Brabants familiebedrijf giet een klok die is gemaakt van Oekraïense patroonhulzen

Posted on by admin

Op deze maandagmorgen in juni wordt er in het Brabantse dorp Asten een klok geboren. Dat is geen zeldzaamheid, we zijn hier bij de Koninklijke Eijsbouts Klokkengieterij, een familiebedrijf met een internationale reputatie. Bijzonder aan déze klok is dat er wapenafval van het Oekraïense front in verwerkt is. De geboorte van de klok is onderdeel van het meerjarige project Battles & Silences, een initiatief van HIIIT (voorheen Slagwerk Den Haag) en geluidskunstenaar Hans van Koolwijk. Donderdag 19 september zal een eerste uitvoering van het project te horen zijn in het minifestival HIIIT Invites, in het Theater aan het Spui in Den Haag, waar bezoekers de klok ook kunnen ‘ontmoeten’.

Het idee voor Battles & Silences is geïnspireerd door het verhaal van kerkklokken die tijdens de Tweede Wereldoorlog door de nazi’s gestolen werden en deels omgesmolten werden tot wapentuig, vertelt artistiek directeur Fedor Teunisse. „Wij dachten: als we dat proces eens omkeren? Als we oorlogstuig omsmelten tot schoonheid, tot gereedschap om schoonheid mee te scheppen?” Zo ontstond het idee om een klok te laten gieten met Oekraïens wapenafval, als statement tegen de oorlogswaanzin.

Dat bleek nog niet zo eenvoudig, wapenafval mag niet uit Oekraïne geëxporteerd worden. Teunisse en Van Koolwijk benaderden de Oekraïense zangeres en producent Marjana Golovchenko, die sinds 2012 in Nederland gevestigd is en in het verleden al voor HIIIT werkte. Via Golovchenko wisten ze toch het gewenste materiaal te krijgen: „Het kwam letterlijk met de post, een zwartgeblakerd ‘broodje’ [blok gegoten metaal]. Heel indrukwekkend”, zegt Teunisse.


Lees ook

In ‘De Jacht’ van NITE is de jager evengoed een prooi

De Jacht, door NITE en Slagwerk Den Haag. Met vanaf links: Olaf Ait Tami, Bram van der Heijden, Nimuë Walraven, Bien De Moor, Sarah Janneh.

Geboorte

Er bestaan twee scholen over de geboorte van een klok, zegt Joep van Brussel, klokkengieter en adjunct-directeur van Eijsbouts. Volgens de ene school is dat bij het gieten, volgens de andere bij het „ontmantelen”, het verwijderen van de mantel waarin de klok gegoten is. Dat is wat er deze maandagmorgen gebeurt in de gieterij, waar een bijzondere geur hangt van was en vormzand.

Een jonge werknemer hijst de zware ijzeren gietvorm op, schroeft de bouten los en slaat met een grote voorhamer op de bovenkant om de klok los te maken. Dan hijst ze de vorm verder op. Er verschijnt een klok, mooi grijszilver van kleur, bekleed met zwarte korsten die er later nog af zullen vallen. ‘HIIIT / 2024 / EIJSBOUTS’ staat erop. Hij klinkt nog niet, als Teunisse erop slaat hoor je alleen nog maar een droge tok. Om er een echt klokgeluid uit te krijgen, wordt de onderste rand er in de werkplaats afgeslepen.

Ik heb gemerkt dat we vooral moeten luisteren naar wat de klok ons geeft

Fedor Teunisse
artistiek directeur HIIIT

Vijf dagen eerder is de klok gegoten – en als het ontmantelen de geboorte is, dan is het gieten toch zeker de conceptie van de klok. „Dat was nog indrukwekkender”, vindt Teunisse. Hij toont een video op zijn telefoon, waarin te zien is hoe de gietkom, waar het gesmolten metaal uit wordt gegoten, eerst urenlang grondig gedroogd wordt met een blowtorch (gasbrander): „De hele muur erachter was roodgloeiend. Wat een geweld, ongelooflijk.”

