Tain–l’Hermitage gaat met zijn tijd mee, maar blijft afhankelijk van de gevaarlijke N-weg

Op de Millennium-brug middenin Londen vergapen toeristen zich aan het uitzicht over de Theems, aan de St. Paul’s kathedraal en de tientallen wolkenkrabbers. Onder hen buigen plukjes fanatieke Britten zich over de stenen kiezels aan de oever van de rivier. En vooral over wat daar verder tussen het grind ligt. Gekleurde scherfjes draaien ze om, stukjes bot plukken ze tussen de stenen uit.

Ze zijn aan het mudlarken, zoals het zoeken naar historische schatten in het Verenigd Koninkrijk heet. Na een uurtje scharrelen spreiden ze hun vondsten uit op het zand naast de Theems. Het zijn scherven van wat ooit borden, suikerpotten en kleipijpjes waren, uit de Victoriaanse tijd of de Middeleeuwen.

Naderhand laten ze alles liggen, zodat de rivier straks bij hoog water de scherven weer wegspoelt. Iets meenemen is verboden en ze mogen alleen mudlarken omdat ze hier als groep zijn met de Thames Explorer Trust, een non-gouvernementele organisatie die de rivier helpt beschermen. Mudlarken langs de Theems is de afgelopen jaren zo populair geworden dat de Havenautoriteit Londen het afgeven van individuele vergunningen voor onbepaalde tijd heeft stopgezet. Het aantal mudlarkers werd te groot.

Afdruk van een voet

Een van de bekendste mudlarkers in het VK is Lara Maiklem. Ze struint al meer dan twintig jaar langs de oevers van de Theems en deelt haar bijzonderste vondsten online met haar bijna 140.000 volgers. Een houten kam uit de Middeleeuwen, een leren schoen uit de achttiende of negentiende eeuw, een Franse munt van 25 cent met een rond gaatje erin. „Het vinden van een schoen blijf ik heel bijzonder vinden. Je ziet de afdruk van de tenen er nog in zitten, dat maakt het persoonlijk, het voelt echt alsof je verbinding met vroeger maakt.”

Maiklem is het eens met de ingelaste stop voor vergunningen, omdat het aantal was gestegen van ongeveer 250 vergunningen vóór de coronapandemie naar zo’n 5.000 daarna. „Het was ook wel heel gemakkelijk om zo’n vergunning te krijgen. Je kon hem zo ongeveer tegelijk met je metrokaart kopen. Prima dat ze nu proberen zicht te krijgen op wie die vergunningen echt gebruikt.” De Havenautoriteit zou deze herfst met een update komen, zegt Maiklem, en de vraag is of ze het hele vergunningensysteem opnieuw gaan inrichten.

Al lijkt mudlarken een onschuldige hobby voor amateurarcheologen, de emoties in het wereldje lopen soms hoog op

Want al lijkt mudlarken een vriendelijke en onschuldige hobby voor amateurarcheologen, de emoties in het wereldje lopen soms hoog op. Er is een kleine club van vijftig mudlarkers die een speciaal soort vergunning hebben, waarmee ze de rivier grondiger mogen onderzoeken dan degenen met een ‘gewone’ vergunning. Zij mogen aan sommige delen van de oever wel tot 1,3 meter diep graven, met een gewone vergunning is hooguit 7,5 centimeter toegestaan. Maiklem: „Niet de dagjesmensen brengen de meeste schade toe, maar ironisch genoeg degenen met een bijzondere vergunning. Door het afgraven kalft de stevige oever af en de golfslag van boten versterkt dat effect. Die vergunning zou moeten worden afgeschaft.”

Voor die mening krijgt Maiklem het online zwaar te verduren. En ze krijgt kritiek dat zíj eraan heeft bijgedragen dat mudlarken nu zo populair is. In haar berichten op sociale media vraagt Maiklem vaak of iedereen het respectvol wil houden. Voor het boek dat ze dit jaar schreef over mudlarken en wat dat haar brengt – kalmte, verbinding met de natuur en de elementen – sprak ze met andere niche-hobbyisten. Vogelaars bijvoorbeeld maken hetzelfde soort territoriale gedrag mee: „Mensen worden bezitterig en laten liever geen nieuwelingen tot hun geliefde hobby toe.”

Te koop op Etsy

Rivieren zijn altijd belangrijke dumpplaatsen geweest voor de bewoners van hun oevers. De oorspronkelijke mudlarks waren in het Victoriaanse tijdperk de armen, die in de modder langs de Theems speurden naar spullen die ze nog konden gebruiken of verkopen. Brokken steenkool, stukken koper of nog goede lappen stof.

