De groei is terug, de problemen blijven. Die conclusie valt te trekken uit de eerste berekening van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) van de economische ontwikkeling in het afgelopen kwartaal.
Nederland weet zo een recessie – twee kwartalen krimp op rij – te ontlopen en doet dat verrassend genoeg vol overtuiging. Na 0,3 procent krimp in de eerste drie maanden – een herziene berekening van het CBS –van dit jaar groeide het bruto binnenlands product in het tweede kwartaal een vol procent. Dat was veel meer dan waar economen op hadden gerekend. Daardoor is het bbp nu per saldo iets hoger dan in het tweede kwartaal van 2022. Dat betekent tegelijk dat de omvang van de Nederlandse economie in de voorbije twee jaar nauwelijks is toegenomen.
De groei in het tweede kwartaal is dan ook een echte trendbreuk. De laatste keer dat de economie op kwartaalbasis met een procent of meer toenam, was in het eerste kwart van 2022. Of de groei doorzet, is nog maar de vraag, want onderliggend is er niet echt iets veranderd aan de economie. Het CBS wacht het derde kwartaal af voordat het wil spreken van een stabiele groei.
Export als motor
De progressie in het tweede kwartaal is met name te danken aan de export, die met een groei van 1,4 procent opkrabbelde na een slecht eerste kwartaal. Ook de overheidsbestedingen waren een drijvende kracht. Ze namen met 1 procent toe, vooral door hogere uitgaven aan zorg, openbaar bestuur en opvang van asielzoekers.
De toename van de uitvoer verklaart het CBS door een forse impuls uit de industrie. Daar groeide de productie met 3,3 procent. Een kwartaal eerder kromp de industrie nog met eenzelfde cijfer.
De uitgaven van consumenten blijven tegenvallen. Die lagen, voor inflatie gecorrigeerd, in het tweede kwartaal een procent lager dan in de drie maanden ervoor. De nog altijd stevige inflatie maakt consumenten terughoudend. Zij gaven minder uit aan voedings- en genotmiddelen en energie, en in de horeca. Het CBS schrijft de uitgavendaling in de horeca ook toe aan het teleurstellende weer in het voorjaar.
De nieuwe minister van Economische Zaken, PVV’er Dirk Beljaarts, omarmt de relatief hoge groei in het tweede kwartaal. Ook hij wijst er echter op dat de onderliggende problemen van de economie niet ineens zijn verdwenen: „Het lijkt alsof we ons nu geen zorgen hoeven maken, maar onze toekomstige welvaart staat wel onder druk door onder andere vergrijzing en gebrek aan personeel.”
Beljaarts vindt dat de productiviteit – die de laatste tijd stagneert – omhoog moet. Ondernemers wil hij meer ruimte geven om dat mogelijk te maken. „Ze moeten kunnen rekenen op een voorspelbare overheid die niet steeds de belasting verhoogt als gaten gedicht moeten worden. Mijn inzet is dus om de lasten voor het bedrijfsleven niet almaar verder te laten oplopen. We moeten bedrijven koesteren en niet wegpesten”, aldus de minister in een schriftelijke reactie op de groeicijfers.
Nederland loopt voorop
In Europees perspectief doet Nederland het inmiddels ook weer wat beter. Waar de economische groei in het eerste kwartaal van dit jaar nog achterbleef bij die in andere landen, loopt Nederland nu voorop. De economie van de Europese Unie als geheel groeide afgelopen kwartaal met 0,3 procent ten opzichte van de drie maanden daarvoor. Het bbp van Duitsland daalde met 0,1 procent, Frankrijk zag een groei van 0,3 procent, België van 0,2 procent. Ter vergelijking: de Verenigde Staten groeiden in dezelfde periode met 0,7 procent.
Economen van ING gaan er ondanks de positieve nieuwe cijfers nog steeds van uit dat de groei over heel 2024 negatief zal zijn. De terughoudendheid van consumenten zal wel verdwijnen, verwachten zij, met name in het laatste kwartaal van dit jaar.
ING wijst erop dat de economische ontwikkeling nog veel onzekerheden kent. De economen van de bank noemen onder meer tegenvallers voor het Rijk met de toeslagenaffaire en de belasting op vermogen. Dat slaat gaten van miljarden euro’s in de begroting en beperkt de mogelijkheden voor de coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB. Het nieuwe kabinet presenteert komende maand zijn eerste begroting. Het Centraal Planbureau brengt aanstaande vrijdag de eerste cijfers naar buiten die de basis vormen voor de Miljoenennota.
Overigens heeft het CBS de groeicijfers over het eerste kwartaal opnieuw bijgesteld. Waar het eerst meldde dat de economie met 0,1 procent was gekrompen, werd dat later 0,5 procent. Nu, bij de presentatie van de tweedekwartaalcijfers, zou de krimp in het eerste kwartaal 0,3 procent hebben bedragen.
