Vijf dagen na de mislukte moordaanslag op presidentskandidaat Donald Trump in Pennsylvania is het belangrijkste mysterie nog altijd onopgelost: hoe is het mogelijk dat Thomas Matthew Crooks zo dicht bij de oud-president kon komen en vuren?
Niet alleen de FBI doet onderzoek naar de toedracht van de aanslag, ook andere instanties analyseren wat er fout is gegaan. Het ministerie van Binnenlandse Veiligheid kondigde dinsdag een onderzoek aan naar de rol van de Secret Service, de dienst die verantwoordelijk is voor de beveiliging van de president en oud-presidenten.
De grote vraag die de Amerikanen sinds zaterdag bezighoudt is hoe Crooks er ongezien in slaagde om toegang te krijgen tot het dak van een laag gebouw naast het terrein van de Butler Farm Show, waar de Republikeinse oud-president zijn verkiezingstoespraak hield. Vanaf dat dak had de twintigjarige schutter een vrij schootsveld in de richting van Trump. „Dat gebouw zou je nekhaar moeten doen rijzen als agent van de Secret Service”, zei oud-beveiliger Charles Marino woensdag tegen de Financial Times. Zelf werkte Marino voor de Secret Service onder de presidenten Bill Clinton en George W. Bush. Hij noemde de handelwijze van de dienst bij Trumps campagnebijeenkomst „schokkend”.
Elke dag nieuwe details
Veel vragen zijn tot nu toe onbeantwoord gebleven, maar vanuit Amerikaanse media sijpelen er elke dag nieuwe details door. Tal van veiligheidsexperts en oud-werknemers van de Secret Service lieten hun licht schijnen over de gebeurtenissen in Pennsylvania. Wat zeggen de feiten?
Om 18.03 uur lokale tijd betreedt Trump zaterdag het podium voor zijn toespraak. Enkele minuten later, als hij net is begonnen aan zijn toespraak, wijzen omstanders in het publiek, onder wie Trump-supporters Mike en Amber DiFrischia, lokale politiemensen op een man die op het dak van een gebouw vlakbij ligt. Volgens sommige Amerikaanse media op zo’n 125 meter afstand van de ex-president, andere media houden het op ongeveer 135 meter. Dergelijke afstanden vormen voor een redelijk goede scherpschutter geen obstakel, stellen experts naderhand. Het lage, witte gebouw waarop de schutter ligt behoort toe aan Agr International, een bedrijf dat opereert in de verpakkingsindustrie.
Het terrein van de Butler Farm Show
Na analyse van een video-opname, gemaakt vanuit het publiek, concludeert CBS News later dat die waarschuwingen voor een potentiële schutter ten minste twee minuten voor diens eerste schot worden gegeven. Omstanders spreken over hem, blijkt uit de video. Zo is er onder meer te horen: „Kijk, ze wijzen allemaal. Er is iemand op het dak.” En: „Daar zit hij. Kijk, daar! Zie je hem? Hij ligt.”
In de seconden daarna, zo blijkt uit ander videomateriaal, breekt onder een deel van de toeschouwers paniek uit. Om 18.11 uur is er een politieman zichtbaar die rond het gebouw loopt. Op andere videobeelden schreeuwen omstanders dat de man op het dak een wapen heeft.
Vijf seconden later klinkt het eerste schot. Een seconde later nog twee. Dan volgen er meer schoten, zeker nog drie. En een schot vanuit een andere hoek: de kogel van de scherpschutter van de Secret Service die vanaf het dak van een gebouw schuin achter het podium Crooks uitschakelt.
Kort daarvoor is de vijftigjarige brandweerman Corey Comperatore – groot bewonderaar van Trump – in het hoofd geraakt door een van de kogels van Crooks. Hij overleeft de schietpartij niet. Trump loopt een verwonding op aan een oor. Terwijl de oud-president wordt omringd door leden van de Secret Service en het publiek in paniek dekking zoekt, klinkt de stem van een lid van de Secret Service vanaf het podium: „The shooter is down.” De schutter is uitgeschakeld.
Het is in een paar minuten gebeurd. En dan druppelen er langzaam verklaringen binnen. Zo zegt sheriff Michael Slupe van Butler County tegenover de lokale zender KDKA-TV, uit Pittsburgh, dat agenten die door de omstanders waren gewaarschuwd direct actie ondernamen om in de buurt te komen van de verdachte op het dak, nog voordat Crooks op Trump schoot. Eén gewapende politieman was zelfs met hulp van een collega het dak op geklommen, maar toen Crooks dat merkte en zijn semi-automatische geweer op de agent richtte, liet die zich weer vallen, zei sheriff Slupe later. De agent liep bij zijn val een ernstige verwonding op aan zijn enkel.
Slupe stelde ook tegenover KDKA-TV dat hij niet anders zou hebben gehandeld. „Absoluut. Mensen denken dat politieagenten Superman zijn, alsof je met één hand uit alle macht aan het dak blijft hangen terwijl je met je andere hand je wapen trekt. Zo werkt het niet.”
Toegang tot het dak
Cruciaal is de vraag hoe de schutter zich ongezien toegang had weten te verschaffen tot het dak – zó dicht bij het podium. Ofwel: waarom was het gebouw niet zodanig beveiligd dat toegang voor onbevoegden tot het dak onmogelijk was? Verschillende veiligheidsexperts stellen dat het gebouw vooraf uitgekamd had moeten worden door beveiligingspersoneel, en had moeten worden bewaakt.
