Wat jammer dat een van de taferelen bij de openingsceremonie van de Olympische Spelen zo’n ophef veroorzaakte bij christenen van diverse pluimage, onder wie Franse prelaten. Wat jammer ook dat de organisatoren zich genoodzaakt zagen hun excuses aan te bieden vanwege mogelijke gekwetstheid van zielen. En dat terwijl niet eens geheel duidelijk is of de betrokken kunstenaars zich nu baseerden op de traditie van Leonardo da Vinci’s Laatste Avondmaal of eerder op de traditie van hellenistisch geïnspireerde dionysische feestmaaltijden.
Lees ook
Ook Rusland begon zich, net als de ChristenUnie, druk te maken over het openingsspektakel in Parijs – vooral over Jezus
Laten we er van uitgaan dat beide tradities bron van inspiratie waren. Als predikant is dat wat mij betreft geen enkel probleem. De kunstenaars staan daarmee in een lange traditie van meer en minder spraakmakende uitbeeldingen van het Laatste Avondmaal. Veel van die verbeeldingen hebben, net als het verhaal uit het nieuwe testament, te maken met verbinding en bevrijding. Bevrijding van onderdrukking en vooroordeel, bevrijding uit armoede en uitsluiting. Niet voor niets kan het verhaal van het Laatste Avondmaal mede geduid worden als een interpretatie van het Joodse Pesachmaal. Zoals eens het volk van Israël bevrijd werd uit de macht van farao, zo moeten ook nu mensen worden bevrijd.
Verbeeldingen
Even terug naar die iconische afbeelding van het Avondmaal van Da Vinci. Een fresco dat kort voor 1500 werd vervaardigd en was bestemd voor de eetzaal van een Milanees klooster waar het nog altijd te bewonderen valt. De monniken aten hun maaltijd met op de achtergrond de oermaaltijd van het christendom. Da Vinci’s schilderij komt uitgebreid ter sprake in de fantasievolle roman Da Vinci Code van Dan Brown, inclusief speculaties over de aanwezigheid van Maria Magdalena tijdens de maaltijd.
Actuele voorbeelden van interpretatieve uitbeelding, zo te googelen, zijn die van John Byrne en Raoef Mamedov. De Ierse kunstenaar John Byrne vervaardigde een grote openbare fotografische muurschildering met als titel ‘Dublin’s Last Supper’. Het heeft dezelfde lengte als Da Vinci’s Avondmaal en wordt bevolkt door 13 mensen die hij aantrof in de straten van Dublin. Het tafereel symboliseert de veranderende samenleving van Dublin die steeds cultureel diverser wordt. Het Laatste Avondmaal functioneert dan ook als achtergrond voor een cafetaria-achtige opstelling met stoeltjes en tafeltjes waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Ga met elkaar in gesprek is de boodschap, met een knipoog naar de tafelende monniken in het klooster te Milaan.
In het kader van het olympische én christelijke ideaal ‘iedereen welkom, niemand buitengesloten’ past ook de uitbeelding van de kunstenaar Mamedov uit Azerbeidzjan. Naar het voorbeeld van opnieuw Da Vinci maar ook de schilder Caravaggio met diens bijzondere lichtinval, laat Mamedov aan tafel vier mannen en een vrouw poseren die geboren zijn met het syndroom van Down. In wisselende samenstelling poseren zij als Jezus en zijn leerlingen. Voor Johannes koos hij een vrouw, want juist ook vrouwen vormen een groep die in veel godsdiensten worden buitengesloten, zeker van bepaalde ambten. En dat terwijl juist bij Jezus vrouwen meetelden!
Van betekenis
Het krachtige beeldverhaal van Jezus’ Laatste Avondmaal wordt overigens in het nieuwe testament zelf al verschillend overgeleverd en geïnterpreteerd. Hoe anders is het verhaal bij Johannes in vergelijking met Marcus, Matteüs en Lucas. Beelden blijven alleen van betekenis als ze steeds opnieuw worden geïnterpreteerd en geactualiseerd.
Dat heeft niets te maken met links gedram zoals rechtse politici suggereren, maar met durf van kunstenaars om met beeldtaal te spelen en een oude boodschap van een eigentijdse lading te voorzien. Een oude boodschap die alles te maken heeft met acceptatie, verdraagzaamheid en inclusiviteit.
Als door de christelijke traditie geïnspireerd voorganger juich ik de kunstig verbeelde scene aan de Seine dan ook van harte toe. Oude beelden van betekenis hebben hun actualiteit gelukkig niet verloren en roepen nog steeds iets op, ook buiten kerkmuren. Christenen zouden dat moeten waarderen.
Lees ook
Het draaide in de ophef over de openingsceremonie van de Spelen natuurlijk helemaal niet écht om heiligschennis
