De man die Twitter koopt: de 7 gezichten van Elon Musk

Een introvert, die graag in het middelpunt van de belangstelling staat.

De rijkste man ter wereld, die nauwelijks persoonlijke bezittingen heeft.

God voor techneuten, maar onmogelijk om mee te werken.

Een impulsieve strateeg.

Elon Musk (51) – eigenaar van Tesla, SpaceX, The Boring Company en Neuralink – is een man van tegenstellingen. Iemand die niet eenvoudig te typeren is. De grootste uitvinder van deze tijd. De rijkste mens op aarde. Een internettrol. Een maniakale werker. Een briljante gek. Misschien wel de man die de mensheid redt van de vermeende ondergang.

En Elon Musk is, nadat hij in april bekendmaakte Twitter te kopen voor 44 miljard dollar (41 miljard euro) ook de zelfverklaard redder van de vrijheid van meningsuiting. Dat mag hij nu in de praktijk gaan brengen. Na meer dan acht maanden onderhandelen gaat de overname nu definitief door en wordt Musk de nieuwe baas van Twitter.

Wie is hij? Dit zijn de zeven gezichten van Elon Musk.

1

Musk de ondernemer

Een elektrische auto, een herbruikbare raket, een ondergrondse tunnel of de hyperloop – supersnel personenvervoer door een vacuümbuis: het brein van Elon Musk produceert de ene na de andere complexe vondst.

Toch ziet hij uitvinden niet als zijn belangrijkste prestatie. De kunst is je uitvindingen daadwerkelijk te produceren.

„Design is overschat, productie is onderschat”, vertelt Elon Musk als hij in 2021 een videoploeg rondleidt over het terrein van ruimtevaartbedrijf SpaceX. Hij is zichtbaar in zijn element als hij kan doceren over de onderdelen van de Raptor-raket, strooiend met zijn natuurkundige en technische kennis.

Een raket of een elektrische auto ontwerpen, dat kan volgens hem iedereen. Het vergt „tien tot honderd keer zoveel moeite” om de productie op zo’n grote schaal te brengen dat het ook economisch haalbaar wordt.

Er zijn weinig topbestuurders die, zoals Musk, tot op het kleinste schroefje weten wat er in hun producten zit.

Zo’n masterplan ontvouwde Musk ook voor Tesla, al in 2006. Het idee: door prijzige maar begeerlijke elektrische sportauto’s te bouwen – voor de happy few – baande hij de weg voor een premium model (Model S), en uiteindelijk een EV dat de massamarkt zou kunnen veroveren. Dat werd de Model 3. De opmars van Tesla dwong andere autofabrikanten om ook over te stappen op elektrische aandrijving. Zo veranderde Musks masterplan de complete autoindustrie, en richtte tegelijkertijd de aandacht op zonnenergie als duurzame krachtbron.

Er zijn weinig topbestuurders die, zoals Musk, tot op het kleinste schroefje weten wat er in hun producten zit. Naast die detailzucht heeft Musk een voorkeur voor grote vergezichten, projecten die de wereld moeten redden van de ondergang. Of het nou de multiplanetaire mensheid is – reizen naar de maan of Mars – of een uitstootvrije auto die autonoom rijdt om verkeersongelukken te verminderen. Musks zakelijke projecten zijn bijna allemaal gericht op het oplossen van problemen die de hele aarde aangaan: milieuvervuiling, de opkomst van kunstmatige intelligentie en oorlogen (hij stelt Starlink – internet via satellieten – ter beschikking aan Oekraïne).

Zijn laatste project is Neuralink, het bedrijf dat communicatie tussen computers en hersenen wil bereiken. Het upgraden van het menselijk brein is volgens Musk nodig om opgewassen te zijn tegen de oprukkende kunstmatige intelligentie (AI). Dat klinkt misschien als sciencefiction, maar voor Elon Musk is het science – wetenschap. Als de wetenschap zegt dat het kan, dan kan het. Het enige wat er voor nodig is, is een masterplan van Musk.

