De betrokkenheid van prinses Laurentien bij de hersteloperatie Toeslagen zorgt al langer voor problemen. In 2021 raakte de prinses in conflict met de voorzitters van de zogeheten kind- en ouderpanels, en botste zij met ambtenaren van het ministerie van Financiën. Toenmalig staatssecretaris Alexandra van Huffelen (Toeslagen, D66) werd verschillende keren gewaarschuwd en sprak er met prinses Laurentien over.
Dat blijkt uit onderzoek van NRC. Prinses Laurentien trad deze woensdag terug als voorzitter van (Gelijk)waardig Herstel, een stichting die zich sinds een jaar bezighoudt met de hersteloperatie. Ze besloot daartoe nadat eerder deze maand was gebleken dat ambtenaren intern melding hadden gemaakt over de manier waarop zij zich opstelde. Tegen RTL Nieuws zei Laurentien dat ze niet wist waar de klachten vandaan kwamen: „Ik ben nog nooit, in twintig jaar, gedoe geweest.”
Gert-Jan Segers, voorzitter van de raad van toezicht van de stichting, schreef in een reactie dat media een onjuist beeld van Laurentien hadden geschetst en noemde haar besluit om te stoppen „onrechtvaardig en verdrietig”. Ook staatssecretaris Nora Achahbar (Toeslagen, NSC) vond het „verdrietig dat zij zich hiertoe genoodzaakt heeft gevoeld”.
Kindpanel
Uit vertrouwelijke interne documenten en gesprekken van NRC met meer dan twintig direct betrokkenen, blijkt dat de betrokkenheid van Laurentien bij de hersteloperatie Toeslagen drie jaar eerder ook tot problemen leidde. In 2020 kreeg de Missing Chapter Foundation, een andere stichting van Laurentien, van Financiën opdracht de opzet van een ‘kindpanel’ te faciliteren, waarin kinderen van gedupeerde toeslagenouders zitting namen – met als doel in beeld te brengen wat ervoor nodig was om deze kinderen te helpen.
Vanaf 2021 focuste dat kindpanel zich op de totstandkoming van een ‘Kindregeling’, een financiële compensatie voor getroffen kinderen en jongeren. Achter de schermen ging het toen snel mis. Zo ontstond onenigheid over wie het voortouw moest nemen in de communicatie met de buitenwereld: Laurentien of het ministerie. De prinses eiste ook een grote rol op bij de inhoudelijke invulling van de kindregeling, bijvoorbeeld over de hoogte van de schadevergoedingen die de overheid zou moeten uitkeren.
Nadat discussies over de invulling van de kindregeling tot onenigheid hadden geleid, besloot Laurentien bijeenkomsten met kinderen te organiseren zonder aanwezigheid van de voorzitter van het kindpanel, voormalig PvdA-Kamerlid Lea Bouwmeester. Dat blijkt uit de interne stukken en gesprekken met betrokkenen. Laurentien nam zo feitelijk de voorzittersrol over. Toenmalig voorzitter Bouwmeester wil desgevraagd geen commentaar geven.
Hoofdrol
In de aanloop naar de presentatie van de kindregeling in juni 2021 steeg ook de spanning met ambtenaren van het ministerie van Financiën, blijkt uit interne documenten. Prinses Laurentien wilde voor haar stichting Missing Chapter een hoofdrol in het informeren van kinderen over de regeling. Volgens betrokken ambtenaren kon dat niet omdat de informatieplicht in de hersteloperatie bij de overheid ligt. Ook leefde onder ambtenaren de vrees dat Laurentien de kinderen wilde inzetten in een publiciteitsoffensief, bijvoorbeeld door ze bij een talkshow te laten aanschuiven, blijkt uit berichtenverkeer. Het ministerie was hier zeer op tegen vanwege de kwetsbaarheid van de kinderen. Een woordvoerder van de prinses noemt dit „feitelijk onjuist” en stelt dat ook Laurentien tegen het idee was om jongeren aan een talkshowtafel te zetten.
Ambtenaren voelden zich soms denigrerend door de prinses behandeld, alsof zij er niets van snapten
Ook scherpe critici van het opereren van Laurentien zijn van mening dat ze een waardevolle rol vervult in de hersteloperatie, als vertolker van het standpunt dat de ervaringen en wensen van de slachtoffers leidend zouden moeten zijn bij de hersteloperatie. Ze benadrukken dat Laurentien vooral een grote rol binnen de hersteloperatie kan opeisen, omdat het de overheid zelf niet lukt om deze goed uit te voeren.
Dat desondanks problemen ontstonden, kwam volgens deze betrokkenen omdat de prinses geen begrip had voor bestuurlijke beperkingen waar de overheid niet omheen kan: de hersteloperatie moest ook rechtmatig, zorgvuldig, eerlijk en wettelijk vastgelegd zijn. Ambtelijke bezwaren tegen de uitvoerbaarheid van sommige wensen van gedupeerden die Laurentien inbracht, zette de prinses volgens betrokkenen weg als een gebrek aan respect voor de slachtoffers. Ambtenaren voelden zich in deze gesprekken soms denigrerend behandeld, alsof zij er niets van snapten, zo blijkt uit gesprekken met betrokkenen en berichtenverkeer uit die periode.
Vanwege de moeizame onderlinge verhoudingen greep staatssecretaris Van Huffelen in juni 2021 in. Alleen twee ambtelijke medewerkers mochten vanaf dat moment nog contact met Laurentien hebben, blijkt uit de interne stukken.
