Nieuw kabinet, zelfde houding op het wereldtoneel. Met die elevator-pitch zwermt het buitenland-trio van kabinet Schoof dezer dagen uit over de NAVO-top in Washington.
Ingeklemd tussen een bezoek aan het Amerikaanse Congres en een reeks bilaterale ontmoetingen spraken premier Schoof en de ministers Veldkamp (Buitenlandse Zaken, NSC) en Brekelmans (Defensie, VVD) dinsdag even met journalisten in de Nederlandse residentie. De nieuwe ministers hadden er zin in. Veldkamp, die eerder op de ambassade in de VS werkte: „Het is goed om terug te zijn in Washington, in de corridors of power, de wandelgangen van de macht. We zijn begonnen!”
Premier Schoof maakte aanvankelijk een gespannen indruk. De brave tekst over het belang van de NAVO las hij voor. Later ging het soepeler, al sprak hij vlotter over voetbal dan over Oekraïne.
Een bilaterale ontmoeting met gastheer Biden zit er deze keer voor Schoof nog niet in. Wel hoopt hij zich tijdens een receptie of diner even aan hem voor te kunnen stellen.
Wat zal u hem dan zeggen? „Dat we de NAVO blijven steunen, dat de transatlantische relatie voor Nederland belangrijk is, was en blijft.” En als u nog iets meer tijd zou hebben? „Ik denk dat dit de belangrijkste boodschap is. In goed Engels: we stay on course. Die boodschap is belangrijk, niemand hoeft zich in dat opzicht zorgen te maken over Nederland.” U denkt niet dat er lastige vragen komen over de constellatie van het kabinet? „Nee, als ik dit soort uitspraken doe, niet. Overigens passen die geheel in het hoofdlijnenakkoord.”
Ook de ministers onderstreepten dat ze het NAVO-beleid en de steun voor Oekraïne van het vorige kabinet willen voortzetten. Brekelmans: ,,Wij als kabinet maken als het gaat om ons buitenland- en veiligheidsbeleid een energieke doorstart. […] Wij nemen dat stokje rennend van onze collega’s over.”
De NAVO-top heeft één centraal onderwerp: de steun aan Oekraïne. Zo’n vergadering is tot in de puntjes voorbereid. De gastheer wil er fijn opstaan en intern gekrakeel is een beroerd signaal naar Poetin: alleen eenheid straalt kracht uit.
Het was Poetin zelf die vlák voor de top met een bombardement op Oekraïense steden waarbij 38 doden vielen en tweehonderd burgers gewond raakten, nog eens onderstreepte hoe belangrijk westerse eensgezindheid en steun voor Oekraïne is. Het gaf de bijeenkomst in Washington, waar ook het 75-jarig bestaan van de alliantie wordt gevierd, op voorhand meer gewicht en een donker randje. Veldkamp: „Het is een feestdag, maar er is geen feest. Er is oorlog in Europa.”
Schoof is niet de enige nieuwkomer. Ook Starmer, de nieuwe premier van het Verenigd Koninkrijk, schuift aan. Als in Dortmund wordt gevoetbald behoren de twee zich in de Noord Atlantische Raad, het hoogste politieke orgaan van de NAVO, te concentreren op de details van de NAVO-slotverklaring. Schoof zei de eerste helft te moeten missen. „Ik hoop dat ik dan af en toe een briefje krijg.” Maar de tweede helft zal hij in een van delegatieruimtes in het conferentiecentrum kijken, met Starmer.
De politieke koers van Nederland wordt vast met interesse door de bondgenoten gevolgd, evenals als die in het VK. En er wordt zeker gekeken naar de nieuwe linkse koers in Frankrijk. Maar de deelnemers aan de top hebben ook dwingendere zorgen. Het probleem van de week: Orbán.
De Hongaarse premier is een éénmansguerilla begonnen in de NAVO. Hij arriveert in Washington na een hoogst omstreden diplomatieke operatie. Hongarije is sinds 1 juli voorzitter van de Europese Unie. Sindsdien heeft Orbán in Kyiv, Moskou en Beijing gepleit voor een wapenstilstand.
Met zijn shuttle-diplomacy heeft hij nogal wat kwaad bloed gezet. Officiële lijn in de NAVO is dat Kyiv bepaalt wanneer het tijd is voor gesprekken over vrede. Onderhandelen met Moskou heeft nu nog geen nut. Het bombardement van maandag laat zien hoe futiel Orbáns missie is.
Pikant is dat Orbán wél NAVO-secretaris-generaal Stoltenberg van zijn missie vooraf op de hoogte bracht, maar de EU klaarblijkelijk niet. Stoltenberg zei ervan uit te gaan dat Orbán de bondgenoten op zal bijpraten.
Deze woensdag zal de reis ook besproken worden door EU-ambassadeurs in Brussel. Hongarije was zo slim om de reis al uit zichzelf te agenderen, voordat boze lidstaten het konden aankaarten. Het viel in Brussel verkeerd dat Orbán niet duidelijk genoeg onderstreept had dat hij onderweg is als premier en niet als vertegenwoordiger van de EU.
De meest besproken deelnemer aan de top is de gastheer zelf. Eigenlijk moest de top een ultiem campagnemoment worden voor Biden. Omringd door glunderende bondgenoten zou hij aan de kiezer laten zien dat hij ook in het buitenland op Amerikaanse belangen let. Zijn Europese bondgenoten zijn op hem gesteld en volgden zijn leidersrol in de immense steunoperatie voor Oekraïne. Maar na het debat met Donald Trump is een herverkiezing van Biden opeens minder zeker. En Trump, dat weten ze bij de NAVO nog heel goed, is onberekenbaar en geen vriend van internationale samenwerking. De NAVO-top is nu geen campagne momentje, maar een podium waarop een 81-jarige leider zich opnieuw moet bewijzen.
