Tienduizenden mensen die (deels) zijn afgekeurd krijgen al jarenlang een te lage of te hoge uitkering van het UWV. Dat blijkt uit onderzoek van AD. De uitvoeringsdienst wist van de problemen met de zogeheten WIA-uitkeringen (Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen) aan mensen die langer dan twee jaar ziek zijn en (deels) zijn afgekeurd. Maar het UWV deed vier jaar niets met interne meldingen en geloofde klagers niet.
André Bosman, oud-Kamerlid namens de VVD, deed als voorzitter van de Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties (TCU) onderzoek naar drie uitvoeringsorganisaties van de overheid: de Belastingdienst, het CBR en het UWV. Klem tussen balie en beleid heette het rapport dat in 2021 verscheen, en daarna een jaar in een la van de Tweede Kamer verdween. Burgers kunnen niet uit de voeten met de regels en veel problemen komen door het gebrek aan samenwerking (en begrip) tussen Tweede Kamer, departementen en de uitvoeringsorganisaties zelf, aldus de conclusies van het rapport, die de Toeslagenaffaire echoën. De „dienstverlening is de menselijke maat verloren”.
Had u een déjà vu?
„Ja, dat is de teleurstelling, het is allemaal heel herkenbaar. Sinds ons rapport zijn er zeker verbeteringen geweest, er is meer openheid en meer focus op de eigen beperkingen. Maar wat is afgebroken, bouw je niet zomaar op.”
U concludeerde destijds dat de politiek te weinig aandacht had voor de uitvoering van beleid.
„Ja. Heeft de politiek de randvoorwaarden geschapen zodat het UWV zijn werk kan doen? Achteraf moet je zeggen: heel beperkt. Meer eisen hebben het werk complexer gemaakt, aan de ict zijn steeds nieuwe systemen toegevoegd, de regelgeving is archaïsch. Als je als professional een fout maakt, is het bijna ondoenlijk om die te corrigeren.”
Hoewel nog niet duidelijk is om hoeveel uitkeringen het precies gaat, lijkt een hersteloperatie financieel beperkter dan bij het Toeslagenschandaal.
„Mensen die gedupeerd zijn moet je compenseren, daar hebben ze recht op. En het is goed als mensen die te veel hebben gekregen niet worden gekort. Het lijkt erop dat is besloten om daar een streep onder te zetten.”
Het UWV zegt zelf dat het eerst dacht dat het alleen om „administratiefouten” ging, maar het bleek structureel en het speelt al vier jaar.
„Het UWV liep enorm achter met beoordelingen door een groot tekort aan keuringsartsen. Tegelijkertijd is het werk ingewikkelder geworden. Een intake duurde vroeger een uur, nu vijf, alleen maar om fraude voor 100 procent uit te sluiten. Dan regel je alles volkomen dicht. Maar ik durf te zeggen dat 99 procent van de mensen te goeder trouw is en alles naar eer en geweten vertelt en invult. Dat laatste stukje neemt veel te veel van de organisatie in beslag. Zo creëer je je eigen probleem.”
De menselijke maat is weg, was de kern van uw rapport.
„Ja en dat geldt ook voor de mensen die met het beleid moeten werken, de UWV’ers die de regels moeten uitvoeren. Ik begrijp dat medewerkers de problemen ook zelf hebben aangekaart in de organisatie. Geen organisatie is feilloos, maar die moet dergelijke signalen wel oppakken.”
U lijkt mild in uw oordeel.
„Voor de mensen die daar met hart en ziel werken. Die maatwerk willen leveren, maar dat niet kunnen omdat het vastloopt op de ict. Maar ik ben streng over het beleid, en voor de politiek.”
De Tweede Kamer stelt hoge eisen, zei u, maar kijkt weg bij de uitvoering.
„Hopelijk is er een les geleerd, ook van het Toeslagenschandaal. De politiek moet zich echt afvragen: zijn wij hulp of hinder? De Kamer kan dit soort problemen helpen oplossen en voorkomen, maar is terughoudend geweest en heeft keiharde wetgeving ook zelf opgesteld. Je kunt ons rapport van destijds zo naast deze WIA-affaire leggen.”