Mudlarkers mét een vergunning mogen meenemen wat ze aan de oever vinden. Bij bijzondere gevonden objecten zijn ze verplicht die te melden bij het Museum van Londen, bijvoorbeeld als iets meer dan 300 jaar oud is, of als het waardevolle metalen bevat zoals goud en koper. Ongeveer 80 procent van de scharrelaars doet dat niet, bleek uit een peiling. En vondsten verkopen is wettelijk niet toegestaan.

Alleen gebeurt dat wel. Op online website Etsy, waar hobbyisten de producten van hun handenarbeid verkopen, is van alles te vinden dat ooit in de rivier heeft gelegen. Victoriaanse jampotjes, oude glazen wijnflessen, zakjes met losse blauw-witte scherven. Iemand met de gebruikersnaam RiverThamesMudlark vraagt 30 pond (ongeveer 35,60 euro) voor vier nog bijna gave kleipijpjes.

„Er zijn mensen die bewust erop uit trekken om voorwerpen op te halen. Sommige delen worden helemaal gestript”, zei Jane Sidell dit voorjaar tegen dagblad The Times. Sidell is archeoloog en hoofdinspecteur van Historic England, de overheidsinstelling die het cultureel erfgoed in Engeland bewaakt. Ze vermoedt dat zulke strooptochten ook in andere steden plaatsvinden, rond de Ouse in York en de Stour in Canterbury.

Maar voor veel Britten is mudlarken bij de Londense Theems aantrekkelijker, omdat daar al zo lang veel bedrijvigheid plaatsvindt – én omdat het een getijderivier is. Het water stijgt en daalt op sommige plekken wel met zeven meter. Daardoor ziet de oever er twee keer per dag anders uit en zijn er net weer andere voorwerpen te vinden. Lara Maiklem: „Er ligt tweeduizend jaar geschiedenis in verscholen. Ik hoef niet naar andere rivieren. De Theems is het voor mij.”

<dmt-util-bar article="4866479" headline="De tweeduizend jaar geschiedenis die langs de Theems verscholen ligt, trekt te veel mudlarkers” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2024/09/19/de-tweeduizend-jaar-geschiedenis-die-langs-de-theems-verscholen-ligt-trekt-te-veel-mudlarkers-a4866479″>


Delen

Mail de redactie

Soldaten aan de frontlijn noemen ze drakendrones. De laatste innovatie van de hulptroepen achter de Oekraïense krijgsmacht spuwt ziedend heet ‘vuur’ uit over Russische soldaten verscholen in greppels, onder struiken of in loopgraven. Begin deze maand doken de eerste video’s van het wapen op via internet. Vanuit de lucht oogt het als een brandende toorts boven de boomtoppen, met achter zich aan een kronkelende staart van rook.

In werkelijkheid spuwen ze geen vuur, maar verspreiden ze brandend thermiet, een mengsel van aluminiumpoeder en ijzeroxide; bij ontbranding ontstaan temperaturen van meer dan 2.200 graden Celsius. In de industrie wordt het onder meer gebruikt om spoorstaven aan elkaar te lassen. Maar het werkt zich ook door gepantserde voertuigen heen.

In de laagvliegende dragon drones die de Oekraïense krijgsmacht gebruikt wordt het ‘vuur’ uitgestrooid boven Russische troepen aan het front, maar ook boven mijnenvelden en munitiedepots. De enorme hitte veroorzaakt bij getroffen militairen niet alleen ernstige en zeer pijnlijke brandwonden, het kan ook letsel aan de luchtwegen tot gevolg hebben, net als infecties, uitdroging en de uitval van organen.

Naast de potentieel dodelijke gevolgen voor frontsoldaten zorgt het verbranden van boomkruinen er ook voor dat troepen minder plekken hebben om zich te onttrekken aan het zicht van observatiedrones. „Aanvalsdrones zijn onze vleugels van wraak, ze brengen vuur, recht uit de lucht”, schreef de Oekraïense 60 Gemechaniseerde Brigade onlangs op Facebook. „Ze zijn een echte dreiging geworden voor de vijand, ze verbranden hun posities met een precisie die geen enkel ander wapen kan bereiken.”

Maar, zoals in deze oorlog constant gebeurt zodra een nieuw wapen de frontlinies heeft bereikt: ook de Russen gebruiken ze inmiddels. Zoals Rusland al eerder in de oorlog brandbommen en andere vernietigende brandbare stoffen inzetten tegen Oekraïne.

Brandbommen

Voor het Britse platform Action on Armed Violence (AOAV) genoeg reden om aandacht te vragen voor het toenemende gebruik van thermiet, dat net als napalm of witte fosfor onder de noemer van brandbommen valt. Volgens het Verdrag inzake bepaalde conventionele wapens van de Verenigde Naties (1980) is de inzet van brandbommen en brandbare materialen tegen civiele doelen verboden, maar toegestaan tegen militaire doelen; zo mogen bossen volgens het verdrag wél doelwit zijn van dit soort munitie zolang deze natuurlijke elementen door militairen worden gebruikt om zich in te verschuilen.