2

Musk de mens

Musk heeft het syndroom van Asperger, een relatief milde vorm van autisme waardoor hij naar eigen zeggen sociale signalen slecht kan interpreteren. Hij wordt als kind, opgroeiend in Zuid-Afrika, gepest door klasgenoten en heeft amper vrienden.

Musk vindt als kind steun in wetenschappelijke boeken en leert computercode schrijven. Zo ontwerpt hij op zijn twaalfde zijn eerste computerspel, terwijl zijn klasgenoten buiten spelen. Een wonderlijk kind blijkt een wonderkind – met een onophoudelijke stroom ideeën.

„De meeste mensen zullen het niet leuk vinden om mij te zijn”, vertelt Elon Musk in een interview in 2018 in de podcast van Joe Rogan. „Misschien zou je best een continue explosie van ideeën in je hoofd willen hebben. Maar wat als je dat niet uit kunt zetten?”

Over zijn mentale gezondheid is Musk open, inmiddels. Hij vertelt in interviews dat hij obsessief en dwangmatig is en geplaagd wordt door een sterk waarheidsgevoel. De ultieme waarheid is de natuurkunde – „de wetten van het universum”.

3

Musk de aandachtzoeker

Vergeleken met andere miljardairs en topmensen laat Musk zich erg vaak interviewen. Hij treedt naar voren in tv-shows en schuwt niet over zijn persoonlijke leven of zwaktes te vertellen.

Musk zoekt de schijnwerpers op en speelt zichzelf in tv-series (Big Bang Theory) en in films (Iron Man) waarin hij als een succesvolle zakenman en uitvinder geportretteerd wordt. Hij paradeert met zijn moeder over de rode loper bij het Mets-gala in New York. Zijn relaties zoekt hij in de showbusiness – Amerikaanse en Canadese actrices en zangeressen.

Musk voelt zich thuis in de meme-cultuur op internet, met grappen waarin hij zichzelf vaak op de hak neemt

In 2021 treedt hij op als gastheer in het comedyprogramma Saturday Night Live en opent daar met een speech waarin hij zichzelf op de hak neemt. Zijn moeder May komt naast hem staan en rondt de sketch af, geforceerd en houterig. Het past bij Musks publieke bekentenis dat hij autisme heeft, met de bijbehorende monotone stem. „Dat doet het goed in comedy.”

Die houterigheid verdwijnt zodra Musk over technische details kan praten, strooiend met natuurkundige formules of economische wetmatigheden. Hij voelt zich ook thuis in de meme-cultuur op internet, met grappen waarin hij ook de draak met zichzelf steekt. Hij houdt ervan om „elk uur een paar minuten” iets op Twitter te zetten – zijn uitlaatklep. Op dat platform heeft hij ruim 100 miljoen volgers.

4

Musk de vader

Zijn jeugd in Pretoria was niet erg gelukkig, zegt Musk. Zijn ouders gaan uit elkaar en hij gaat bij zijn vader, Errol Musk, wonen. In 2017 barst Elon Musk in een interview met Rolling Stone in huilen uit als hij over de „misdaden” van zijn vader spreekt. Hij voelt zich gekleineerd en psychologisch misbruikt – voer voor psychologen en voor de roddelpers.

Op zijn achttiende vertrekt hij naar Canada om te studeren en een reeks succesvolle internetbedrijven op te zetten die hem rijk maken. Zijn familieleven is onstuimig; hij krijgt een tweeling en een drieling met de Canadese schrijfster Justine Wilson. Hij trouwt twee keer met actrice Talulah Riley. Uit zijn relatie met de Canadese zangeres Grimes komen twee kinderen voort: Y (een dochter) en X (zoontje). Hun officiële namen luiden Exa Dark Sideræl en X Æ A-XII – volgens de ouders verwijzingen naar de taal der elven en „ons favoriete vliegtuig.” Deze week bleek dat Musk, die zich zorgen maakt om Amerika’s dalende geboortecijfer, nóg een tweeling heeft verwekt: bij Neuralink-manager Shivon Zilis.

