Er is weinig ruimte als breaker (b-boy) Senna Stamper afgelopen maart de cypher betreedt voor de kwartfinale van het Red Bull-breakingtoernooi. In de traditionele danscirkel, omringd door joelende supporters, gebeurt altijd wel iets onverwachts.
De dj pompt een breakbeat door de Rotterdamse schouwburg als Senna met uitgestoken hand naar zijn tegenstander Meekal loopt. Wanneer die hem aanneemt, maakt Senna uit stand een zijwaartse salto. De battle is nog maar net begonnen en Senna lijkt ’m al gewonnen te hebben.
Maar dan neemt Meekal revanche. Hij rolt naar een handstand en schiet zijn losgemaakte schoen loodrecht richting de supporters van Senna – de Utrechtse UC-crew. In de psychologische oorlogvoering, waar breaken voor een groot deel om draait, staat de stand gelijk.
Het olympisch debuut van breaking op de Place de la Concorde, op 9 en 10 augustus, is in de Rotterdamse schouwburg nog een paar maanden weg, maar ‘Parijs’ is dan al het belangrijkste onderwerp van gesprek. Hoe gaat de sport het doen, tussen andere spectaculaire sporten als skaten, BMX freestyle en 3×3 basketbal?
‘Team NL’ is in Rotterdam aanwezig met medaillekandidaten India Sardjoe, Menno van Gorp en Lee-Lou Demierre. Niet om te dansen, want het olympisch traject loopt via andere toernooien, maar om de scene te steunen, om de battles van hun vrienden en crewleden te zien.
B-girl India (17) is op dat moment als enige geplaatst voor de Spelen, na het winnen van de European Games, vorig jaar. Terwijl de twee b-boys van Team NL nog zware kwalificatietoernooien wachten – inmiddels zijn ze ook geplaatst – kan zij zich concentreren op haar eindexamen havo. „Ik vind het heel tof dat breaken olympisch is geworden”, zegt India voor de BC One tegen de drie journalisten die zijn komen opdagen voor de ‘nieuwe’ sport. „We hebben een groter bereik gekregen en het niveau stijgt enorm.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/07/23225322/data118832333-5f3d14.jpg)
De 35-jarige Menno is gereserveerder. Hij werd drie keer wereldkampioen en geldt als icoon van de cultuur. „Nu zijn we opeens een sport, maar zo ziet de scene het niet”, zegt hij. Breaken begon vijftig jaar geleden als onderdeel van de hiphopcultuur. Het is een kunstvorm, gedragen door ‘de straat’, als tegenhanger van de formele, commerciële maatschappij. Menno: „Wat je hier in Rotterdam in de cypher ziet, is het echte werk. Het is intenser en cultureler dan wat ik in Parijs verwacht. Daar moet ik waarschijnlijk mijn petje afdoen.”
Hij is vooral bang dat er minder ‘verhaal’ zal zijn. In een battle reageren dansers op elkaar, zowel in hun eigen moves als tijdens de beurt van de ander. Als je mimet dat je iets in een opschrijfboekje noteert, is de boodschap: dit is ingestudeerd, niet spontaan. Tellen op je vingers: herhaling. Met gekruiste armen op je ellebogen slaan: ‘biting’, het kopiëren van een ander – een doodzonde in een sport die draait om originaliteit. Het zijn seintjes naar de jury, maar het is ook een manier om de ander uit zijn flow te halen. Dat gebeurt ook regelmatig door te ‘clownen’, de ander belachelijk maken door zijn moves te ridiculiseren.
Slaande schijnbeweging
Nadat Senna naar de winst is gejoeld door zijn crew, begint hij in de halve finale milder tegen Redo. Als hij tijdens een handspin een beetje door zijn arm zakt, mimet Redo lachend een blessure. Senna telt de zoveelste backspin van Redo voor de ogen van de jury. Bij een freeze (plotseling tot stilstand komen) grijpt Redo in zijn kruis richting Senna. Twee ronden later eindigt de battle met een slaande schijnbeweging. Hun twee hoofden komen gevaarlijk dicht bij elkaar.
Bij voetbal zou het kaarten regenen. Bij basketbal was de wedstrijd stilgelegd. Bij breaken lacht de jury. Het lijkt onsportief gedrag, maar het is onderdeel van de hiphopcultuur, zoals rappers elkaar dissen, afzeiken. Het is, meestal, niet zo hatelijk als het lijkt. Als Senna een paar seconden later hoort dat hij niet doorgaat naar de finale, vallen de twee elkaar in de armen bij wijze van troost en felicitatie.
„Als ik dans komt mijn echte zelf naar buiten”, zegt Senna (19) later in het kantoor van de thuisbasis van de jonge UC crew in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn. „Zeker als ik gehyped word door mijn crew. Ik heb die battle met dat handsalto-ding – ik heb er nog geen naam voor – gewonnen door hen. Ik kan lui en nonchalant overkomen, maar dan is er ineens vuur. Totdat de muziek afloopt, dan ben ik weer helemaal kalm.”
In breaken worden eigenheid, lef en creativiteit altijd met applaus ontvangen, ook door de rivaliserende crew. Het deelt die cultuur met bijvoorbeeld skaten, dat tijdens de vorige Spelen debuteerde en waar concurrenten elkaar naast de baan vaak hartstochtelijk aanmoedigen. Ook dáár staan lifestyle en kameraadschap centraal. Skateboarden heeft sinds de Spelen in Tokio een enorme groei doorgemaakt qua niveau, sponsordeals en faciliteiten.
