doen.”

En als de grote uitgevers het ANP in contractonderhandelingen toch weer onder druk zetten om de prijzen voor hen te verlagen?

Oomen: „Dan houdt het op.”

Wat houdt er dan op?

Oomen: „Dan moeten ze het zelf gaan doen.”

Bennis: „Je moet bereid zijn de ultieme consequentie te trekken, namelijk: we doen het niet. Daarmee speel je wel met het voortbestaan van het persbureau. Maar je moet dat durven uitspreken. Anders ga je nat, wat de afgelopen jaren is gebeurd. We durfden het niet aan om een harde uitspraak te doen. Met Chris Oomen doen we dat wel.”

In het tussenrapport van de ACM staat dat DPG in 2019 al rond de overname van NU.nl liet blijken het ANP niet meer nodig te hebben. Een van de marktpartijen waarmee de concurrentiewaakhond sprak, Bennis wil niet zeggen of dat het ANP was, stelt dat DPG dat dreigement gebruikte bij contractonderhandelingen met het ANP. Oomen had ANP destijds nog niet gekocht. DPG geeft desgevraagd geen commentaar.

Dit voorjaar heeft DPG tegen de ACM gezegd: we hebben niet de intentie om het contract met het ANP op te zeggen. Vertrouwt u die toezegging?

Oomen: „Die toezegging zal de ACM moeten wegen. Als ik de ACM was zou ik tegen DPG zeggen: als u daar zo zeker van bent, dan kunnen we wel een aantal voorwaarden aan de overname verbinden.”

Dat bedrijven profiteren van hun machtspositie zit in de aard van het beestje. Dus dat kunnen ze in de toekomst toch weer doen?

Oomen: „Daarvoor heb je een mededingingsautoriteit, die paal en perk kan stellen.”

Wat kan dat in de praktijk betekenen? Dat de ACM de fusie verbiedt?

Oomen: „Of ze zeggen: we verbinden er voorwaarden aan, voor partijen die anders belemmerd zouden worden in hun voortbestaan, of in hun mogelijkheid om toe te treden tot de markt. Er moet innovatie kunnen zijn.”

Wat voor maatregel zou de ACM kunnen opleggen zodat ANP na de overname van RTL door DPG kan blijven functioneren?

Bennis: „Een contract voor de lange termijn voorschrijven.”

Oomen: „Dat zou kunnen. Of DPG verbieden dat ze zelf een persbureaudienst gaan ontwikkelen.”

Of DPG verplichten om NU.nl, wat voor hen nog het meest lijkt op een persdienst, af te stoten?

Oomen: „Dat zou kunnen.”

Delen





Mail de redactie