Hoe eensgezind de demonstranten in Tel Aviv ook zijn, Israël blijft een intens verdeeld land

Voor het complex van het Israëlische ministerie van Defensie in Tel Aviv klinkt de laatste weken steeds luider de roep om een bestand in de Gazastrook en de vrijlating van de circa honderd overgebleven gijzelaars in handen van Hamas.

Ook afgelopen zaterdagavond waren er weer veel betogers op de been – volgens de organisatoren waren het er zo’n 500.000 – die hun eisen kracht bijzetten met Israëlische vlaggen, trommels en toeters. Op een groot scherm werden de gezichten van zes eind augustus door Hamas doodgeschoten gijzelaars geprojecteerd.

De woede van de betogers richt zich vooral op de regering, met name op premier Benjamin Netanyahu. Een man met een Netanyahu-masker op zit naast een metgezel die op de grond onder een laken ligt. De nep-Netanyahu houdt een bord omhoog: „Ik voegde voorwaarden (aan de bestandsonderhandelingen, red) toe, gijzelaars stierven, sorry”. Een geëmotioneerd familielid van een van de zes gedode gijzelaars maakt de premier tijdens een toespraak ook precies dat verwijt. „De gijzelaars konden vrijkomen. Netanyahu zei: ‘nee’.”

De 23-jarige Noah, die als serveerster in een café in Tel Aviv werkt en als het even kan elke zaterdagn kan komt demonstreren, wijst op de mensenzee achter haar. „Kijk met hoeveel we zijn, het laat zien hoezeer we zijn verenigd.” Die indruk van nationale eenheid proberen de organisatoren ook zoveel mogelijk in stand te houden. Wanneer aanhangers van oppositiepartij Yesh Latid een groot spandoek van hun partij bij het spreekgestoelte willen ophangen, wordt dat op last van de organisatoren meteen verwijderd.

Intens verdeeld land

Toch kunnen dergelijke maatregelen en de omvang van de menigte niet verhullen dat Israël een intens verdeeld land is. Dat bleek vorige week ook tijdens een staking die Histradut, de grootste vakbond van het land, uitriep om een wapenstilstand met Hamas af te dwingen en de gijzelaars vrij te krijgen. In Tel Aviv, Haifa en andere kuststeden, waar meer progressieven wonen, werd op grote schaal gehoor gegeven aan die oproep. In Jeruzalem en andere conservatieve steden veel minder.

„Nee, aan die staking deed ik niet mee”, zegt Jafeth Uziel Pingle, die met familieleden een biertje drinkt in een food court in het zuiden van Jeruzalem. Pingle werkt al negentien jaar als chauffeur bij het leger, waar hij militairen door het land vervoert. „We moeten in het landsbelang één blijven, ook voor onze militairen, en zo’n staking helpt daar juist niet bij.”

Nu een bestand met Hamas sluiten, vindt hij onverstandig. „Je gooit het toch niet op een akkoordje met iemand die net heeft ingebroken in je huis”, vraagt hij doelend op de aanval van Hamas op Zuid-Israël op 7 oktober vorig jaar. „Je kunt die mensen van Hamas niet vertrouwen.”

Die mening deelt de 33-jarige Hodaya, die in een park op een steile heuvel in de Jeruzalemse wijk Givat Mordechai haar vijf kinderen in de gaten houdt. „We bidden nog elke dag voor de gijzelaars en de oorlog is vreselijk”, zegt ze. „Maar je moet niet toegeven aan die terroristen van Hamas.” Ze trekt de zorgvuldig om haar hoofd gedrapeerde groene hoofddoek – vast attribuut van orthodoxe vrouwen recht. „Ik vind dat Netanyahu het goed doet als premier. Onze veiligheid hangt echt van hem af, en natuurlijk van God”, zegt ze, met een glimlach naar boven wijzend.

Verscherpte tegenstellingen

Israël is de laatste jaren steeds dieper verdeeld geraakt. „Het land is de laatste decennia onmiskenbaar naar rechts opgeschoven, mede door demografische factoren”, zegt Sergio della Pergola, emeritus hoogleraar aan de Hebrew University in Jeruzalem, via de telefoon. „Vooral de orthodoxen en ultra-orthodoxen hebben veel kinderen en hun aandeel in de bevolking neemt snel toe. Dat zal de komende jaren niet verminderen.”

De verschuiving leidt tot verscherpte tegenstellingen. Het contrast tussen Tel Aviv en Jeruzalem, de twee grootste steden van het land die amper zeventig kilometer van elkaar liggen, laat de diepe sociaal-economische en religieuze verschillen het duidelijkst zien.