Bij UC Crew merken ze ook al wat de nieuwe olympische status met hún sport doet. „Breaken leeft. We kunnen nu veel makkelijker shows uitverkopen”, zegt b-boy Aram Eduati (22) projectleider van de crew. Ze hebben een theatershow, maar zijn ook te boeken voor workshops en scholing. „Er begint meer geld te vloeien in de cultuur.” Ook groot geld. B-girl India heeft een sponsordeal met Nike en de mannen hebben gehoord dat de 22-jarige Japanse b-boy Shigekix al drie auto’s van zijn sponsor Mercedes kreeg. Eduati: „Dat is crazy. Je ziet dat sommige mensen er nu zelfs van kunnen leven.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/wp-content/uploads/2024/07/23225324/data118832318-6fc914.jpg)
Op een vrijdagavond als deze kan iedereen de zaal binnenlopen. Het ruikt er naar zweet. Een Spotify-lijst met break-tracks speelt via een telefoon op de grote speakers. De ruimte is kaal, in de hoeken zijn dansers aan het werk. Een jongen praat minutenlang in zichzelf en probeert af en toe een flare uit, een powermove waarbij de benen als helikopterwieken draaien. Een vrouw kijkt een kwartier lang in volle concentratie naar haar handen. Trainen is meer dan dansen. In het midden van de ruimte dagen twee crewleden elkaar uit: de een moet vooral powermoves laten zien, de ander soepeler bewegen op de muziek.
Op de beats van Guess Who’s Back van Rakim komt de tienjarige Dilano Hoogeveen binnen. Blauwe longsleeve, zwarte broek, muts. Hij geeft iedereen een boks, gooit zijn spullen in een hoek en balanceert zonder warming up meteen op een hand. Daarna strikt hij zijn veters, terwijl hij ondersteboven tegen de muur leunt, met zijn hoofd op de grond. Zijn uitdaging voor vandaag: headspins.
In het voorbijgaan geeft Senna wat advies en houdt hij even de benen van de jongen vast, die op zijn hoofd balans zoekt. Als Dilano twee rondjes draait, duikt hij enthousiast naar zijn vader en moeder die net zijn binnengekomen. „Twee keer hè! Dat is voor het eerst!”
Cirkelend ondersteboven
Dilano danst drie keer per week, vaak twee uur lang. Hij houdt van power moves, niet zo van „dat gedoe rechtop”. Op school heeft hij het soms lastig, zegt hij, maar dansen helpt. „Ik heb ADHD en het is voor mij een goede manier om mijn energie kwijt te kunnen.” Eerst had hij breakles, maar dat werkte niet. Dan moest hij soms toch stilzitten tijdens de uitleg. „Hier kan ik gewoon binnenlopen, ik krijg tips en ik leer iets.”
Eduati: „Het belangrijkste van breaken is dat je je eigen stijl ontwikkelt. Daarom is het meer een kunst dan een sport. De mooiste en meest atletische kunstvorm. Het komt qua sport het dichtste bij kunstschaatsen. Maar dat is toch vooral een voorbedachte set van bewegingen. Wij weten van tevoren niet welke muziek de dj draait, dus we improviseren. Daar zit wel een risico, met de nieuwe, formele manier van jureren die nu wordt geïntroduceerd. Je ziet al een beetje dat mensen ernaar gaan dansen. Ze vinken de categorieën af, in plaats van dat ze intuïtief hun eigen stijl dansen.”
Tegelijk zien hij en Senna dat het niveau enorm stijgt door de olympische status, er wordt serieuzer getraind en veel meer mensen doen mee en wisselen uit. Traditioneel zijn vooral de Verenigde Staten, Japan en de West-Europese landen sterk. Maar mede door geldinjecties gooien bijvoorbeeld ook de Chinese crews in aanloop naar de Olympische Spelen hoge ogen. Zelf willen ze binnenkort naar het West-Afrikaanse Togo, waar een van hun crewleden vandaan komt, om de breaking community daar te ontmoeten.
Volgens India Sardjoe is de grootste verandering dat er steeds meer b-girls zijn en dat zij vaker gelijke faciliteiten krijgen dan b-boys. Zijzelf is bezig om steeds moeilijker combinaties in te studeren. Ook Menno ziet het niveau stijgen. „Twintig jaar geleden had niemand geloofd dat ze tegenwoordig air flares met één hand doen.” Bij die move roteert een danser al cirkelend ondersteboven om zijn as, waarbij de voeten de grond niet raken. „Inmiddels is er een race gaande om hem dubbel te doen, dus twee ronden draaiend en landen op één hand. Misschien zien we iemand dat voor het eerst doen op de Spelen.”
Geen vervolg
Het gekke is dat het na Parijs alweer voorbij is met het olympische breaken. In 2028, in de VS nota bene, krijgt breaken geen vervolg. Maar volgens bondscoach Paul van Dal komen er positieve geluiden uit Australië, waar de Spelen van 2032 worden gehouden. „En het is wel onderdeel van de European Games en Youth Olympics. In Nederland erkent NOC-NSF ons nu ook als volwaardige sport. Of het dat ook blijft, is voor een groot deel afhankelijk van de scene zelf. Vinden zij het belangrijk, of gaan ze liever naar het commerciële circuit, waar meer geld is?”
Toen Senna een paar jaar geleden hoorde dat breaken olympisch zou worden, wilde hij een poging tot kwalificatie doen, maar raakte hij geblesseerd. Nu zegt hij: „Ik wil het wel proberen over acht jaar. Dat kan zwaar worden, maar dan heb ik genoeg tijd om te trainen op twintig rondjes draaien op een hand.”
