‘Chinese partijtop wil meer partijcontrole én meer economische ontwikkeling, dat is tegenstrijdig’

Deze maandag begint in Beijing het ‘Derde Plenum’, een belangrijk moment op China’s politieke kalender. In het autoritaire systeem, zonder verkiezingsbeloftes en debatten, is een serie van Plenums, zorgvuldig georkestreerde plenaire vergaderingen van het centraal comité van China’s Communistische Partij, het podium waarop de partijtop nieuwe plannen voor China presenteert.

Het Plenum, het derde uit een reeks van zeven bijeenkomsten die binnen een vijfjarige bestuurstermijn plaatsvinden, is traditioneel het moment waarop belangrijke hervormingen worden aangekondigd. Op het vermaarde Derde Plenum in 1978 kondigde toenmalig leider Deng Xiaoping het ‘opendeurbeleid’ aan dat China op een koers zette van economische liberalisering. In 2013 en 2018 presenteerde de partijtop er ingrijpend beleid op het gebied van nationale veiligheid en anti-corruptie.

Nu zijn de ogen gericht op hervormingen van de kwakkelende economie. Die groeide volgens maandag gepubliceerde cijfers in het tweede kwartaal met 4,7 procent, beduidend minder dan de 5,1 waarop economen vooraf hadden gerekend en minder dan het streefpercentage van 5 procent over het hele jaar. Meer steun voor de private economie en concrete stappen voor het versterken van China’s sociale vangnet – zoals een nationaal pensioenstelsel en gelijke behandeling van interne arbeidsmigranten – zouden het land een nieuwe impuls kunnen geven.

Onderzoeker Ling Li, expert op het gebied van China’s politiek en recht aan de Universiteit van Wenen, verwacht een optimistisch geluid. Maar ze ziet ook hoe de gecentraliseerde politieke cultuur die de afgelopen tien jaar is ontstaan radicale verandering bemoeilijkt: „In de praktijk zijn er tegenstrijdigheden tussen meer partijcontrole én meer economische ontwikkeling – maar ze willen het allebei.”

Kan dit Plenum de verwachtingen op economisch vlak waarmaken?

„In de afgelopen tien jaar heeft de partij meer controle gevestigd op de besluitvorming in alle staatsorganen. Niet alleen het beleid, ook de instituties zijn veranderd. Daardoor zijn ook economische actoren minder vrij dan voorheen om besluiten te nemen. Tegelijk blijft de partij een onvoorspelbaar wezen – als het iets écht wil, kan alles. Dus ik sluit ook radicalere hervormingen niet uit.

„Het Plenum biedt ook een kijkje in de gesloten wereld van de Chinese politiek. Er zouden updates kunnen komen over de arrestaties van twee voormalige ministers – van Defensie en Buitenlandse Zaken – die vorig jaar zonder verdere uitleg van het toneel verdwenen.

„Van defensieminister Li Shangfu weten we inmiddels dat hij volgens onderzoek van de partij corrupt zou zijn geweest, net als zijn voorganger. Zij zullen beiden waarschijnlijk volgende week officieel uit het centraal comité worden gezet. Over [voormalig buitenlandminister] Qin Gang hebben we nog niets gehoord.”

Wat zegt het verdwijnen van deze bewindspersonen over China’s politieke klimaat? Zelfs voor de zwijgzame partijtop lijkt de stilte rond deze arrestaties ongebruikelijk?

„Ja, normaal krijgen we een bericht dat er een onderzoek naar iemand gaande is. Maar in deze gevallen kregen we dat niet of, zoals bij Li Shangfu, pas veel later. Het lijkt erop alsof deze arrestaties heel onverwacht plaatsvonden. Zelfs de partij leek erdoor geschokt, en ze leek geen plan te hebben voor hoe ze de pr en het onderzoek wilde aanpakken. Misschien is dit ook waarom dit Plenum later plaatsvindt dan gebruikelijk.”

Een machtsstrijd?

„We hebben geen idee. Sinds 1989 is de partij extreem goed in het controleren van de informatie over interne conflicten. En sinds 2012 zijn de lijntjes tussen de politieke elite en academici en media nog verder afgesloten.”

De Communistische Partij blijft een onvoorspelbaar wezen – als het iets écht wil, kan alles

Toen Xi Jinping in 2012 aan de macht kwam werd corruptie gezien als een groot gevaar voor de partij. Hoe is dat na tien jaar anticorruptiebeleid?

„De harde campagne tussen 2012 en 2017 had een grote impact – er is nu minder corruptie. Tegelijk zit corruptie ingebakken in het systeem, en is sommige corruptie ook best goed voor de economie. Toen de anticorruptiestrijd op zijn hevigst was, verloren ambtenaren motivatie en werden er minder investeringen goedgekeurd.

„Sinds Xi Jinping aan de macht is, moeten ambtenaren veel voorzichtiger zijn met het aannemen of eisen van steekpenningen – het gebeurt nu meer tussen mensen die elkaar echt vertrouwen en het is meer verborgen.”

Valt er iets te zeggen over het politbureau, de 24 mannen die op dit moment de partijtop vormen?

„Wat we weten is dat de huidige leden een persoonlijke band met Xi Jinping hebben. Meer dan toen hij net aan de macht kwam, had Xi bij de aanstelling van het huidige politbureau in 2022 zo niet 100 procent, dan toch een hoge mate van controle over het selecteren van deze mensen met wie hij moet samenwerken.”

Delen





Mail de redactie