Hoe vluchtig is de euforie? Anne Hidalgo, burgemeester van Parijs, haastte zich vooraf aan de slotceremonie te benadrukken dat het succes van de Olympische Spelen geen parenthèse is, een intermezzo, in een tijd vol problemen. De effecten zullen volgens Hidalgo blijvend zijn: een Seine waar weer in te zwemmen valt, het nieuwe zwembad in de achterstandswijk Saint-Denis, betere infrastructuur, een groenere stad, ga zo maar door.
Begrijpelijk dat de burgemeester, die nooit heel populair was, haar concrete verdiensten voor Parijs breed uitmeet. Maar veel Fransen vragen zich vooral af wat er nu met het nationale goede humeur gaat gebeuren.
De afgelopen twee weken in Parijs, waar ik een groot deel van mijn tijd doorbreng, leek het alsof ik in een onwerkelijk alternatief universum was beland. Ik heb, zonder overdrijving, niet eerder zoveel collectieve vrolijkheid meegemaakt, zoveel hartelijke welwillendheid van grote groepen mensen onder elkaar. Het was alsof je in een of ander humanistisch paradijs terecht was gekomen. Zelfs de politieagenten, normaal niemands beste vriend, zongen en dansten mee.
Parijzenaars begrepen het zelf niet. Vooraf wisten talloze aanzeggers immers dat het niks kon worden. Het was te hoog gegrepen, Parijs kon dit helemaal niet aan. Het zou chaos worden, je kon maar beter de stad uitgaan (en je appartement voor een astronomisch bedrag verhuren). Bovendien, sinds wanneer viel er in Frankrijk iets te vieren? Zoals de eigenaresse van mijn favoriete café in Montmartre vooraf verklaarde: „Ik ben niet vies van een beetje geld verdienen, maar dit lijkt me zoveelste idioterie, une connerie de plus.”
Op TikTok en Instagram wemelt het nu van de grappige filmpjes over de zure voorspellingen die stuk voor stuk niet uitkwamen, over het grote ongelijk van les grincheux, de zeikerds. De spectaculaire openingsceremonie langs de Seine blies zowat iedereen omver. De verwachte chaos bleef uit. „Het is opvallend goed georganiseerd allemaal”, zei een kennis van me. Hij leek het zelf nauwelijks te kunnen bevatten.
Zingen in de metro
Het decor was adembenemend, Frankrijk won de ene medaille na de andere, sporters en supporters dansten en zongen. In de buurt van de ballon met het olympisch vuur was het iedere avond een feest van spontane verbroedering. In de metro, waar mensen doorgaans zwijgend bijeen staan, werd gezongen en lieten vreemden elkaar beelden van de wedstrijden vanaf hun telefoon zien. De wegritten van de wielrenners, die bij mij door de straat kwamen, trokken twee dagen lang rijen dik publiek, mensen hingen juichend uit de ramen. En toen was er nog Le marathon pour tous, waarbij tienduizenden amateurs ‘s avonds zelf de marathon mochten rennen. Niemand klaagde over de afzettingen.
Hier was iets groots gebeurd. In buitenlandse media verscheen het ene na het andere artikel over hoe Frankrijk zichzelf had hervonden, hoe een verzuurd land zijn zelfvertrouwen terugkreeg en tot zijn eigen verbazing weer leerde trots te zijn – en vooral te genieten.
Hoelang kan dit duren? Vooraf was er de stelligheid dat het een debacle zou worden, nu is er angst dat al die positieve emoties zullen vervliegen. Les grincheux zijn binnenkort weer terug van vakantie, die gaan hun grote ongelijk niet erkennen. De politieke situatie in Frankrijk is nog steeds complex en gepolariseerd. Bovendien is er, net als in zoveel andere landen, een media-machinerie die leeft van het exploiteren van negatieve gevoelens, van het aanjagen van gekrenktheid en miskenning. Politici op uiterst rechts en uiterst links laten, ieder op hun eigen manier, hun aanhang zwelgen in naderende catastrofes. Na de zomer zullen die weer in vol bedrijf zijn.
Over de dragqueen-ophef heb ik buiten de media niemand gehoord
En tijdens de Spelen in Londen van 2012 was ook iedereen blij, wordt gezegd, moet je kijken wat er daarna gebeurde.
En toch. De Parijse Spelen zijn wel degelijk een soevereine afrekening met een negatieve mentaliteit, de kwade trouw die in Frankrijk een maatschappelijke grondtoon was geworden. Een mentaliteit die in populaire media en door politici gretig wordt aangejaagd. Daarom waren zoveel Fransen ook oprecht verrast: er was, zo bleek, niet zo heel veel nodig om de blik opnieuw te richten. Weg waren woede en wantrouwen. De zangeres Aya Nakamura, die voorafgaand aan de openingsceremonie maandenlang vanuit extreemrechts bestookt werd met racistische kritiek, zij zou Frankrijk niet kunnen representeren, rekende af met het zuur in een spetterend optreden op de brug voor het meest Franse instituut van allemaal, de Académie Française, begeleid door een onverwacht swingende Garde républicaine. Talloze jongeren imiteren haar nu in filmpjes op de sociale media. De politiek gemotiveerde ophef over dragqueens tijdens de ceremonie, kreeg nauwelijks tractie – in Parijs heb ik er niemand buiten de media over gehoord.
Symptomen van onheil
Anders dan burgemeester Hildalgo zegt, zal het grootste effect van deze daverende twee weken, denk ik, vooral psychologisch zijn. In die zin kun je de Parijse Spelen gerust polemisch noemen, omdat er zo schijnbaar achteloos een gevoel van negativiteit werd weggespeeld. Niet de chronische negatievelingen bleken de realisten, zoals ze zichzelf zo graag zien, maar de optimisten die wisten dat de Spelen een fantastisch feest voor iedereen zouden worden. Een feest bovendien, en dat was bewust de bedoeling, waarbij gelijkheid en diversiteit eindelijk eens werden getoond als iets om je in te verheugen, in plaats van symptomen van onheil en neergang. Er is een verschil tussen reële maatschappelijke problemen onder ogen zien en het onophoudelijk, dag in dag uit, zwelgen in de ondergang van je land en de westerse beschaving.
Natuurlijk gaat het leven nu weer gewoon door, in Frankrijk en in de rest van de wereld. De meer dan geslaagde Spelen hebben niets opgelost. Maar er is wél een punt gemaakt. De ban van het verbitterde doemdenken is gebroken. Ook Nederlanders kunnen, lijkt mij, hier een les uit trekken.
Lees ook
Twee weken vrijwel zorgeloos escapisme in Parijs, waar de Spelen een nieuw tijdperk inluidden
