Burgemeester Vitali Klytsjko (53) heeft een tijdschrift op zijn bureau liggen. ‘De strijd om -Kyiv’ staat met dikke letters op het omslag. Op de cover staan hij en president Volodymyr Zelensky. Oog in oog, en profil, als boksers. „Kijk naar de datum”, zegt de burgemeester.
Augustus 2019.
Al sinds dat jaar speelt de politieke rivaliteit tussen de twee mannen – een van de felste op het Oekraïense politieke toneel. Klytsjko behoort tot de schaarse groep zittende politici die publiekelijk kritiek uit op de president tijdens de oorlog. Met duidelijk plezier leest de burgemeester het tijdschrift: „De macht ligt bij Volodymyr Zelensky, maar Vitali Klytsjko is klaar voor een lang, uitputtend gevecht.”
Langs de 600 meter tussen ‘Bankova’, de straat waar het kantoor van de president staat, en ‘Chresjtsjatyk’ waar het stadsbestuur zetelt, knettert het geregeld verwijten. De belangrijkste twistpunten: de aanpak van corruptie, de kwaliteit van de voorzieningen, de stadsplanning en het belangrijkste: de controle over het forse budget van het stadsbestuur.
Het stadhuis van Kyiv is een kolos in Stalin bouwstijl uit de jaren vijftig. Het kantoor van de burgemeester is een kleine zaal met een parketvloer en blankhouten meubilair. Het plafond is hoog, maar als de twee meter lange Klytsjko binnenloopt, lijkt de kamer ineens precies op maat. Hij wordt omgeven door gebruinde en sportief ogende medewerkers.
Eenheid is tijdens de oorlog het belangrijkst, benadrukt Klytsjko. Maar oorlog, eenheid en democratie zijn lastig te verenigen krachtvelden.
Ik moet het vragen: is er een sportschool in het stadhuis?
„Nee, wil je sporten?”
Iedereen op deze verdieping ziet er heel fit uit.
„In dit team moet iedereen effectief zijn en een goede conditie hebben. Omdat we voor enorme uitdagingen staan, is het lastig iemand te vinden die dit werk kan doen, maar er slecht uitziet. Ik ren wel eens marathons en mijn team rent soms met me mee. Maar niemand bokst.”
Staat u het hen niet toe, of zou u ze dan in elkaar slaan?
„Ik zeg wel eens, als je niet goed functioneert kunnen we gaan sparren. Even een boksoefening doen. Maar niemand wil dat”, glimlacht Klytsjko. Twaalf jaar na zijn sportpensioen is hij nog altijd een imposante verschijning. „Dit is een grapje dat snap je.”
Bijna twintig jaar geleden betrad Klytsjko voor het eerst de Oekraïense politieke arena. Toen nog naast zijn bokscarrière in de klasse zwaargewicht, met de bijnaam ‘Dr. Ironfist’. Klytsjko toonde zich van het begin af aan pro-Europees. Hij werd een van de gezichten van de revolutie van 2014, waarin het volk de Moskou-gezinde president Viktor Janoekovitsj verjoeg. Datzelfde jaar schaarde hij zich achter de kandidatuur van president Petro Porosjenko en werd hij zelf verkozen tot burgemeester van Kyiv. Hij werd herkozen in 2020.
Klytsjko is zowel burgemeester als hoofd van het stadsbestuur – die de begroting afhamert – en hoofd van de vereniging van steden van Oekraïne, waar alle burgemeesters in vertegenwoordigd zijn en dat het belang van lokaal zelfbestuur wordt vertegenwoordigd. Het geeft hem veel macht – hoewel zijn zetel in het stadsbestuur tijdelijk is opgeschort ten gunste van militaire autoriteiten.
Wanneer was u voor het laatst gedemotiveerd? Al was het maar voor even?
„We zijn mensen. Ongeacht ons formaat of onze titels.” Klytsjko twijfelt. „Ik kan me niet herinneren dat ik gedemotiveerd was. Ik raakte weleens overstuur. Ik ben soms in een slecht humeur, maar ik was nooit gedemotiveerd.
„Ik ben verantwoordelijk voor de hoofdstad van Oekraïne. De hoofdstad is het hart van het land, hier hangt de situatie in heel Oekraïne vanaf. In ieder dorp, iedere stad, kijken mensen naar de stabiliteit van de hoofdstad. Daarom moeten we sterk zijn en niet gedemotiveerd raken. We kunnen een rothumeur hebben, gedeprimeerd raken, door allerlei emoties gaan, maar ik ben gemotiveerd…”, zegt hij, eerst zoekend, en dan krachtig: „Ik ben gemotiveerd.”
