Voor het eerst in lange tijd demonstreren Polen weer voor het recht op abortus

Vanuit de verte klinkt de energieke beat van ‘Girls’ van popster Beyoncé. Maar wie beter luistert, hoort ook babygeluiden en in een monotoon ritme: „Moordenaars, moordenaars, moordenaars.”

Dinsdagavond eisten demonstranten voor het Poolse parlement in Warschau dat de progressieve regering van premier Donald Tusk werk maakt van de beloofde soepelere abortusregels. Ook een tiental anti-abortusactivisten kwam opdagen, met afbeeldingen van bebloede foetussen en foto’s van Adolf Hitler naast die van progressieve politici. Urenland probeerden de twee groepen elkaar te overschreeuwen.

Polen zijn onder het vorige kabinet, geleid door het conservatieve PiS, drie jaar lang massaal de straat op gegaan voor het recht op abortus. Maar dit is het eerste abortusprotest gericht tégen de regering van Tusk, die tijdens de verkiezingscampagne van vorig najaar een speerpunt maakte van de liberalisering van de geldende strenge wetgeving.

Bij een stemming eerder deze maand over een wet die het afbreken van een zwangerschap moest decriminaliseren, was zijn coalitie verdeeld, waardoor de wet niet werd aangenomen. Dat was een grote verrassing, want dit wetsvoorstel was het minst controversiële in het beoogde versoepelingsproces.

Verkrachting en levensgevaar

Polen kent vergeleken met de rest van Europa zeer strenge abortuswetten. Onderbreking van de zwangerschap is alleen mogelijk bij bewezen verkrachting of als de moeder in levensgevaar verkeert. Het wetsvoorstel dat in stemming kwam, moest ervoor zorgen dat mensen die vrouwen helpen met abortus, niet meer strafrechtelijk vervolgd kunnen worden. Nu staat daar nog een maximale celstraf van drie jaar op. Veel artsen, apothekers en familieleden weigeren vrouwen te helpen die abortus willen.

Extra pijnlijk voor Tusk is dat de decriminaliseringswet werd afgewezen met maar drie stemmen verschil. De twee andere partijen in zijn coalitie, de conservatieve boerenpartij en regeringspartner PSL, stemden zoals verwacht tegen (op vier vrouwelijke leden na). Verrassender was dat drie stemmen uit de fractie van Tusks partij KO verloren gingen. De coalitie blijkt op dit thema te verdeeld om verkiezingsbeloftes na te komen.

„Ik had niet verwacht weer te moeten demonstreren”, zegt de 26-jarige Julia dinsdag voor de Sejm. Sinds 2020, toen de vorige oerconservatieve PiS-regering de abortuswetgeving nóg strenger maakte, is ze bij tientallen, misschien wel honderd abortusprotesten geweest. „Bijna dagelijks ging ik de straat op”, zegt ze. Maar het afgelopen halfjaar, sinds Tusk aan de macht is, niet. „Dit is weer de eerste keer”, zucht ze. „Deze coalitie beloofde veel, maar er verandert voorlopig niks op het gebied van abortus, geregistreerd partnerschap voor lhbti’ers en vrouwenrechten.”

Het is dan ook de eerste grote crisis binnen de regering van Tusk. „De meerderheid van de Polen heeft gekozen voor versoepeling van de strenge wetgeving”, zegt Anna Zabielska (41) terwijl de kermende babygeluiden weer opduiken en een tv-journalist van het PiS-gezinde TV Republika het interview probeert te verstoren. „Bovendien stemden veel mensen strategisch op PSL, zodat zij de kiesdrempel zouden halen en daardoor een meerderheid konden vormen met Tusk”, zegt Zabielska. „En nu volgen de verkozen politici opeens hun eigen opvattingen en negeren ze hun verkiezingsbeloftes.”

Toch is Zabielska positiever dan de rest van de demonstranten. „Dit is geen protest tegen de coalitie van Tusk, maar een protest vóór deze coalitie om eindelijk eens aan het werk te gaan.”

Tusk laat de voor hem teleurstellende stemmingsuitslag dan ook niet zomaar aan zich voorbij gaan. Vlak voordat de demonstratie plaatsvond, ontsloeg hij de staatssecretaris van Ontwikkeling en Technologie, Waldemar Slugocki. Die stemde niet mee omdat hij in het buitenland was. Volgens Tusk had hij gezien het belang van de stemming toestemming moeten vragen voor zijn afwezigheid. In Polen behouden leden van het kabinet ook hun zetel in het parlement – en stemmen zo dus over hun eigen beleid.

Een tweede fractielid kon niet meestemmen omdat hij in het ziekenhuis ligt. De derde stem uit Tusks fractie die verloren ging, was die van Roman Giertych. Dat parlementslid ging tijdens de stemming even naar het toilet omdat hij het wetsvoorstel „slordig, onredelijk en gevaarlijk voor vrouwen” vond. Zowel Giertych als Slugocki zijn voor drie maanden geschorst uit Tusks partij, maar hun zetel kan hen niet zomaar worden afgenomen. Tusk zei in een persconferentie dinsdag dat zijn coalitie „gefaald” had.

Presidentsverkiezingen

De linkse partij Lewica, die achter het wetsvoorstel zat, wil dit na het zomerreces opnieuw indienen. Maar president en PiS-loyalist Andrzej Duda zal de wet hoe dan ook vetoën als het een tweede keer wel door de stemming komt. Hij wil alle wetgeving rond de versoepeling van abortus tegenhouden, omdat hij naar eigen zeggen tegen het „doden van mensen” is. In mei volgend jaar vinden presidentsverkiezingen plaats in Polen. De verwachting is dat deze grotendeels zullen draaien om het thema abortus.

Wij hebben politici niet nodig om vrouwen te helpen. Wij vechten verder en helpen onze zusters!

Alweer, zegt Maria Juchniewicz (23), die informatie over abortus aan vrouwen verstrekt. Veel Polen hadden verwacht dat de kwestie na de door Tusk gewonnen verkiezingen zou worden opgelost. De abortusdemonstraties die onder het PiS-bewind plaatsvonden, waren de grootste anti-regeringsprotesten sinds de val van het communisme in 1989. Juchniewicz is dan ook „woest” op de „oude kerels” die tegenstemden. „Het is nu wel duidelijk welke mannelijke politici tegen vrouwenrechten zijn.”

Maar, zo benadrukken Juchniewicz en de activisten op het podium: abortushulp in Polen gaat gewoon door. Verschillende groepen verschaffen telefonisch informatie, versturen abortuspillen of helpen vrouwen hun zwangerschap in het buitenland af te breken, vaak in Nederland.

„Op de dag van de verkiezingen heb ik een vrouw geholpen, op de dag van de stemming hielp ik iemand en vanochtend had ik ook nog een vrouw aan de telefoon”, zegt Juchniewicz. „Wij hebben politici niet nodig om vrouwen te helpen. Wij vechten verder en helpen onze zusters!”

Delen





Mail de redactie