Joost Eijsbouts, vierde generatie directeur van het familiebedrijf, legt uit dat de gietkom geen enkel spoor van water mag bevatten, vanwege explosiegevaar: „Eén druppel water in een frituurpan kan al tot grote ongelukken leiden, en die is maar 180 graden. Wij gieten brons van 1.100 graden Celsius.”

Cyrillische letters

Vanuit de gietkom lopen twee pijpjes naar de gietvorm; de mal waarin de klok gegoten wordt. Die wordt van onderaf gevuld. Joep van Brussel maakt de vergelijking met het vullen van een emmer met een tuinslang: „Als je de tuinslang erboven houdt, gaat het water kolken. Houd je hem op de bodem, dan vult de emmer mooi van onderuit.”

‘UKROP’ staat in de bovenste band rondom de klok, in cyrillische letters. ‘Oekrop’ was de soldatennaam van een bekende Oekraïense sluipschutter die al sinds 2014 betrokken was bij het verzet tegen de Russische annexatie van Oekraïens grondgebied. In december 2022 is hij gedood in een loopgraaf, terwijl hij een collega dekking gaf.

Oekrop is ook de afkorting voor ‘Oekraïense Operatie’, zegt Marjana Golovchenko. Aanvankelijk was ‘oekrop’ een scheldwoord van de Russen, maar inmiddels wordt de term als geuzennaam gebruikt.

In de Eijsbouts-klokgieterij in het Brabantse Asten wordt een klok gegoten met wapenafval uit Oekraïne.
Foto’s Merlin Daleman
Foto’s Merlin Daleman
Foto’s Merlin Daleman
Foto’s Merlin Daleman
Foto’s Merlin Daleman
Foto’s Merlin Daleman

Golovchenko heeft haar twee maanden oude dochter meegenomen naar de gieterij. Ze vertelt hoe het haar gelukt is om Oekraïens wapenafval te bemachtigen. Haar goede vriend Sasja komt als vrijwilliger regelmatig aan het front om materieel en voorraden te leveren. Sasja was op zijn beurt bevriend met de sluipschutter Oekrop, van wie hij leerde schieten en met wie hij regelmatig oefende op de schietbaan. Zowel op de schietbaan als aan het front verzamelde Sasja patroonhulzen van Oekrop. Dat is minder vreemd dan het lijkt, zegt Golovchenko: „Er zijn in Oekraïne veel kunstenaars die objecten maken van patroonhulzen. Maar voor zover ik weet nog geen klok.”

Omdat het illegaal is om hulzen het land uit te brengen, legde Golovchenko contact met de ambassade. Uiteindelijk werd een grote hoeveelheid hulzen in Kyiv omgesmolten tot drie broodjes van acht kilo per stuk. Twee broodjes zijn nog in Kyiv, daarvoor heeft HIIIT nog geen concrete bestemming. Het derde broodje is grotendeels gebruikt in de legering voor de nieuwe klok; klokkengieter Van Brussel heeft anderhalve kilo achter de hand gehouden om een losse klepel te maken.

Klinkende klok

De grote vraag was: zou het Oekraïense materiaal geschikt zijn om een klinkende klok te maken? Klokkengieters zijn terughoudend met het toevoegen van vreemde elementen aan hun materiaal, zegt Van Brussel. „Klokkenbrons bestaat normaliter uit 80 procent koper en 20 procent tin, met maximaal 0,5 procent verontreiniging. Klokkenbrons heeft relatief veel tin, dat maakt de legering sterker en zorgt voor meer klank. Die verhouding 80-20 zien we ook al in klokken uit de twaalfde eeuw.” Er mag vooral geen lood of zink in het materiaal zitten, dat zijn metalen die zorgen voor een toename van de demping.