De slechte verstandhouding met zijn vader blijft. Hij houdt hem bewust weg van zijn eigen kinderen. Die krijgen les op een speciale school op het SpaceX-terrein met een select gezelschap van andere hoogbegaafde kinderen. De nadruk ligt op wiskunde, techniek en ethiek. Taalles staat op een laag pitje – de computer kan straks alles toch live vertalen, is de verwachting van Musk.

Niet iedereen voelt zich thuis in de Musk-dynastie. Een van zijn transgender kinderen wil niets meer met haar biologische vader te maken hebben. Musk had zich via Twitter laatdunkend uitgelaten over voornaamwoorden als hij/zij/hen. In juni dreef hij de spot met bedrijven die zich publiekelijk achter homorechten scharen met een regenboogversie van hun logo.

5

Musk de manager

Musk houdt van een directe communicatiestijl, waarbij het iedere werknemer van zijn bedrijven is toegestaan om bij een direct verantwoordelijke aan te kloppen om doelen te bereiken. „Communicatie moet gaan via de kortst mogelijke weg om de klus gedaan te krijgen”, schreef Musk in 2018 aan zijn werknemers bij Tesla. Hij voegde daar nog aan toe: „Iedereen die het daar niet mee eens is, werkt binnenkort ergens anders.”

Want ook dat is Musk: autoritair en vaak dreigen met ontslag als werknemers niet doen wat hij wil. Een artikel in techblad Wired in 2018 beschreef hoe Musk tijdens de meest stressvolle momenten in zijn Tesla-fabriek Gigafactory soms op de werkvloer werknemers begon te ontslaan (binnen Tesla ‘Elon’s rage firings’ genoemd) die toevallig zijn pad kruisten en een verkeerde opmerking maakten. Volgens Wired-journalist Charles Duhigg was het zelfs zo erg, dat managers hun beste werknemers probeerden bij Musk uit de buurt te houden uit angst ze te verliezen. Tesla noemde het artikel later ‘overgedramatiseerd’.

Ook dat is Musk: autoritair en continu dreigen met ontslag als werknemers niet doen wat hij wil

Musk gelooft dat je alleen leiding kunt geven aan een bedrijf als je zelf het product dat je werknemers maken tot in de haarvaten begrijpt. Je moet als leidinggevende het goede voorbeeld geven, vindt Musk, die tijdens de meest stressvolle periodes 120 uur per week werkt, soms dagen achter elkaar in zijn fabrieken verblijft, medicatie neemt om maar te kunnen slapen en in 2001 voor het laatst een week vrij had toen hij werd geveld door malaria.

Het was ook om die reden dat in juni een e-mail van Musk uitlekte waarin hij duidelijk maakte dat Tesla-personeel wordt geacht om 40 uur per week op kantoor te werken. Managers moeten „zichtbaar” zijn op de werkvloer, zei Musk en gezamenlijk op kantoor zijn versnelt communicatie en besluitvorming. „Ja, er zijn bedrijven waar dit niet hoeft”, schreef Musk aan zijn personeel. „Maar wanneer hebben zij voor het laatst een geweldig nieuw product voortgebracht?”

6

Musk de miljardair

Sinds 11 maart dit jaar is Elon Musk de rijkste persoon op aarde met een vermogen van om en nabij de 200 miljard dollar. Dat bedrag wordt vooral bepaald door de aandelenkoers van Tesla: Musk bezit 16 procent van de aandelen en tientallen miljoenen opties van het autobedrijf. Ook bezit Musk bijna de helft van zijn ruimtebedrijf SpaceX, dat niet beursgenoteerd is en naar schatting zo’n 100 miljard dollar waard is.