Vertraging
In de periode daarna bleef Laurentien het contact met het kindpanel monopoliseren, tot frustratie van andere betrokkenen. De uitwerking van de kindregeling liep mede hierdoor in het najaar van 2021 veel vertraging op. Voorzitter Bouwmeester was maandenlang niet meer bij bijeenkomsten met kinderen uit het panel aanwezig. Uiteindelijk besloot ze in januari 2022 op te stappen.
Staatssecretaris Van Huffelen had op dat moment al met Laurentien over de problemen gesproken, zo blijkt uit ambtelijke mails. Nadat een ambtenaar zorgen uitsprak over „de betrokkenheid van Laurentien bij het kindpanel en de kindregeling” en de spanningen die dat al tijden oplevert, vroeg de ambtenaar om „actie voordat dit mogelijk gaat escaleren”.
Hoewel de ambtenaar bijval van collega’s kreeg, veranderde er niets, zo blijkt uit het antwoord van de verantwoordelijke topambtenaar: „Dit is ingewikkeld en er valt niet heel veel aan te doen. Alexandra heeft al een keer met Laurentien gesproken. […] Het is heel vervelend maar nogmaals we hebben zeer weinig ruimte. We hebben haar vorig jaar ook zelf gevraagd om e.e.a. met de kinderen op te pakken.”
Gebrouilleerd met de voorzitter
Begin 2022 raakte Laurentien ook in conflict met het zogenoemde ouderpanel, dat onder leiding stond van Arre Zuurmond, oud-Ombudsman van Amsterdam. Het ouderpanel werd tegelijk met het kindpanel door Van Huffelen opgericht om gevraagd en ongevraagd advies over de hersteloperatie te geven.
Verschillende groepen ouders ruzieden op sociale media over de hersteloperatie. Een deel van hen was kritisch op het ouderpanel, dat in hun ogen zijn oren te veel liet hangen naar Financiën en te weinig naar de belangen van getroffen ouders keek.
In bijeenkomsten van het panel werd geklaagd over haar wijze van opereren
Laurentien wierp zich publiekelijk op als vredestichter tussen oudergroepen, maar ondergroef achter de schermen de positie van het ouderpanel, vertellen meerdere bronnen. Zij noemen als voorbeeld een brief met klachten over het ouderpanel die de rechterhand van Laurentien begin 2022 aan het ministerie stuurde, zonder het ouderpanel daarover te informeren. Welke klachten daarin precies stonden bleef voor het ouderpanel onduidelijk. Laurentien ontkent via een woordvoerder dat er een dergelijke brief is verzonden.
Vanaf dat moment waren Laurentien en voorzitter Zuurmond volgens betrokkenen gebrouilleerd. Ook binnen het ouderpanel was kritiek op de manier waarop de prinses opereerde. In bijeenkomsten van het panel werd onder meer geklaagd over haar wijze van opereren, en werd opgemerkt dat de prinses met haar eigen initiatieven niets bereikt zou hebben. Zuurmond wil niet reageren op vragen van NRC.
Alternatieve schaderoute
Het ministerie van Financiën besloot in 2022 twee andere partijen opdracht te geven om getroffen kinderen en hun ouders verder bij te staan in de hersteloperatie: adviesbureau Diversion en de stichting Lotgenotencontact. Prinses Laurentien was hierdoor formeel niet meer betrokken bij de hersteloperatie. Wel bleef ze er op eigen initiatief plannen voor ontwikkelen. Dat leidde er uiteindelijk toe dat haar nieuwe stichting (Gelijk)waardig Herstel in de zomer van 2023 de opdracht kreeg een pilot met een alternatieve schaderoute voor ouders uit te voeren.
Die opdracht mondde, na aanvankelijke twijfel aan de kant van het ministerie, vorige maand uit in de opdracht om de alternatieve schaderoute grootschaliger uit te rollen. Het kabinet verwacht dat de stichting de komende jaren 9.000 tot 20.000 ouders helpt bij het vaststellen van hun compensatie.
Prinses Laurentien laat in reactie op vragen van NRC via een woordvoerder weten zich niet in de geschetste situatie te herkennen. Ze ontkent met staatssecretaris Van Huffelen te hebben gesproken over conflicten of over haar werkwijze. Volgens de woordvoerder wist prinses Laurentien het vertrouwen van kinderen en jongeren te winnen waardoor gesprekken over hun herstel in een rustiger vaarwater kwamen.
Zahra Sebbar, lid van de raad van toezicht van stichting (Gelijk)waardig Herstel en ooit lid van het kindpanel zegt: „Laurentien heeft een essentiële rol gehad in het verbinden van de leefwereld van kinderen en jongeren en de systeemwereld van de Belastingdienst. De afgelopen periode is constant duidelijk geweest dat Laurentien vanuit haar professionele faciliterende rol de enige is die dit kon. Vergeet niet dat de Belastingdienst – en elke overheidsinstantie – voor de kinderen, jongeren en ouders een dader is. Het doet pijn te zien dat het patroon van onduidelijke beschuldigingen en de rol van de media in escalatie wederom personen kapot maakt, net als dat bij de kinderen, jongeren en ouders van de Toeslagenaffaire gebeurde.”
Het ministerie van Financiën zegt, mede namens toenmalig staatssecretaris Van Huffelen, dat er in 2021 grote druk vanuit politiek en samenleving bestond om bij de hersteloperatie snel tot een oplossing te komen. „Dat gebeurde onder grote spanning en was een emotioneel proces. Waar ons signalen bereikten van zaken die niet liepen zoals ze moesten gaan, is daar uiteraard over gesproken met diverse betrokken partijen, ook door de toenmalige staatssecretaris.”