In oktober hadden er verkiezingen moeten zijn voor de Rada, het parlement. In maart hadden er verkiezingen moeten zijn voor het presidentschap. U bent nu een van de weinige politici in Oekraïne met een nog lopend mandaat. Hoe voelt dat?
„We zijn een van de instituties die momenteel echt, écht legitiem is in Oekraïne. Er zijn veel discussies over het parlement en de president, omdat de datum van de verkiezingen ongebruikt voorbij zijn gegaan. Maar de lokale verkiezingen zijn volgend jaar, op 25 oktober.”
Het is ongrondwettig en wordt als onveilig beschouwd om tijdens de staat van beleg verkiezingen te houden. Bent u het met deze beslissing eens?
„Kijk, als het gaat om verkiezingen tijdens de oorlog, dan hebben we meer vragen dan antwoorden. Iedere verkiezing is een krachtmeting tussen politieke partijen. Om nu, tijdens de oorlog, een politieke competitie te organiseren, is vergif voor het land. Daarom is het slim verkiezingen te bewaren voor vredestijd. Oekraïne moet zich concentreren en verenigd zijn om de vrede terug te brengen. Daarna hebben we het weer over verkiezingen.”
De frictie tussen u en president Volodymyr Zelensky komt telkens opnieuw in de publiciteit. Het twistpunt: de invloed die de centrale overheid wil uitoefenen op de lokale overheid. Neemt die spanning af?
‘Ik ben soms in een slecht humeur, maar ik was nog
nooit gedemotiveerd’
„Sommige mensen begrijpen niet dat wij een onafhankelijk instituut zijn. Dan zeg ik: als je het niet snapt en geen opleiding hebt genoten, onderzoek dan de betekenis van woord ‘zelfbestuur’. Soms wil de centrale overheid zich zo bemoeien met de lokale overheid. We moeten samenwerken, we moeten elkaar steunen en helpen, maar niet iedereen snapt dat. Dus nee die spanning neemt niet af.
„De grootste fout tijdens de oorlog is om nu politieke spelletjes te spelen. Om ons nu te gaan voorbereiden op een toekomstige verkiezing. Er is een gezegde dat aan Napoleon wordt toegeschreven: ‘Hij die Parijs beheerst, beheerst Frankrijk.’ Daarom proberen alle politieke krachten in Oekraïne de hoofdstad te beheersen.”
U zegt net zelf: het hele land kijkt naar de hoofdstad. Is Napoleons uitspraak misschien waar voor Kyiv?
„Het is een grote fout. Het is niet slim om nu tijdens de oorlog politieke competitie aan te gaan.”
In een democratie…
„Luister”, onderbreekt Klytsjko. „Dat is geen democratie, het is dom.” Na twee seconde stilte: „Ik bedoel, het is niet slim.”
Over democratie gesproken: Andri Jermak is de stafchef van het kantoor van de president, de rechterhand van Zelensky. De kritiek klinkt: hij heeft veel macht maar is niet democratisch verkozen. Hoe kijkt u daar tegenaan?
„Dit is geen geheim, iedereen heeft het erover dat Jermak het land heeft geruïneerd.”
Op welke manier?
„Het is heel belangrijk om verschillende instituties te hebben die elkaar stabiliseren. Ik begrijp nu dat er in het land niets meer gebeurt zonder de toestemming van het kantoor van de president. Het parlement werkt niet meer. En er gebeurt ook niet zo veel meer in de regering, bij de premier en de ministers.”
Welke mogelijkheden ziet u om dit tijdens de oorlog op te lossen?
„We moeten de democratische waarden bewaken en nooit verliezen. Dat is heel belangrijk. Wat ik nu ga zeggen vinden veel politici niet leuk om te horen. Maar als we de macht in één hand concentreren begint het te ruiken naar autoritarisme.
„We moeten nooit vergeten waar we voor vechten: om deel uit te maken van de democratische gemeenschap. Om deel uit te maken van de Europese democratische familie. Onze droom is om een democratisch, modern Oekraïne te bouwen. We moeten niet terug in de tijd gaan en van Oekraïne een autoritair land maken.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/08/02135639/web-0308ZATnws_Klitschkotweeluik.jpg)
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/08/02135201/data119206728-72fddb.jpg)
Foto’s: Kostyantyn Chernichkin
Dus moet er volgens u meer macht terug naar het parlement?
