Op het filmfestival van Cannes was The New Boy, de nieuwe film van Cate Blanchett, nog een goede film. Een Australisch, spiritueel drama met een fijn ensemble en bijna abstracte, monochrome shots in vijftig tinten geel. Blanchett runt als non Eileen anno 1940 een kostschool waar Aboriginal kinderen in het kader van ‘breed out the black’-politiek worden omgeturnd tot brave christenen. Tot een blond jochie arriveert in een juten zak: gevangen ergens in de outback. Hij spreekt niet, maar heeft paranormale gaven. Helaas zult u deze film nooit te zien krijgen, ook al draait The New Boy deze week in de bioscoop. Wilt u meteen weten hoe dat zit, lees dan eerst de laatste alinea.
Voor regisseur Warwick Thornton, bekend van de tragische romance Samson & Delilah (2008) en Aussi-western Sweet Country (2017), is het een persoonlijk project. Hij groeide op in de Aboriginal gemeenschap van Alice Springs, een lastpak die als tiener naar een kostschool werd gestuurd.Een positieve cultuurshock: Thornton raakte gebiologeerd door Jezus aan het kruis en werd christen. Hij combineerde dat met zijn inheemse spiritualiteit: de hemel als droomtijd. Kerken hebben er grote moeite mee.En over die wrijving tussen georganiseerde religie en ongrijpbare spiritualiteit gaat The New Boy.
Het klikte meteen
Mede-Aussie Blanchett ontmoette Thornton in 2020 op de Berlinale, vertelt ze op het dak van het Marriott in Cannes. Het klikte meteen: „In lockdown kon ik mezelf afvragen: met wie wil ik mijn tijd doorbrengen als dit voorbij is? Toen kwam Warwick met een heel oud script dat als een doorn in zijn klauw stak. Ik vond het heel mysterieus.” Thornton: „Dat ging over een vreemd kind en een priester die worstelt met zijn geloof. Dat kon best een non zijn, beter zelfs: het was een zwart-witverhaal dat door zuster Eileen mooie grijstinten kreeg.”
Het script werd herschreven, Blanchett tekende. Het hielp ook dat ze een sentimentele band had met het diepe zuiden van Australië. Blanchett: „Een gortdroge streek met overstromingen van bijbels formaat. Ik filmde daar ooit mijn eerste featurette voor een bedrijf en speelde er toneel. Warwick [Thornton] was heel erg gehecht aan een zekere heuvel met een geweldig uitzicht, daar bouwden we onze kostschool.” Thornton: „Al stonden er nu tientallen windmolens aan de horizon, die moesten we digitaal weg gummen.”
Werken met acht kinderen was een uitdaging, zegt Blanchett. „Dieren en kinderen zijn een enorme beperking, vergeet je schema. Thuis heb ik er vier, dus ach, acht is dubbel zo leuk. Ze waren zo nieuwsgierig en levendig en lief en gedisciplineerd! Mijn dochtertje was er soms ook en rende rond met [hoofdrolspelertje] Aswan.”
Thornton: „Voor mij was elke ochtend een nachtmerrie, bloedstollend. Een achtbaan, Lord of the Flies. Nam iemand opeens een meisje mee, weg is Aswan, naar de horizon. En de rest er achteraan, als een roedel wolven. Niks verloopt volgens plan, maar er was elke dag ook een moment waarop ze me omver kegelden met iets onverwachts en prachtigs. Dan val ik toch weer tevreden in slaap. Om weer in de nachtmerrie te ontwaken.”
Blanchett: „Zulke engeltjes. Ik heb een filmpje van de wrap party [slotfeest]. Je bedankt de kinderen, die zwermen om je heen, zingen en knuffelen. Ze zijn dol op jou, je was een vaderfiguur.” Thorthon: „Hou op, straks moet ik weer huilen. Ik was veel te fanatiek bezig en gedroeg me vaak als een grumpy uncle.”
Heropvoeding
De setting – een heropvoedingsschool in 1940 – associeer je met de horreur van het Canadese ‘residental school system’ die in 2023 in het nieuws kwam. Religieuze scholen assimileerden in Canada vanaf 1928 inheemse kinderen. Er verdwenen er zeker vierduizend in anonieme graven. Een stekelige context, vindt Thorton. „Ik voel pure woede als ik dat lees, maar die mocht mijn film niet binnensluipen. Het is reageren op nieuws en komt niet van binnen, snap je? Het zou ook een zwart-witfilm opleveren, want een massagraf vol inheemse kinderen verdraagt de grijze zone die ik opzoek niet.”
Blanchett: „Je kan er natuurlijk niet omheen dat kijkers parallellen trekken. Zie deze film dan maar als een openingsgambiet voor dat gesprek.” Thornton: „In The New Boy doven ze de inheemse spiritualiteit, zoals ze Christus’ kracht doofden. Misschien zeggen inheemse mensen dan: ik vind het niks dat wij verliezen. Maar als ze ons willen onderdrukken, erkennen ze onze kracht, onze cultuur, onze spiritualiteit, snap je? Ze zijn daar bang voor.”
The New Boy is vooral een religieuze parabel. De new boy – pas aan het eind krijgt hij een doopnaam – is een gouden kind met de Heilige Geest als knetterend vlammetje in zijn handpalm. Hij belandt allerminst in een koloniale hel; zuster Eileen runt de school met zachte hand uit naam van een tirannieke priester wiens dood ze al een jaar verborgen houdt voor de buitenwereld. Dat new boy zomaar vrij rondzwerft zonder hemd en eet met zijn handen, is ook pedagogische tactiek, aldus Blanchett. „Zuster Eileens kolonialisme is niet bruut. Ze beseft dat ze hem beter kan laten rondzwerven, anders loopt hij weg. En dat ze beter kan wachten tot hij zelf een hemd aantrekt. Structuur en controle moeten van binnenuit komen.” Maar zuster Eileen worstelt ook met haar geloof, en met alcohol, een gekwelde ziel die bang is voor wat ze zoekt: onvoorspelbare, exotische spiritualiteit. De komst van een kruisbeeld drijft de zaken op de spits: new boy blijkt ongewenst intiem met Christus.
Tot gort verbeterd
Maar helaas: de film die ik in Cannes zag bestaat niet langer. Na gemengde recensies knipte Warwick Thornton er twintig minuten uit, waarna een abstracte film resteert, een ingekookt spiritueel betoog zonder smakelijke vetrandjes. Het ‘gouden kind’ intrigeerde juist in zijn interacties met de gewone wereld: zeven jochies wier roedelhiëarchie hij verstoort, de zachtaardige ‘zuster moeder’ (Deborah Mailman), de barse, afstandelijke opzichter George (Wayne Blair). In deze nieuwe bioscoopversie zijn ze gereduceerd tot figuranten in een duel van archetypes: religieuze functionaris versus kindmessias, kerk versus ware spiritualiteit. De regisseur heeft zijn eigen film tot gort verbeterd. En daar moeten we het mee doen.
