Het is hun eerste keer op een Republikeins feestje. En ze hebben hun eigen wijn meegenomen. „Wil je ook een glaasje?” vraagt Debbie Belis (54) en proost met een groen plastic bekertje. Samen met haar jeugdvriendin Mar Santana (54) en zo’n veertig – alcoholloze – anderen zit ze in een zaaltje van de lokale partijafdeling in El Paso. Een poster van Abraham Lincoln is verscholen achter een levensgrote kartonnen uitsnede van Donald Trump.
Op een televisie in de hoek is te zien hoe Kamala Harris op de echte Donald Trump afloopt en zich met uitgestoken hand aan hem voorstelt. Ze gaan bij zender ABC anderhalf uur met elkaar in debat. Een veertigtal conservatieve Texanen kijkt hier toe.
Zodra Harris haar eerste vraag krijgt („zijn Amerikanen wat de economie betreft beter af dan vier jaar geleden?”) en begint te vertellen over haar economische plannen voor de komende vier jaar, raken Santana en Belis opgewonden. „Geef eens antwoord op de vraag!”, roept Santana. Als even later het onderwerp abortus ter tafel komt en Harris Trump aanvalt, schiet Belis hem verbaal te hulp. „Hij zei toch net al dat hij voor uitzonderingen is. Iedereen is voor uitzonderingen” op een totaalverbod. „Houd gewoon je benen bij elkaar”, roept een oudere vrouw tegen het scherm.
„Houd gewoon je benen bij elkaar”, roept een oudere vrouw tegen het scherm als het over abortus gaat
De toon is gezet: hier zit geen gezelschap dat is gekomen om zich tijdens het eerste presidentiële debat tussen Trump en Harris te laten verrassen of overtuigen door plannen en argumenten. De hele avond klappen en joelen ze voor Trump, voornamelijk wanneer hij het over migranten en hun al dan niet verzonnen misdaden heeft. Harris betogen worden met gekreun en gesteun ontvangen.
Al voor het debat begint klinkt wat Trump in zijn slotpleidooi zal zeggen: dat „Harris verantwoordelijk is voor alles wat Biden de afgelopen drie jaar gedaan heeft en voor alles wat hij niet gedaan heeft”, aldus Adolpho Telles (75), oud-voorzitter van de lokale afdeling. Hij heeft er geen boodschap aan dat zij als vicepresident weinig macht heeft. „Biden trekt in ieder geval niet meer aan de touwtjes, die kan niets meer, dus als zijn nummer twee het ook niet doet, hebben de Democraten pas echt een probleem”.
Lees ook
Weinig inhoud in vinnig eerste debat, waarin Harris haar rivaal Trump in verdediging weet te drukken
Niet voordringen via illegale route
De economie en de grens zijn voor de meeste Amerikanen belangrijke verkiezingsonderwerpen, maar zeker in El Paso. Deze stad (677.000 inwoners) in het meest westelijke hoekje van Texas is een van de armste van het land en ligt pal aan de grens, tegenover Ciudad Juárez, aan de overzijde van de Rio Grande. Het is „een blauwe stip in een rode staat”, zegt Santana. De Republikeinen domineren Texas, maar El Paso stemt Democratisch. Defensief is in dit gezelschap de grondhouding.
Belis en Santana zijn allebei kinderen van Mexicaanse immigranten. „Mijn familie heeft hard gewerkt om hier legaal naartoe te komen, en nu lopen mensen zomaar binnen”, zegt Belis. Ze spreekt afkeurend over hoogzwangere migranten die anno 2024 de grens oversteken vlak voordat ze bevallen „op onze kosten”. Om even later te vertellen ze dat haar vader „letterlijk in een auto op de brug tussen de twee landen werd geboren omdat mijn oma hem in de VS wilde krijgen”. Wie in de VS geboren wordt, is automatisch staatsburger.