Analyse wees uit dat het Oekraïense materiaal bijna puur messing was. Messing is een speciaal soort brons, een legering van koper met zink in plaats van met tin. Messing toevoegen aan het gietbrons is lastig, zegt Van Brussel: „Om de demping door het zink tegen te gaan, is deze klok veel dunner dan gebruikelijk. Een dunne wand trilt sneller, en hoe makkelijker iets beweegt, hoe makkelijker het tot klinken komt. De klank is daardoor ook veel lager dan bij andere klokken van dit formaat.”

Blazende ovens, vuur, gehamer van metaal op metaal. Dat zijn fantastische geluiden

Anthony Fiumara
componist

Kenmerkend voor het geluid van een klok is de grote hoeveelheid boventonen. Het laat zich lastig voorspellen welke boventonen precies gedempt zullen worden wanneer je zink toevoegt aan de legering. Een spannend moment dus: hoe klinkt de klok?

Antwoord: erg mooi en diep, ergens tussen cis en d. „Je hoort meteen de grondtoon, en hij blijft lang klinken”, zegt Van Brussel tevreden. Dat is niet vanzelfsprekend, er zijn ook klokken die eerst vooral ruis voortbrengen, waaruit de toon vervolgens naar voren komt, een beetje zoals bij een gong of tamtam.

Rondom de klok lopen verschillende banden van letters en ribbels, zodat er op uiteenlopende manieren op geslagen en overheen gewreven en gerateld kan worden. Geluidskunstenaar Van Koolwijk heeft het ontwerp gemaakt, van tevoren sprak hij uitvoerig over de muzikale wensen van het ensemble met HIIIT-slagwerker Pepe Garcia.

Meer noise

„Maar wij dicteren niet wat de klok moet zijn”, zegt Fedor Teunisse. „We zijn hier al twee jaar mee bezig en ik heb gemerkt dat we vooral moeten luisteren naar wat de klok ons geeft.” Het hele proces wordt uitgebreid audiovisueel gedocumenteerd. Er zijn plannen om ook de achtergrond en totstandkoming van de klok aan het publiek te tonen.”

De eerste muziek voor de klok, waarvan op 19 september een voorproefje te horen zal zijn, wordt geschreven door componisten Anthony Fiumara en Mathijs Leeuwis. Als het duo Poulson Sq. maken zij ambient, met analoge apparatuur en taperecorders als instrumentarium, maar de muziek voor Battles & Silences wordt rauwer, met meer noise. Fiumara zegt ook allereerst te willen „luisteren naar wat de klok ons vertelt”. Van elke stap in het maakproces van de klok hebben ze opnames gemaakt: „Blazende ovens, vuur, gehamer van metaal op metaal. Dat zijn fantastische geluiden.”


Lees ook

Slagwerkensemble tilt monochrome Philip Glass-klassiekers naar hoger plan

Slagwerkensemble tilt monochrome Philip Glass-klassiekers naar hoger plan

In elk geval gaan ze niet de geschiedenis van sluipschutter Oekrop navertellen: „Het zou aanmatigend zijn om mee te huilen om de dode soldaat”, zegt Fiumara. Aan de andere kant zijn ze ervan doordrongen dat het verhaal van de klok niet in de gieterij van Eijsbouts begonnen is. „Er zijn allerlei brute handelingen aan voorafgegaan”, zegt Leeuwis, „Deze klok komt voort uit een tragedie. Dat vraagt om een radicale houding. Het verhaal van de klok is een moeilijk verhaal, en dat moet je ook kunnen horen. Laat het maar moeilijk zijn.”

Related Posts

Vikingen, wolvengehuil en kronen van hertengewei, zo verbroedert Heilung het publiek

  • admin
  • September 22, 2024
  • 0

De Noors/Deens/Duitse band Heilung staat bekend om zijn theatrale presentatie, én om zijn rituele opzet. Heilung (‘genezing’) wil zichzelf en het publiek helen en verbroederen. Als intro staat zo’n twintig man in een kring op het podium van de uitverkochte Afas Live, Amsterdam. Hoofdman Kai Uwe Faust vertelt met dringende stem dat we allemaal gelijk zijn, want allen „afstammend van dat ene grote wezen”.