Uit onderzoek van website Propublica bleek vorig jaar dat Musk effectief ruim 3,27 procent belasting betaalt – wat voor een Amerikaanse miljardair nog relatief veel is (superbelegger Warren Buffett kwam op slechts 0,1 procent, aartsrivaal en Amazon-oprichter Jeff Bezos op 0,98 procent). Musk verdedigde zichzelf door te stellen dat hij geen salaris of bonus ontvangt en om die reden pas belasting betaalt als hij aandelen in zijn eigen bedrijven verkoopt.

Musk woont nu in een klein huis van 50.000 dollar in het zuiden van Texas, vlakbij de SpaceX-campus.

Uiteindelijk betaalde Musk over 2021 alsnog een enorme belastingaanslag: 11 miljard dollar, een record in de Amerikaanse geschiedenis voor een individu. Musk claimde dat hij dit betaalde nadat hij zijn Twitter-volgers had gevraagd of ze het een goed idee vonden als hij meer belasting zou betalen (antwoord: ja) De werkelijkheid lag iets anders: Musk maakte dat jaar noodgedwongen een groot pakket Tesla-opties te gelde, die anders zouden verlopen. Met een grote belastingaanslag tot gevolg.

Bij de verkoop van het mede door Musk opgerichte Paypal in 2002 aan eBay verdiende Musk 180 miljoen dollar, die hij volledig investeerde in zijn nieuwe bedrijven Tesla en SpaceX. Musk bezit, net als de meeste Amerikaanse topbestuurders, een privéjet en reed in 2000 een peperdure McLaren F1 sportwagen in de prak. Maar verder lijkt hij niet geïnteresseerd in geld. In de zomer van 2021 besloot Musk zelfs zijn zeven huizen in Californië te verkopen, omdat hij af wilde van ‘al zijn aardse bezittingen’ die hem te veel afleidden van zijn werk. Musk woont nu in een klein huis van 50.000 dollar in het zuiden van Texas, vlakbij de SpaceX-campus.

7

Musk de trol

Musk is een vijftiger, maar spreekt als geen ander de taal van de huidige internetgeneratie. Via zijn favoriete medium Twitter communiceert hij met zijn ruim 100 miljoen volgelingen. Zij worden ook wel Musketeers genoemd, of Musk-bro’s. Een fanleger dat elke stap van Musk uitvoerig online volgt – en ook zijn pijlen richt op tegenstanders van Musk, die hij aanpakt via – meestal – Twitter.

De voorbeelden zijn eindeloos. Zo plaatste Musk een foto van Microsoft-oprichter Bill Gates naast een cartoon van een zwangere man met de tekst ‘in case you need to lose a boner fast’. Democratisch presidentskandidaat Bernie Sanders kreeg de vraag ‘of hij nog leefde’. Een van de grottenduikers die twaalf Thaise schooljongens van de dood redden, werd door Musk een ‘pedo guy’ genoemd.

Musk kan met één tweet eigenhandig de koers van cryptomunten beïnvloeden, bleek al een aantal keer

Musk kan met één tweet eigenhandig de koers van cryptomunten beïnvloeden, bleek al een aantal keer. Toen Musk twitterde dat Tesla „grote transacties” op de balans voortaan in cryptomunten zou gaan doen, schoot de koers van bitcoin omhoog. Zijn vrijheid daarin is niet eindeloos, bleek toen in 2018 Musk werd aangeklaagd door de SEC omdat hij had getwitterd Tesla van de beurs te willen halen. Met die tweet, die de koers van Tesla enorm deed stijgen, overtrad Musk de wet.

Sinds die zaak moet Musk, als onderdeel van de schikking, al zijn tweets over Tesla officieel laten goedkeuren door vertegenwoordigers van Tesla. Al vrij snel daarna bleek dat Musk, die zijn tweets meestal schrijft op zijn „porseleinen troon” zoals hij het zelf zegt, zich daar niet altijd aan houdt. De zelfverklaarde free speech absolutist laat zich nu eenmaal door niemand wat vertellen.

Update (27-10-2022): Dit artikel is aangepast en geactualiseerd nadat de deal tussen Musk en Twitter definitief doorging.