Als vader van een dochter die op 35-jarige leeftijd via een uiterst zorgvuldige procedure toestemming heeft gekregen voor euthanasie – na een lijdensweg van acht jaar door een depressie waarvoor zij alle mogelijke psychiatrische behandelingen heeft ondergaan, inclusief tientallen electroshockbehandelingen en ketaminekuren – heb ik de behoefte om te reageren op het interview met psychiater Damiaan Denys (De wens niet te willen leven is niet gelijk aan de wens om dood te zijn, 20/7).
In het interview spreekt Denys de hoop uit dat hij zijn verhaal met voldoende nuance kan brengen. Daarin is hij helaas niet geslaagd. Dat hij en een aantal beroepsgenoten zich zorgen maken over opinies die een verruiming van de euthanasiepraktijk bij psychisch lijden bepleiten, daar is natuurlijk niets op tegen. Maar de wijze waarop hij de huidige euthanasiepraktijk beschrijft, is ronduit ongenuanceerd en iemand met zijn reputatie onwaardig. Het staat een zindelijke discussie over het onderwerp in de weg.
Vooropgesteld moet worden dat het aantal gevallen van euthanasie bij psychisch lijden in Nederland zeer gering is in vergelijking met het aantal gevallen van euthanasie bij lichamelijk lijden. En dat in verreweg de meeste gevallen euthanasie bij psychisch lijden wordt uitgevoerd door het Expertisecentrum Euthanasie, omdat behandelend psychiaters – enkele uitzonderingen daargelaten – hun vingers er niet aan willen branden.
Grove miskenning
Denys stelt in het interview onder meer: „Er is geen medische stoornis meer nodig. Voldoende is de subjectieve persoonlijke beleving van de patiënt die gehoor vindt bij de behandelaar. We zitten in een grijze zone. Je hoeft niet eens een stoornis te hebben, als je maar uitzichtloos en ondraaglijk lijden ervaart.”
Deze opmerkingen miskennen op een grove manier de zorgvuldigheid die in de praktijk bij euthanasie bij psychisch lijden wordt betracht en de wettelijke regels en procedures die daarvoor gelden.
Ik hoop dat dertig jaar behandeling geen voorwaarde voor uitzichtloos lijden
Er moet om te beginnen wel degelijk sprake zijn van een medische stoornis (bijvoorbeeld een onbehandelbare depressie) en ook moet de wilsbekwaamheid van de verzoeker worden vastgesteld. Anders dan bij lichamelijk lijden is bij psychisch lijden een second opinion van een onafhankelijke psychiater vereist. Daarna moet ook nog een onafhankelijke SCEN-arts beoordelen of alles volgens de regels is verlopen. Deze onafhankelijke artsen voeren diepgaande gesprekken met de verzoeker. Bij het Expertisecentrum vindt daarna nog een multidisciplinair overleg plaats voordat de euthanasie wordt uitgevoerd. Na afloop van de euthanasie moet daarvan nog verantwoording worden afgelegd bij een Toetsingscommissie euthanasie.
Denys maakt nog een badinerende opmerking: „Als je een SCEN-arts vindt en een psychiater en een tweede psychiater die jou steunen in je opvattingen over ondraaglijk lijden, dan kan je het gewoon uitvoeren.” Dat doet geen recht aan de gewetensvolle wijze waarop psychiaters en andere betrokken artsen en verpleegkundigen hun werk doen, zoals wij dat hebben ervaren. Zijn opmerking dat het „in principe heel gemakkelijk” is om euthanasie te krijgen, is dan ook volstrekt onwaar.
Lees ook
Psychiaters, zie de rauwe werkelijkheid onder ogen
Als voorbeeld van hoe het in zijn praktijk gaat, noemt Denys een patiënt die een behandeltraject van twintig of dertig jaar heeft ondergaan, waarna nog vijf of zes jaar is gewacht om vast te stellen dat euthanasie kon worden verleend. Ik hoop toch dat een behandeltraject van dertig jaar geen voorwaarde wordt om vast te stellen dat er sprake is van uitzichtloos lijden. Het mag een wonder heten dat deze patiënt niet zelf een einde aan zijn of haar leven heeft gemaakt.
Een aspect dat ik in het hele interview heb gemist is euthanasie ter voorkoming van suïcide. Want als er iets inhumaan is, zowel voor de betrokkene zelf als voor zijn of haar omgeving, is het wel zelfdoding.
Praten over zelfdoding kan bij de landelijke hulplijn 113 Zelfmoordpreventie. Telefoon: 113, 0800-0113 of www.113.nl.