Zangeres Maria Franz draagt witte kleding, een wit masker voor haar ogen en op haar hoofd een hertengewei. Faust draagt een versierde helm en bontcape. Ze staan onder een dak van takken en bladeren, mist kringelt tussen de bandleden, op de vloer liggen botten. Het publiek is goed voorbereid: mannen hebben horens in het haar, mannen en vrouwen dragen suede rokken en zwarte vegen op hun gezicht.

Voor hun stijl en muziek putte Heilung uit de stijl van Vikingen, horror en mythologie – elementen die meer Scandinavische folkrockgroepen gebruiken. Toch ontstaat in de handen van de twintig man, aangevoerd door de voormalige tatoeerder Faust, iets bijzonders. De verkleedpartij past bij hun ritualistische klank. De afgelopen tien jaar ontwikkelde Heilung een strak kader voor hun nummers die soms zeven of negen minuten duren. Bijna elk lied is traag, wordt aangevuurd door diep rommelende drums, en krijgt een laag galm. Op de achtergrond murmelen keyboard en viool.

De ijselijke stem van Maria Franz klieft door deze duistere elementen, roept uitgerekte jammerklachten, of galmt woordloos. Naast haar klinkt Faust als half mens, half didgeridoo, zijn onderaardse gegorgel als een bezwering.

Heilung haalt inspiratie uit de stijl van de Vikingen, mythologie en horror. Foto Andreas Terlaak

Binnen de geheimzinnige sfeer past geen praatje met de zaal, Faust communiceert via indringend wolvengehuil dat onmiddellijk wordt beantwoord met nog harder gejank van het publiek.

Heilung is geïnspireerd door oude Germaanse en IJslandse teksten, en zingt behalve in het Deens ook in deze uitgestorven talen. Ze hebben het over goden en oorlogen, over natuurgeweld van gletsjers en storm, en ondertussen is er tweespalt tussen ‘koning’ Faust en ‘koningin’ Franz, te zien aan de ‘vechtdans’ die ze uitvoeren. Oorlog wordt verbeeld door zes figuren met grote ronde schilden die kreten brullen terwijl de strijddrums roffelen, in‘Krigsgaldr’ (‘oorlogsmagie’).

Er is ook humor: de dreigende schilden dienen bij een volgend nummer als frivool afdakje om onder te dansen. In de zaal wordt weinig bewogen, daar stompt het publiek een vuist in de lucht, of roffelt op het eigen hart. Dat de muziek uiteindelijk enigszins eentonig wordt is voor de fans geen belemmering. De wolven blijven huilen.


Harpist Lavinia Meijer: ‘De harp is een boomstam die houvast geeft in het leven’

  • admin
  • September 20, 2024
  • 0

Achteraf bekeken ontkiemde de gedachte aan haar autobiografie Vleugels van papier vijf jaar geleden, zegt Lavinia Meijer (41), Nederlands bekendste harpist. Het was een zonnige oktoberdag in Californië. Ze had gespeeld op de première van de pocketopera Drowning van de Amerikaanse componist Philip Glass op zijn eigen Days and Nights Festival. Hij liet zich hiertoe inspireren door een vijf bladzijden tellend toneelstuk van de Cubaanse schrijfster María Irene Fornés, het verhaal van een man die een hartstocht opvat voor een vrouw op een foto.

„Daarna keken we een documentaire over de schrijfster”, vertelt Meijer, „over de laatste vijftien jaar van Fornés’ leven toen de ziekte alzheimer haar in de greep kreeg. Aan het slot gaat ze twee weken naar Cuba voor een ontroerend familiebezoek. Terug in New York is Fornés de hele reis weer vergeten. Zelfs het zien van de filmbeelden schudt haar geheugen niet wakker. Dit was de vrouw die eens zei: ‘Ik weet alles – de helft weet ik echt, de rest verzin ik.’ Het brein is een grillig organisme. Die nacht drong het tot me door dat er waarschijnlijk ook bij mij veel herinneringen in de kieren van het drukke bestaan verdwijnen. Ik begon notities te maken in mijn telefoon over wat me nog bijstond van vroeger.”