Mensen denken dat politieagenten Superman zijn, alsof je met één hand uit alle macht aan het dak blijft hangen terwijl je met je andere hand je wapen trekt
Niet alleen de Secret Service is verantwoordelijk voor de fouten, stelde sheriff Slupe tegenover Amerikaanse media. „De Secret Service wordt bijgestaan door lokale politieafdelingen.” De dienst is verantwoordelijk voor de binnenste ring rond het beveiligingsobject, in dit geval Trump. Volgens Slupe ontstond het gat in de beveiliging in de ring daaromheen. „Die wordt overwegend bemand door lokale en staatspolitie. De aanvaller zat in die tweede ring.” Maar Slupe kon niet anders dan erkennen dat er „gefaald” was. „Het had nooit mogen gebeuren.”
De hoofdofficier van justitie in Butler County, Richard Goldinger, zei maandag tegen KDKA-TV dat verschillende lokale politie-eenheden uit de omgeving tijdens de rally van Trump ondersteuning boden met hun SWAT-teams (Special Weapons And Tactics). Maar die stonden volgens Goldinger vooral klaar om de Secret Service te helpen als dat nodig was geweest. „Wij hadden geen enkele verantwoordelijkheid voor het beveiligen van de omgeving of alles buiten de locatie. En de bevelsstructuur voor de beveiliging ligt eerst bij de Secret Service, daarna bij de staatspolitie en dan de gemeentelijke diensten.”
Lees ook
‘Het klopt gewoon niet.’ In de woonplaats van Trump-schutter Crooks doen complottheorieën de ronde
Veiligheidsexperts zijn duidelijk in hun oordeel, zoals oud-politiechef Stan Kephart, die beveiligingswerk op locatie deed voor twee oud-presidenten. Hij zei tegen persbureau AP dat de aanslag een gevolg is van een „absoluut en onvoorstelbaar falen” van de Secret Service. De dienst is uiteindelijk verantwoordelijk voor de veiligheid van de presidentskandidaat, zei Kephart. „Je kunt niet andere mensen beschuldigen. Zij staan onder jouw bevel.”
Onvoldoende mankracht
Woensdagavond kwamen nieuwe details naar buiten die mogelijk verklaren waarom het gebouw waarvandaan de schutter Trump onder vuur nam, niet vooraf zeker was gesteld en beveiligd was. The Washington Post meldde dat de lokale politie volgens hoofdofficier Richard Goldinger de Secret Service vóór de bijeenkomst had gewaarschuwd dat zij over onvoldoende mankracht beschikte om het hele gebied rond het podium te beveiligen, waaronder het Agr-gebouw. Mede daardoor werd het gebouw niet bewaakt. Een patrouillewagen bij het gebouw maakte wel onderdeel uit van de planning die de Secret Service vooraf had gemaakt, maar dat voertuig kwam er dus niet.
Een ander opmerkelijk feit dat woensdag naar buiten kwam, onder meer via The New York Times, is dat Crooks wegens zijn gedragingen al een uur voor de schietpartij door lokale politiemensen was aangemerkt als een mogelijk verdacht persoon. Die informatie was ook doorgegeven aan de Secret Service, maar uiteindelijk verloren zij hem weer uit het oog. Twintig minuten voor de schietpartij begon werd Crooks weer gespot, nu door een agent van de Secret Service – die hem zelfs fotografeerde. Twee politiemensen gingen vervolgens op zoek naar de verdachte, maar de Secret Service greep niet in om Trump van het podium te houden, aldus de krant.
Crooks was wegens zijn gedragingen al een uur voor de schietpartij door lokale politiemensen aangemerkt als mogelijk verdacht persoon
Hoe dat kon gebeuren, en waarom Trump toch het podium betrad, zijn vragen die de directeur van de Secret Service, Kimberly Cheatle, zal moeten beantwoorden. Zij moet zich maandag melden in het Huis van Afgevaardigden. Ze zei tegen CNN volledig verantwoordelijk te zijn voor de beveiliging van de presidentskandidaat door de Secret Service en noemde de aanslag „onacceptabel”. Vooralsnog stapt ze niet op.
Lees ook
Op hun Conventie pleiten Republikeinen na de aanslag op Trump voor saamhorigheid, maar ‘de haat komt van links’
Van de bewegingen van Crooks in de dagen en uren voor de aanslag zijn inmiddels ook veel details opgedoken. Zo vond CNN uit dat hij de zaterdagochtend van Trumps toespraak een ladder van anderhalve meter kocht bij een Home Depot in Pittsburgh, en vijftig kogels bij Allegheny Arms and Gun Works, een wapenwinkel in zijn woonplaats Bethel Park.
Een dag eerder had Crooks nog geoefend bij de Clairton Sportsmen’s Club, de schietclub waarvan hij lid was. De ladder zou hij hebben gebruikt om op het dak van het bewuste gebouw te komen. Het semi-automatische wapen dat hij gebruikte was legaal gekocht en stond op naam van zijn vader, net als ruim twintig andere vuurwapens. Welk motief Crooks had voor de moordaanslag is nog steeds niet bekend.
