„Pompie drie” en „pompie nummer twee”, dat zijn doorgaans de termen die klinken over de toonbank van het Total-tankstation aan de Graaf Florisweg in Nieuwegein, regelmatig aangevuld met „Winston rood” en „pakkie Pall Mall 32 stuks”.
Sommige klanten zetten er zwijgend een Mars en een Red Bull bij op de balie en vertrekken na betaling. Anderen komen voor een praatje met gezelschapsmens Anja. Zoals de oudere mannen op zaterdag „tankdag” en in de rest van de week tussen de middag zowat heel Vreeswijk, het voormalig schippersbuurtje pal achter de pomp.
Maar vorige week vrijdag klonken heel andere termen over de toonbank. „Mag ik alstublieft naar de wc?” „Zou ik hier mijn kind mogen verschonen?” En natuurlijk, de 62-jarige Anja – „liever geen achternaam” – is de beroerdste niet. „Je helpt mekaar, toch?” Dus al heeft het tankstation officieel geen bezoekerstoilet, ze liet ze allemaal binnen. „Verschonen? Op het bureautje in het kantoortje achterin. Doekjes nodig?”
Al twaalf jaar werkt Anja op het tankstation, maar de chaos van vrijdag heeft ze niet eerder meegemaakt. Al in de ochtend stond de hele Graaf Florisweg, een doorgaande weg dwars door Nieuwegein, een gemeente die als een omgekeerde driehoek ligt ingeklemd tussen de A2, de A12 en de A27, muur- en muurvast. Auto’s stonden bumper aan bumper, „daar was geen haar tussen te krijgen”, en op het kruispunt verderop reed iedereen door „rood, groen, geel of oranje, áls ze maar weg konden”. Sommige automobilisten hebben vijf uur vastgestaan, over een enkele kilometers, en pas tegen half elf ’s avonds loste het op.
Anja houdt haar „fingers crossed”, want deze vrijdag kan het opnieuw misgaan.
Tweelaags ‘zoab-fijn’
De verkeersdrukte vorige week rond Nieuwegein was het gevolg van werkzaamheden aan de A2 tussen knooppunt Oudenrijn en Everdingen. Tot 30 september is de snelweg over elf kilometer gedurende vijf weekenden – en soms vanaf donderdagavond – afgesloten voor vervanging van het asfalt. Tweelaags ‘zoab-fijn’ komt er te liggen, met vijf decibel geluidsreductie, vooral noodzakelijk wegens slijtage van het huidige wegdek. En nieuwe belijning.
Zo’n grote operatie doet Rijkswaterstaat tegenwoordig liever „kort en hevig”, dus met volledige wegafsluiting, dan zoals je in het buitenland vaak ziet, met maandenlange enkele baanopenstelling.
Zo snel mogelijk de pleister eraf.
Maar de files vorig weekend waren langer dan Rijkswaterstaat had verwacht. Door regen, kleine ongelukken en ook vanwege sluipverkeer dat door de navigatiesystemen massaal dwars door Nieuwegein werd geleid naar de parallel gelegen A27. Stond het zelfs in de nauwe straatjes van Vreeswijk, het oude vissersdorp, totáál vast. Vrachtwagens op pittoreske ophaalbruggetjes die daar niet op berekend waren. Auto’s met lege tank. Elk straatje raakte verstopt. En niemand kon een kant op.
Het stond zó stil dat algoritmes van navigatiesystemen volgens Rijkswaterstaat het stilstaande verkeer mogelijk aanzagen voor ‘geparkeerd’ – en daardoor de route aanraadden.
Extra maatregelen moeten de hinder komende weekenden beperken. Verkeerslichten op toegangswegen naar Nieuwegein gaan langer op rood, langs de weg komen extra tekstwagens en borden en op de kruispunten extra verkeersregelaars. Daarnaast roept Rijkswaterstaat mensen op om Utrecht te mijden, thuis te werken of de fiets of het openbaar vervoer te pakken.
„En volg altijd het advies dat wij geven op de borden”, zegt een woordvoerder. Want daar ziet Rijkswaterstaat het sinds het gebruik van navigatiesystemen nog wel eens misgaan: mensen zijn zó gefocust op hun navigatie dat Rijkswaterstaat ook steeds vaker mensen op de fiets of lopend op de snelweg ziet belanden, „omdat ze de instelling van hun navigatiesysteem op ‘auto’ hadden staan.”
Lees ook
De nieuwe baas van Rijkswaterstaat: ‘We zijn er niet om de automobilist te pesten’
Snelstromend beekje
Dat „onbegrensde vertrouwen” in navigatiesystemen is niet altijd terecht, ziet ook Peter Snoeren, verkeerskundige én inwoner van Nieuwegein – die vrijdag zelf ook anderhalf uur heeft vastgestaan. Want al is de doorstroom door al die algoritmes heus verbeterd, de mens zelf, zegt hij, blijft een onberekenbare factor. Zeker bij regen, zoals vrijdag, als het verkeer niet meer met constante snelheid rijdt. „De één vertraagt, de ander juist niet. Snelheidsverschillen nemen toe waardoor je meer inhaalbewegingen krijgt, meer kans op ongelukken, en de vertraging verder toeneemt.”
Een verkeersstroom, zegt Snoeren, kun je zien als een snelstromend beekje. „Gooi er een steen in en je ziet het water op sommige plekken versnellen en op andere vertragen.” Gaat „de stop er volledig op”, zoals vrijdag gebeurde, dan zie je dat verkeer net als water tot in elk gaatje, „elk straatje”, naar een uitweg zoekt. En als je de stop er weer af haalt duurt het nog een tijd voordat alles weer stroomt. „Alle verkeer erachter is opgestroopt en mensen willen hun verloren reistijd inhalen waardoor de kans op ongelukjes weer toeneemt.”
Maar zo’n verkeersopstopping haalt ook het beste in de mens naar boven, zagen John en Bianca Kruif, inwoners van Vreeswijk, vrijdag tijdens een avondwandeling. In de smalle straatjes deelden wijkgenoten flesjes water en gevulde koeken uit aan gestrande reizigers. „Hartverwarmend om te zien.” Verderop had iemand een bord met ‘toilet’ neergezet en bij het ouderencomplex deelden ze toastjes uit. „En intussen zag je de mensen uitstappen en bellen naar het thuisfront.”
In het Total-tankstation bij Anja was de fooienpot niet eerder zó gevuld. „Lief van je, maar het hóéft niet hoor”, had ze nog gezegd. Veel automobilisten, moe en chagrijnig, probeerden de moed erin te houden, al was het maar vanwege de kinderen achterin, op de terugweg van vakantie. Alleen toen Anja zelf die vrijdag na een lange werkdag op het tankstation de auto pakte om naar huis te gaan, zag ze toch ook weer een andere kant. „Een hálf uur heb ik moeten wachten voordat ik kon invoegen! Niemand liet me ertussen, ze keken allemaal de andere kant op.”
Lees ook
Werkzaamheden op A10 leiden tot files en bestuurlijke ergernis