Lees ook

Lavinia Meijers harp stelt existentiële vragen

In haar voorstelling Untitled 2 legt harpist Lavinia Meijer vragen voor aan kunstenaars, schrijvers, filosofen en wetenschappers.

Adoptiekind

Lavinia Meijer ontpopte zich deze eeuw als de aanvoerder van een jonge generatie harpisten die het van oorsprong lieflijke instrument enerzijds een nieuw en rauwer imago gaf en anderzijds de meditatieve dimensies verdiepte. In haar voorstellingen verkent ze – door naast muziek ook teksten, kunst, geluidsfragmenten, video’s en animaties te gebruiken – maatschappelijke en filosofische vraagstukken.

Op een cafétafel in het Amsterdamse Volkshotel ligt het boek Vleugels van papier, de titel ontleend aan het lied Verdronken vlinder van Boudewijn de Groot en Lennaert Nijgh. „We zongen dat wekelijks op de basisschool”, zegt Meijer. „Het verhaal sprak tot mijn verbeelding: de tere vleugels bieden de vlinder een benijdenswaardige vrijheid en maken het dier tegelijkertijd breekbaar. Het herinnert me aan de ontdekking van Glass’ muziek. Zijn stukken geven me altijd het gevoel van een vorm van sterven, maar met de belofte van een wedergeboorte. En hoewel ze me vaak naar beneden trekken, het donker in, blijft er een hoopvol licht te zien. Het tweede deel van Glass’ Metamorphosis roept een sterke kracht in me op – het gevoel van: hoe kwetsbaar mijn bestaan ook mag zijn, muziek geeft me vleugels.”

De rode draad van Vleugels van papier is de zoektocht naar identiteit voor de musicus, die als Soo-Ji ter wereld komt in Zuid-Korea. Na de scheiding van haar ouders wordt zij als peuter – met haar twee jaar oudere broer – toevertrouwd aan de zorg van haar vader, zoals in het Aziatische land dan gebruik is. Wanneer hij moet reizen voor zijn werk, laat hij de kinderen dagenlang aan hun lot over. De vierjarige broer Kyung-Sup bedelt in de buurt voedsel bijeen. Al snel ziet hun vader een kindertehuis als enige uitweg. Hij zal hen niet meer komen halen.

Die zomer zullen ze in een Nederlands gezin belanden. „We moeten er wel bij vertellen”, waarschuwt het adoptiebureau Wereldkinderen hun nieuwe ouders, „dat het meisje een abnormaal groot hoofd heeft. Misschien is ze niet helemaal in orde.” Onder nieuwe namen, Lavinia en Robbie Meijer, beginnen ze aan een tweede leven met een twee jaar oudere Nederlandse zus en later nog een Ethiopisch broertje.

In het boek verhaalt Meijer over haar ontdekking van muziek en de harp, die helpen bij het overwinnen van haar verlegenheid en het verwerven van eigenwaarde. „Musiceren gaf me het gevoel dat ik er echt mocht zijn. Een hartstocht vinden die meteen onvervreemdbaar van jou is, kan je door het leven gidsen. Muziek was niet iets dat mijn ouders me oplegden, waar zij meer van wisten dan ik. Dat heb ik altijd prettig gevonden. Zoals ik ook blij ben dat zij zelf een kind hadden, waardoor wij niet die leegte hoefden te vullen.”

Harpist Lavinia Meijer. Foto Andreas Terlaak

Redder en geredde

Op haar dertiende wint Meijer haar eerste concours. De winnaarsmentaliteit en het perfectionisme komen bovendrijven. Maar geleidelijk ontdekt ze ook een andere kant van de muziek. „In de puberteit – in verdrietige en emotioneel heftige periodes – kon ik me opsluiten met de harp, dan was dat instrument als het ware de enige die me begreep.”