Het welvarende, moderne, om niet te zeggen hedonistische, Tel Aviv met zijn bloeiende hightech-sector, grote lhbti-gemeenschap en vaak schaars maar modieus geklede inwoners vormt het ene uiterste. Het veel armere, conservatieve, steeds meer door orthodoxen en ultra-orthodoxen beheerste Jeruzalem, met zijn veelal van top tot teen geklede inwoners, staat daar mijlenver vandaan.

„Er worden weleens grappen gemaakt over een twee-staten-oplossing, niet voor Israël en de Palestijnen, maar binnen Israël: een links-liberale staat in Tel Aviv en omgeving en een conservatieve in Jeruzalem en omgeving”, lacht Ron Auerbach. De 25-jarige tv-producer heeft net met twee vriendinnen – onder wie een militair die op het ministerie werkt – deelgenomen aan de demonstratie in Tel Aviv.

De regering Netanyahu, de meest rechtse uit Israëls geschiedenis, probeerde vorig jaar de invloed van het volgens haar te liberale Hooggerechtshof in te perken. Daarmee ontketende ze prompt massale demonstraties van het meer liberale en progressieve deel van het land. Volgens Auerbach was het „een kwestie van existentieel belang voor de Israëlisch democratie”. Maar aan de betogingen kwam een abrupt einde toen vorig jaar de oorlog uitbrak. Iedereen stond plotseling pal achter het leger, dat ten strijde trok tegen Hamas. Onder die externe dreiging werd Israël tijdelijk weer één.

Vooral dankzij de gijzelaars en hun familieleden, die de regering onder druk bleven zetten om hun dierbaren levend vrij te krijgen, begonnen de demonstraties na enige maanden toch weer op gang te komen. Het in koelen bloede doodschieten van het zestal deed de protesten de laatste dagen weer enorm aanzwellen.

„In feite houdt Hamas niet alleen de ontvoerde Israëliërs in Gaza in gijzeling maar de hele Israëlische bevolking”, meent Noam Warman (36), die met een vriend in een park in Tel Aviv zit te praten. Hij is reservist bij de luchtmacht en voert soms zelf missies uit boven Gaza. Met militair ingrijpen zo snel mogelijk een eind maken aan deze impasse is volgens hem de beste oplossing, zelfs als de gijzelaars daarbij zouden sterven.

Verzet tegen een bestand

De regering-Netanyahu wekt intussen niet de indruk zich ook maar iets aan te trekken van de massale demonstraties in Tel Aviv en elders in het land. Netanyahu blijft zich openlijk verzetten tegen een bestand en staat er de laatste weken plotseling op dat het Israëlische leger de grenscorridor met Egypte moet blijven controleren. Ook wil hij onder geen beding dat Hamas aanwezig blijft in de Gazastrook. De kans op een bestand, en daarmee op vrijlating van de gijzelaars, lijkt zo vervlogen.

Opiniepeilingen wijzen uit dat ruwweg de helft van de bevolking Netanyahu’s opstelling steunt. Veel tegenstanders verdenken hem er echter van vooral uit eigenbelang te handelen. Hoe langer de oorlog duurt, hoe langer hij kan aanblijven als premier. Daardoor behoudt hij immuniteit voor strafvervolging in de corruptiezaken tegen hem.

De demonstranten beseffen dat hun kans op succes voorlopig gering is. Desondanks blijven ze in groten getale komen. „Ik doe het uit solidariteit met de gijzelaars en het is volgens mij ook heel belangrijk voor de familieleden”, zegt Leelu Zitzman, een 25-jarige student landbouwkunde. „Het is in elk geval beter dan niets doen en thuisblijven. En wie weet, misschien maakt het toch verschil als we volhouden. Als je niets doet, maak je jezelf medeplichtig.”

Ondanks de ernst van de situatie is de sfeer bij de demonstratie in Tel Aviv ontspannen, bijna ludiek. De betogingen zijn voor velen een vast onderdeel van de zaterdagavond geworden, waar ze met familie of vrienden naar toe gaan. Na afloop gaan velen ergens in de stad eten, de vlaggen naast hun tafeltjes geparkeerd, zonder zich ogenschijnlijk erg te bekommeren om het lot van de gijzelaars, laat staan de Palestijnse bevolking enige tientallen kilometers zuidelijker in de Gazastrook.

Zelfs tegenstanders van een bestand, die net als reservist Warman eigenlijk vinden dat zulke demonstraties Hamas in de kaart spelen en de nationale eenheid ondermijnen, kunnen daaraan niet altijd weerstand bieden. „Het is een grote sociale gebeurtenis. Ik ben ook burger van Tel Aviv en zoiets mis ik natuurlijk niet graag”, zegt hij lachend. „Wees dus niet verbaasd als je me daar vanavond ook ziet.”

Delen





Mail de redactie