De Europese Commissie blijft bij haar standpunt dat zij in 2020 de coronasteun aan Air France en KLM terecht heeft goedgekeurd. Volgens de Commissie was de miljardensteun aan beide luchtvaartmaatschappijen geheel volgens de regels van het tijdelijke steunfonds dat zij had opgetuigd in het begin van de pandemie. Bovendien voldeed de steun ook aan alle algemene Europese staatssteunregels – los van de coronacrisis.
Dat schrijft de Commissie woensdag na aanvullend onderzoek. De Commissie reageert op twee uitspraken van het Gerecht, de een-na-hoogste rechter van de Europese Unie. In december 2023 en februari 2024 verklaarde het Gerecht de Franse en later de Nederlandse coronasteun aan het luchtvaartconcern nietig. De Commissie had de steun aan Air France-KLM en zijn dochtermaatschappijen niet mogen goedkeuren. In het geval van KLM was het al de tweede keer dat het Gerecht de goedkeuring van de Commissie nietig verklaarde.
Nu ligt de bal weer bij het Gerecht. Dat moet opnieuw een oordeel geven over de rechtmatigheid van de steun. Air France en KLM hebben inmiddels vrijwel alle coronasteun terugbetaald. KLM moet alleen nog een deel van de uitgestelde belastingen terugbetalen. Als de Europese rechter de steun toch nog onrechtmatig vindt, riskeert Air France-KLM andere financiële sancties.
De rechtszaak was aangespannen door Ryanair. De Ierse budgetmaatschappij vindt het oneerlijk dat nationale, soms kwakkelende luchtvaartmaatschappijen in de pandemie overeind werden gehouden met belastinggeld. Ryanair procedeerde de afgelopen jaren op grote schaal tegen de coronasteun, bijvoorbeeld van de Portugese overheid aan TAP en van de Finse staat aan Finnair. Eerder deze week meldde de Europese Commissie dat zij in dit verband ook aanvullend onderzoek gaat doen of de coronasteun aan de Duitse luchtvaartmaatschappij Lufthansa terecht is geweest.
Op Europees niveau moet het Gerecht zich nu weer uitspreken over het woensdag gepubliceerde besluit van de Europese Commissie. Daarna zouden partijen nog in beroep kunnen gaan bij het Europees Hof van Justitie.
10,4 miljard euro
Air France en KLM ontvingen in 2020 in totaal 10,4 miljard euro van de Franse en Nederlandse staat. Air France kreeg een garantie op bankleningen ter waarde van 4 miljard euro en een staatslening van 3 miljard. KLM kreeg garanties voor 2,4 miljard euro en een lening van 1 miljard.
Volgens het Gerecht had de Europese Commissie beter moeten onderzoeken of de Franse steun alleen naar Air France zou gaan en de Nederlandse steun alleen naar KLM. Dat was een voorwaarde van het tijdelijke coronasteunpakket.
De Commissie stelt woendag dat de steun aan alle noodzakelijke voorwaarden heeft voldaan. „De Air France-KLM-groep had de staatsgarantie en de staatslening nodig om essentiële liquiditeit te verkrijgen om de moeilijke coronaperiode het hoofd te kunnen bieden”, stelde Europees Commissaris Margrethe Vestager (Mededinging) in een persverklaring. „De steun werd toegekend in overeenstemming met het tijdelijke steunkader, ongeacht de definitie van de begunstigde.”
Voorwaarden van het kabinet
In het geval van KLM speelden de voorwaarden die het Nederlandse kabinet had verbonden aan de steun een belangrijke rol bij de goedkeuring door de Commissie. Brussel ging sneller akkoord met de financiële hulp, zeggen betrokkenen, omdat de Nederlandse regering strenge eisen aan die steun koppelde die nota bene werden gecontroleerd door een staatsagent voor KLM.
De Nederlandse luchtvaartmaatschappij werd onder meer verplicht om scherp in de kosten snijden om op de lange termijn levensvatbaar te blijven. Verder moest KLM zorgen dat de best betaalde medewerkers het meest zouden inleveren (de zogenoemde sterkste schouders moesten de zwaarste lasten dragen) en het bedrijf moest het vermeend ontwijken van belastingen door piloten aanpakken.
Na vijf rapportages van staatsagent Jeroen Kremers, voormalig topambtenaar en internationaal bestuurder, was duidelijk dat KLM zich niet aan alle voorwaarden heeft gehouden. Kremers vindt zelfs dat de voorwaarden „in ernstige mate” niet zijn nageleefd, KLM betwist dat. Het bedrijf stelde onder meer dat het wel degelijk loonsverhogingen aan zijn medewerkers mocht geven, onder meer gezien de krappe arbeidsmarkt.
De staatsagent is van mening dat KLM zich moet verantwoorden voor de rechter. Toenmalig minister Sigrid Kaag (Financiën, D66) leek het daarmee eens te zijn, maar inmiddels ziet het ministerie van Financiën, de opdrachtgever van Kremers, af van een gang naar de rechter. Een rechtszaak zou weinig kans op winst maken, stelde het ministerie na juridisch onderzoek van twee advocatenkantoren. Adviesbureau EY voert op dit moment in opdracht van Financiën een evaluatie uit van het werk van de staatsagent.