Bij haar adoptie staat Meijer jarenlang nauwelijks stil. Het blijft meestal iets waar omstanders naar vragen. Zo’n zestien jaar geleden krijgt ze onverwacht bericht dat haar biologische vader haar zoekt. Het dwingt haar ongewild na te denken over haar ‘vorige leven’. Niet lang daarna besluit ze op tournee te gaan naar haar geboorteland Zuid-Korea. En dan neemt ze ook de volgende stap en regelt een ontmoeting met haar vader, een ontroerende gebeurtenis – maar hun relatie kent veel haken en ogen en staat nu weer op de waakvlam.

Niettemin wordt ze zich door die ervaring bewuster van de adoptieproblematiek. „Er ontstaat een vreemde modus van redder en geredde, of we dat nu willen of niet. Bij veel adoptiekinderen speelt op de achtergrond het idee: ik moet alles zelf kunnen, want wie weet zijn mijn ouders er morgen niet meer. Je voelt dat er iets kapot is gegaan. Maar voor mij is de harp er altijd geweest: een boomstam die houvast geeft in het leven, wat er ook gebeurt. Dat ervoer ik op momenten van grote kwetsbaarheid, bijvoorbeeld in mijn puberteit en bij mijn scheiding. En met de jaren merkte ik dat het instrument een spiegel is. Wat het mij biedt aan troost, kan ik op het podium delen met mensen in het publiek die dat nodig hebben. Eerst was dat een onwennige gewaarwording, maar nu kan ik het omarmen.”

Lavinia Meijers boek Vleugels van papier verschijnt bij uitgeverij Prometheus. Vanaf 17 oktober toert de harpiste twee maanden door Nederland met danser en poppenmaker Duda Paiva in de voorstelling Animalia Paradoxa over de legendarische natuurkenner Linnaeus. www.dudapaiva.com


Manu Chao is overrompelend terug, maar noem het geen comeback – London Grammar bulkt van gevoel

  • admin
  • September 20, 2024
  • 0

Manu Chao maakt geen ‘comeback’ na zeventien jaar, hij doet wat hij wil

Na zeventien jaar pauze is er eindelijk een nieuw album van Manu Chao. Waar was de legendarische Spaans-Franse zanger al die tijd? Weinig artiesten houden hun woord, Chao wel. Als hij belooft niet aan de leiband van de muziekindustrie te lopen, dan verdwijnt hij zomaar zeventien jaar uit beeld. Niet omdat hij geen fans heeft, maar omdat hij belangrijke activistische doelen wil realiseren, in Brazilië, Barcelona, Mexico of Senegal. Hij wil demonstreren, uitzettingen voorkomen, watervoorraden veilig stellen.

En nu verschijnt er een nieuw album – en dat is geen ‘comeback’ want carrière-jargon past hem niet. Chao had zin om weer onder de mensen te komen en noemde zijn plaat dan ook Viva Tu – als hartelijke boodschap jegens de aanhang.

Er is weinig veranderd vergeleken met zijn stijl op eerdere albums, en dat is goed nieuws. De nu 63-jarige Manu Chao speelt altijd al alsof de duivel hem op de hielen zit, en vuurde zijn muzikanten aan om hetzelfde te doen. Als een losgeslagen schip in woest getij zwalkten nummers in het verleden langs, bijvoorbeeld in ‘13 Días’, ‘Siberia’ of ‘Panik Panik’ van zijn voorlaatste plaat La Radiolina (2007).

Lees ook

De wildste geruchten gaan rond over Manu Chao, maar wie is hij echt?

De Frans-Spaanse zanger Manu Chao vindt het belangrijker wáár hij optreedt, dan wat hij ervoor krijgt.