Maar de Britse organisatie weet dat het daar niet bij blijft. „Het wijdverbreide gebruik van thermietbommen vergroot de kans dat dit soort wapens wordt ingezet in dichtbevolkte gebieden”, stelt Iain Overton, directeur van AOAV. „Het resultaat kan catastrofaal zijn, met afschuwelijke verwondingen en het verlies van mensenlevens onder burgers.”

Al in het eerste jaar na de massale Russische invasie in Oekraïne vond Human Rights Watch bewijzen dat zowel Rusland als Oekraïne tientallen keren thermiet had gebruikt. Kyiv heeft Rusland de afgelopen jaren verschillende keren beschuldigd van het inzetten van fosforbommen, onder meer bij de aanvallen op Kyiv in 2022, later op het industriecomplex Azovstal in Marioepol, op Voehledaren op Bachmoet.

Revolutie in oorlogvoering

De drakendrones passen in een hele waaier aan Oekraïense innovaties en improvisaties met drones boven het slagveld. Drones die Russische verkenningsdrones uit de lucht botsen, bijvoorbeeld. Er worden drones verwacht die zijn uitgerust met camera en mitrailleur, zodat ze vanuit de vijandelijke posities onder vuur kunnen nemen.

Dergelijke improvisaties laten zien dat drones een revolutie veroorzaken in de moderne oorlogvoering. Aanvankelijk werden ze vooral beschouwd als cruciale extra ogen boven en achter de frontlinies, waarbij de ‘verkenner’, gezeten achter een laptop, geen gevaar loopt. Drones zorgden er mede voor dat grootschalige verrassingsmanoeuvres met gepantserd materieel nauwelijks nog mogelijk zijn.

De aanvalsdrone is op dit moment het meest effectieve wapen

Luitenant-generaal Oleksandr Pavljoek, commandant van de Oekraïense landmacht, zei eerder dit jaar dat drones meer soldaten aan beide kanten van de frontlijn hebben uitgeschakeld dan elk ander wapen in de strijd. „De grootste verliezen aan de kant van de vijand worden veroorzaakt door drones”, zei Pavljoek tegen The Times. „De aanvalsdrone is op dit moment het meest effectieve wapen.”

Niet voor niets zette de Oekraïense regering kort na de Russische invasie van 2022 een grootschalig ontwikkelingsprogramma op voor oorlogvoering met drones: variërend van zeedrones die aanvallen uitvoerden op de Russische Zwarte Zeevloot en de Krimbrug tot vliegende drones die, gewapend met camera en explosieven, op jacht gingen naar vijandelijke posities en voertuigen. Omdat Oekraïne nauwelijks over een marine beschikte, en over een veel kleinere luchtmacht dan Rusland, ontwikkelden drones zich voor Kyiv tot het wapentuig dat het enorme krachtsverschil met de Russische krijgsmacht kon terugdringen.

Drieduizend drones per dag

Sinds dit jaar heeft Oekraïne naast de landmacht, de marine en de luchtmacht een apart krijgsmachtonderdeel dat zich volledig toelegt op onbemande systemen en produceert het land volgens sommige schattingen zo’n drieduizend drones per dag. Het gaat hierbij om drones van het type FPV, first person view: drones met een camera die vanaf grote afstand worden bestuurd door een ‘piloot’ met een console.

Grotere Oekraïense aanvalsdrones voeren inmiddels aanvallen uit op Russische olieraffinaderijen en militaire vliegvelden op meer dan 1.500 kilometer afstand van het front. De serie enorme explosies woensdag, op een Russisch munitiedepot bij Toropets, laat zien hoe effectief de Oekraïners inmiddels zijn. De drones werpen, voorzichtig gesteld, zand in de Russische oorlogsmachine. Dit soort wapens heeft de Oekraïense regering laten ontwikkelen als surrogaat voor de langeafstandsraketten die het Westen wel levert aan Oekraïne, maar die het belegerde land niet mag inzetten tegen militaire doelen op Russische grondgebied.

Sinds kort is aan dat Oekraïense arsenaal een nieuwe loot toegevoegd: de raketdrone, een kleine, lichtgewicht ‘kruisraket’ die dankzij een speciale turbomotor snelheden tot vijfhonderd kilometer per uur kan bereiken, over afstanden van honderden kilometers. Oekraïne noemt het wapen Paljanytsja. Dat is niet alleen de naam van traditioneel Oekraïens brood, maar ook een woord dat Russen bij uitstek moeilijk kunnen uitspreken; het zou in de oorlog worden gebruikt als test om Russisch-sprekenden te kunnen onderscheiden van Oekraïners.

Delen

Mail de redactie