Lang werd aangenomen dat migranten uit Latijns-Amerika en hun kinderen zonder nadenken op de Democratische Partij zouden stemmen. Maar het is een bekend fenomeen dat veel migranten vinden dat de poort van het land achter hen mag dichtvallen. Dat mensen die legaal kwamen vinden dat anderen niet via een illegale route mogen voordringen. Peilingen wijzen uit dat steeds meer latino mannen geneigd zijn op Trump te stemmen. Maar dit zaaltje is gevuld met oudere witte mannen en bijna evenveel latino vrouwen van verschillende leeftijden.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121590527-347cc8.jpg|https://images.nrc.nl/DwcKc1zLr3ElO-Jr6GHwkkudA4c=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121590527-347cc8.jpg|https://images.nrc.nl/FEO3HXtbwa5k-qZtVG-5jw6XglU=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121590527-347cc8.jpg)
Belis en Santana kennen elkaar van de middelbare school en verloren elkaar daarna wat uit het oog. Via Facebook kwamen ze er recent geleden achter dat zij allebei Barack Obama en Joe Biden haten en Trump steunen. Dat schept een band in hun overwegend linkse families en vriendenkring. Belis, een zakenvrouw op slangenleren laarsjes en met een Guccibril in haar haar, belde Santana dinsdagmiddag om te zeggen dat ze het debat wilde kijken met gelijkgestemden, op het Republikeinse hoofdkwartier. Santana, met henna gekleurd haar en op zwarte gympen, wilde meteen mee. „Tot 2020 stemde ik eigenlijk nooit, maar toen Trump de strijd aan ging met China, was ik verkocht”, zegt zij. Ze werkt voor een bedrijf dat producten uit Mexico importeert en is groot voorstander van hoge invoertarieven.
Terwijl Harris Trump in het debat telkens in de verdediging drukt, vinden de vriendinnen juist dat hij zich goed staande houdt. „Zag je hoe hij niet hapte toen die linkse debatleiders hem erin probeerde te lokken met een vraag over Kamilla’s ras”, zegt Santana, die Harris voornaam telkens anders, maar altijd bewust verkeerd uitspreekt.
„Zij smeekt kiezers ‘stem alsjeblieft op mij’. Hij zegt gewoon: ‘I’m going to fucking fix it’,” recenseert Belis. Maar gevraagd naar oplossingen en plannen, bijvoorbeeld in de gezondheidszorg, zegt Trump dat hij „kijkt naar concepten van een plan”. Mag de Amerikaanse kiezer niet meer verwachten van een presidentskandidaat, een man die inmiddels negen jaar de Republikeinse Partij leidt? „Je kunt toch niet verwachten dat hij voor alles een plan heeft”, sneert Belis.
Zij smeekt kiezers ‘stem alsjeblieft op mij’. Hij zegt gewoon: ‘I’m going to fucking fix it
Santana is verward als Trump zegt „ze eten de honden, de mensen die zijn binnengekomen”. De oud-president herhaalt wat al dagen rondgaat op sociale media: dat Haïtianen in Ohio huisdieren zouden hebben gestolen en opgegeten. Volgens lokale autoriteiten is daar geen enkel bewijs voor. „Waar gaat dit over?”, fluistert ze aan Belis, die de actualiteit beter volgt dan zij. Trump is ook voor zijn fans soms onnavolgbaar.
Ook niet enthousiast over Trumps optreden
Adolpho Telles, gekleed in een spijkerpak en cowboylaarzen, heeft het hele debat met een kladblok op schoot gezeten en aantekeningen gemaakt. Het levert een eenzijdig beeld op. Hij heeft „niet één positief punt genoteerd” van Harris. „Ik beschouw al haar standpunten als leugens.” Maar ook van Trump is hij niet enthousiast geworden. „Ik denk niet dat hij met dit optreden mensen heeft overtuigd die nog niet van plan waren op hem te stemmen.”
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121590530-b40976.jpg|https://images.nrc.nl/I6sEZYWxepqRjDl9HvCtnl56ufc=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121590530-b40976.jpg|https://images.nrc.nl/K_3s9P6q674FV4_qbk59o-g1oE8=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data121590530-b40976.jpg)
David Vandenberg, een officier van justitie in bloemig shirt en op sandalen, komt bij het gesprek staan. Hij vond dat Trump „gevat” was in het debat. Maar hij kan even niet op een goed voorbeeld komen. Harris heeft hem positief verrast, moet hij toegeven. „Inhoudelijk ben ik het volledig met haar oneens, maar haar presentatie was sterk. Ze was coherenter dan ik haar ooit gehoord heb.” Mensen die zich niet zo met politiek bezig houden als hij „kunnen denken dat zij het goed gedaan heeft”, zegt Vandenberg.
De mannen filosoferen even of dat voor Texas uit zal maken. Telles maakt zich zorgen dat het conservatieve bolwerk in de nabije toekomst in handen van de Democraten kan vallen. „Door al die mensen die hiernaartoe trekken.” Migranten uit het buitenland? „Nee, uit Californië.”