Voor Viva Tu houdt Chao zich aan de vuistregels: vermeng Spaanse, Afrikaanse en Zuid-Amerikaanse timbres tot een wild palet. Vuur de mandolines, akoestische gitaren, sirenes en felle drummers aan om sneller, wervelender, opwindender te spelen, tot het randje van punk. Hij metselt er soms een oud orgeltje tussen, een stuk elektronica, of koeienbel.

De nummers overrompelen al bij het intro, dankzij de heldere sound en de vitaliteit en levenslust die uit een enkel gitaarloopje kan spatten. De luisteraar wordt meegezogen in die onstuimigheid, zo grondig dat je bijna vergeet waar Chao het ondertussen over heeft.

Want de tekst van titelnummer ‘Viva Tu’, met zijn rinkelende notenwaaiers, mag dan lieflijk zijn, de meeste andere teksten zijn somber van toon. Chao noemt geen concreet onrecht of onheil, er is eerder een onheilszwangere sfeer of stemming.

In het misleidend luchtige ‘River Why’ horen we een grimmig wereldbeeld: ‘This is not success/ This is not progress/ This is just/ A collective suicide’.

Ook zo’n popparel is ‘Tu Te Vas’, in Spaans en Frans gezongen, samen met de hese Franse zangeres Laeti. Terwijl ze het hebben over afscheid, ‘Cuando tú te vas’, worden de liefdeshobbels gladgestreken door opgewekte handclaps en sensuele samenzang.

Er zijn enkele rustpunten. Het nauwkeurig gearticuleerde ‘Cuatro Calles’ is het treurigste liedje van de plaat, over heimwee en eenzaamheid: ‘Un pobre loco perdido/ En el charco del amor’ (‘Een arme verloren dwaas/ In de plas van liefde’). Hier vallen muziek en inhoud samen.

In de wervelende stijl zit ook humor, zoals de echoënde zangstem in ‘La Colilla’, als van een dronken nieuwslezer. En het is grappig om juist de als optimistische pothead bekend staande countryzanger Willie Nelson, 91, te vragen voor ‘Heaven’s Bad Day’, waarin zelfs de hemel blijkt tegen te vallen.

Viva Tu brengt vervoering en levenslust, en soms radeloosheid. In zijn muziek zijn de uithoeken van Chao’s ziel te horen. Hoe wanhopig ook, het is altijd feest.

Hester Carvalho

Onderhuids borrelt het nog behoorlijk bij London Grammar

‘Heeft iemand je verteld dat het leven gemakkelijk was? Ze hadden het mis.” De Londense zangeres Hannah Reid gaat het niet mooier maken dan het is, in ‘You and I’. Niet dat dit zo’n verrassende uitspraak is, maar het zet wel een beetje de toon op het nieuwe album van haar band London Grammar: de grote ontgoocheling die je kunt voelen bij het ouder worden. Zou je al een wat naïeve verwachting hebben van het leven, dan onderstreept de 34-jarige Reid op The Greatest Love hoe alle lijnen verstrikt kunnen raken. Hoe het leven troebel is en complex. Het is moeilijk richting vinden langs overdonderende emoties en onzekerheden.

Dat klinkt somber. Maar dat is het niet, ook al bulkt The Greatest Love van London Grammar weer van gevoel en donkere onderstromen. Het is de vierde plaat sinds debuut If You Wait (2013). Dat was toen een veelbelovende kennismaking met een jong Britse indiepoptrio dat zich direct van zijn breekbare kant liet horen: zware tienerzorgen, getroebleerde relaties.

Zangeres Hannah Reid bleek een talent in het omzetten van gevoel in songtekst. Maar ook de onderlinge chemie van het drietal (naast Reid gitarist Dan Rothman en drummer/toetsenist Dot Major), dat elkaar leerde kennen op de Nottingham University, bleek uit hun cleane liedjesschrijven: de zorgen van een jonge generatie (‘Wasting My Young Years’ of het voorbeeldige ‘Strong’) verklankt in langzaam verbredende soundscapes.