„Het parlement als onafhankelijk deel van het bestuur, ja. Veel politici hebben het over de wederopbouw van Oekraïne. Bij elke conferentie waar ik heen ga wordt gesproken over een ‘Marshallplan’. Wíe ziet dit plan voor zich? Vertel het me maar.”
„Wederopbouw gaat niet over het herstellen van straten, gebouwen en bruggen. We moeten hervormingen implementeren. Zonder hervormingen kunnen we niet succesvol zijn. Dit plan moet klaarliggen. Zodra de oorlog voorbij is moet het direct worden ingevoerd. We zullen weinig tijd hebben. De kans zal snel verkeken zijn.”
Welke hervormingen zijn wat u betreft noodzakelijk?
„Ik ben verantwoordelijk voor de hervormingen wat betreft zelfbestuur. Dit moet worden voortgezet. De rechtbanken moeten hervormd, de rechters, de openbaar aanklagers. De anti-corruptiehervormingen. De politie moet hervormd. Er liggen heel veel taken.”
Wiens verantwoordelijkheid is dat?
„Ik wil die verantwoordelijkheid niet op de schouders van iemand anders leggen. We zullen het allemaal moeten doen. We werken aan een routekaart voor de hervormingen in samenwerking met onze partners.
„We kunnen voor voorbeelden kijken naar Polen, Tsjechië, Slowakije, die geweldige vooruitgang hebben geboekt. Wij komen van hetzelfde beginpunt in 1991. We kijken voor ervaring naar hun succesverhalen en leren van hun fouten.”
Nodigt u de vluchtelingen uit Kyiv die nu in Europa zijn, al terug uit in Kyiv?
„We moeten realistisch zijn. Natuurlijk is onze bevolking onze grootste kracht. Meer dan 10 miljoen Oekraïners verblijven buiten Oekraïne, dat is geen geheim. Ons doel is om die mensen terug te krijgen. En zij komen terug als aan drie punten wordt voldaan. Allereerst moet de vrede terugkeren. Dan hebben ze banen nodig, en diensten. Wij zijn verantwoordelijk voor banen en diensten. De oorlog valt onder de strijdkrachten, en we doen er alles aan om hen te helpen. Meer dan 120.000 inwoners van Kyiv zitten in de verdediging. Maar realistisch gezien komt onze bevolking pas terug als de oorlog ophoudt.”
Wat heeft Kyiv precies nodig om zijn burgers te verdedigen?
„Meer luchtverdediging.”
Onlangs heeft de NAVO tientallen nieuwe luchtverdedigingssystemen toegezegd aan Oekraïne. Is dat nog niet genoeg?
„Ik hoor ‘ze komen heel snel’ en dat horen we al heel lang. We horen veel beloftes, maar de afstand in tijd tussen het beloven en het leveren is heel groot. En voor die tussentijd betalen wij een gigantische prijs: de levens van onze burgers.”
In maart zei onze voormalige premier Rutte hierover: „Je zou het liefst willen dat je alles op dag één hebt, maar dat gaat niet. We zijn democratieën, dat kost even tijd.”
„Wat zeg je nou? Hoe langer het duurt, hoe meer democratie? Dan heb je het meeste democratie als je nooit levert. Maakte hij een grapje?”
Het was geen grap, het gaat om de checks en balances waar we eerder over spraken, dat iedereen moet instemmen.
„Nee, nee, nee, luister”, lacht Klytsjko. „Mensen raken van streek als je belooft en niet levert. Ik heb als burgemeester een heel dankbare taak. Ik moet dingen beloven en ze dan leveren aan de mensen. Leveren is belangrijk.” Hij slaat op het ritme van zijn woorden op tafel om zijn punt kracht bij te zetten. „Je bent pas succesvol als politicus als je iets belooft en zo snel mogelijk daarna realiseert. Mensen willen resultaat zien. Iets beloven en dan lang de tijd nemen om te leveren, zo doen we dat hier niet. Luie mensen praten zo. Onsuccesvolle mensen praten zo. Beloven en dan zo snél mogelijk leveren. Vertrouwen komt met het leveren.”
Hoe houdt u de bevolking gemotiveerd?
„Praten met de mensen. Uitleggen en inspireren. Diensten verlenen aan de bevolking. Laten zien dat wij ongebroken zijn. We zijn sterk. Mijn bericht aan iedereen is: niemand kan ons verslaan zolang wij ons thuisland verdedigen. Als je de moed opgeeft, verlies je al. We moeten vechten. Aan het begin van de oorlog gaven experts in de hele wereld ons dagen, misschien weken tegen een van de grootste en sterkste legers van de wereld. Maar wij verdedigen nu al voor het derde jaar succesvol ons moederland.”