Op Truth is a Beautiful Thing (2017) en Californian Soil (2021) was groei waarneembaar, een lichtere en vrolijkere negativiteit, zo je wilt. Al bleef de onderkoelde vorm hangen en werd het live nooit echt de spannendste band. Braafjes? Best. Maar onderschat ook podiumangst niet – Reid vertelde er vaak over in interviews. En ook in video’s ziet ze niets.

Ook op The Greatest Love heeft London Grammar patent op satijnmatte, elegant deinende songs. Je voelt dat er wat speelt – verraad, gebroken vriendschap, psychologische battles – het borrelt behoorlijk onderhuids. Dat soort inhoudelijke diepte is interessant. Maar, al ontwikkelen de popsongs zich meer dan voorheen, de muzikale climax blijft evengoed vaak hangen. Daar helpt de wat koele zang van Reid, even amechtig als theatraal, ijselijk hoog als laag plechtig, niet bij. Je wilt niet zo je best hoeven doen om haar te voelen.

De vorig jaar uitgebrachte remixen van oudere liedjes lieten horen dat London Grammar intussen zelf ook meer lucht en speelsheid wil. Beats tillen op. En dát is gelukkig ook merkbaar op The Greatest Love. Elektropopnummer ‘House’ en ‘Santa Fe’ zijn beduidend levendiger, ‘Rescue’ valt makkelijk voor te stellen voor een vrolijk klappend publiek. London Grammer zet zijn dromerige popsound meer open, maar blijft understated chic.

Amanda Kuyper

Concert: 3/11, Ziggo Dome, Amsterdam.

Rock
MJ Lenderman
Manning Fireworks

Bericht aan alle underdogs ter wereld: onze verlosser is gearriveerd. Op zijn vierde soloalbum viert de Amerikaanse singer-songwriter en Wednesday-gitarist MJ Lenderman in negen geniale, geestige en intense countrysongs alle knulligheden uit zijn lamlendige bestaan. Vol genade knielt hij naast ons neer en zingt troostend in ons oor: „Wherever you find me, you’ll find me on my knees.” (Frank Provoost)

Pop
The The
Ensoulment

Eerste album sinds 2000 van Matt Johnson die in de jaren tachtig bekend werd door hoogwaardige popmuziek met een angel. Melodieën zijn z’n sterke punt, en de arrangementen. Op Ensoulment is zijn tedere maar vlakke stem ingebed in koorzang, terwijl de instrumentaties zwalken van soulvol naar spookachtig. (HC)

Latin
Gabriel Rios
Playa Negra

De Puertoricaanse Belg Gabriel Rios dook op vorig album Flore al diep onder in de muziek en sferen van zijn Caraibische jeugd. Op Playa Negra is hij daar terug. In het donker. Met slecht weer. Alleen. Rios weet op geweldige manier de aantrekkingskracht van de donkere, diepmelancholische kant van latin uit te wringen. (Peter van der Ploeg)

Metal
Nightwish
Yesterwynde

Na het wat ingetogener Human Nature gaat de Finse band van Tuomas Holopainen weer vol op het orgel op Yesterwynde. Episch, bombastisch, filmisch en groots – ook zonder bassist/zanger Marko Hietala. De ster is en blijft de Nederlandse Floor Jansen, met haar waterheldere, krachtige stem: een anker in de wervelstorm van riffs, orkestrale elementen en koortjes. (PvdP)

Pop/Klassiek
Matangi Quartet & Ruben Hein
P.S.

Een hartbrekend vaarwel. Broederliefde. Van smeekbrief tot zeepost. Direct word je in de songcyclus gezogen die zanger Ruben Hein brengt met de strijkers van het Matangi Quartet, geïnspireerd door de brieven in het boek P.S. van Jet Steinz. Wat is dit klassieke popalbum een mooie versmelting: Heins smeuïge, buigzame soulstem langs de kristallen noten van Matangi. Fijnzinnig, meevoerend en troostrijk. (AK)