Pocket-opera ‘Plastic Party!’ brengt Mozartiaanse ode aan het vershoudbakje

Posted on July 7, 2024 by admin

Rode bakjes, groene bakjes, grote bakjes, kleine bakjes, hoge bakjes, platte bakjes, ronde bakjes en ga zo maar door. Wat er aan keukenplastic staat uitgestald op de zolder van de Amsterdamse culturele vrijplaats Splendor, daar zou een Amerikaanse huisvrouw uit de fifties nog jaloers van worden. „We gaan nu echt beginnen”, zingt plasticware-consulente Olivia Trommel (bariton Mattijs van de Woerd) op de noten van de aria ‘La ci darem la mano’ uit Mozarts Don Giovanni. „Wie wil er nog wat snoepen?’’

Terwijl Taylor Swift vrijdagavond in de Arena een feestje bouwt, doet in Splendor het Kofferbak Collectief hetzelfde: ze repeteren aan hun nieuwe voorstelling Plastic Party! Op muziek uit verschillende Mozart-opera’s creëren ze een ‘vrolijk consuminder-drama’, geïnspireerd door de iconische Tupperware Party’s. Vaste regisseur David Prins, die toevallig ooit eens zo’n party bezocht, schreef het humoristische Nederlandstalige libretto.

„Plasticware failliet? Ik geloof mijn oren niet!’’ Doordat er in het Nederlands wordt gezongen, zit je – ook al val je halverwege een repetitie binnen – in minder dan een oogwenk helemaal in het verhaal. Bij het zingen is dat wel een uitdaging, legt sopraan en initiatiefneemster Klaartje van Veldhoven (huisvrouw Karin) tijdens de dinerpauze uit. Het zit hem in het vinden van de balans tussen een operaklank met voldoende body en een goed verstaanbare tekst. „We zijn in de klassieke muziek niet gewend om naar onversterkt Nederlands te luisteren”, vult Van de Woerd aan. „Zodra je hoort dat er in het Nederlands wordt gezongen, dan wil je ook echt alle lettergrepen verstaan.” En juist het Nederlands is voor zangers soms lastig. Prins: „In het Italiaans eindigen woorden op een klinker, en dat zingt lekker. In het Nederlands heb je dat niet. Vaak zingen zangers een noot alsnog helemaal op de klinker en plakken ze iets als ‘-ngst’ aan de volgende noot. Dan gaat de verstaanbaarheid snel naar beneden.” Als de balans eenmaal is gevonden, dan is het genieten, vindt Van Veldhoven „Je merkt dat het publiek gelijk op je reageert. Het komt veel meer aan dan wanneer je in een andere taal zingt.”

Mobiele opera

Plastic Party! is de derde voorstelling van Het Kofferbak Collectief, waarvan de kern bestaat uit Van Veldhoven, Van de Woerd en accordeoniste Renée Bekkers. Bij deze voorstelling doen ook mezzosopraan Michaela Riener en cellist Charles Watt mee. Het initiatief werd in de coronazomer van 2020 uit nood geboren, toen ze een openlucht-mini-opera gebaseerd op Bachs Bauern-Kantate op poten zetten. Een gouden greep, recenseerde NRC destijds. Twee jaar later volgde Bakkie Bach, rond Bachs Kaffee-Kantate. En nu is er dus mobiele opera nummer drie, waarvan wederom alle spullen in één – vooruit, twee – kofferbakken passen.

Het idee voor Plastic Party! ontstond in 2023, nadat ze hoorden dat Tupperware op een faillisement afstevende. Van Veldhoven: „Dat nieuws sloeg in als een bom. Hoe is het mogelijk dat zo’n bedrijf bijna failliet kan gaan in deze tijd, met alle aandacht voor duurzaamheid en hergebruik?” De ironie van deze vraag, terwijl de wegwerp-verpakkingen van het avondeten op tafel liggen, ontgaat haar niet. „Ja, dit is natuurlijk een slecht voorbeeld’’, zegt Van Veldhoven, terwijl ze op het plastic van haar supermarktsalade tikt. „Wegwerpplastic is er, dus gebruik je het. Eigenlijk zou je je eigen bakje mee moeten nemen, daar geloof ik echt in. Onze voorstelling is een ode aan dat duurzame plastic.”

Vanaf deze week gaat het ‘oogverblindende plasticware’ in de kofferbak. De routekaart van het Kofferbak Collectief is gevarieerd: de ene keer staan ze ‘gewoon’ in een concertzaal, de andere keer in een koffiehuis of schuur. „We worden soms gebeld door de meest bizarre plekken waarvan je niet eens wist dat ze in Nederland bestonden. Vorige week stonden we nog in het prachtige Bomenmuseum in Doorn’’, zegt Van Veldhoven, waarna de herinneringen over tafel vliegen. Bekkers: „Weet je nog die keer dat we in een boerenstal waren? Bij het omkleden vlogen de zwaluwen letterlijk over je hoofd.” Zo brengt het Collectief opera op locaties waar je het niet zou verwachten. Van Veldhoven: „Er zit weinig opsmuk omheen. We gebruiken minimale middelen, maar de muziek is onverwoestbaar en de uitvoering is van hoge kwaliteit. Het draait puur om wat we willen brengen. Ik heb het gevoel dat de muziek daardoor direct aankomt bij de mensen.”

‘Plastic Party!’ gaat op 10 juli om 19.30 uur in première in de Hooischuur in Ransdorp. Daarna te zien op diverse locaties in Nederland. Info: kofferbakcollectief.nl

Davina Michelle zingt met duidelijke boodschappen en een stem als een spierbal

admin
October 6, 2024
0

Zangeres Davina Michelle kan hoog schoppen, hoog zingen, en heeft hooggeplaatste ambities. Michelle streeft een internationale carrière na, vandaar dat ze het grootste deel van haar liedjes in het Engels zingt. Na de aftrap in Paradiso zaterdag, vervolgt ze haar nieuwe tournee met een reeks optredens in Duitsland.

Davina Michelle (28) heeft de kenmerken van een ster: de stem, met zijn ongelimiteerde orkaankracht, een innemende houding op het podium, en doorzettingsvermogen. Daar gaan haar meeste teksten dan ook over: ‘Aiming for the stars’, ‘hold on’, ’Aim higher’.

De in Nieuwerkerk aan den IJssel, als Michelle Davina Hoogendoorn geboren zangeres werd rond 2018 bekend met covers van onder anderen Pink, en door de uitvoering van ‘Duurt Te Lang’, geschreven door Glen Faria, dat een grote hit werd en haar tot nationale popster maakte.

Voor haar net verschenen, derde album Higher schreef ze een verzameling poprocksongs waarin haar stem op de voorgrond staat. Die stem is als een goed ontwikkelde spierbal: indrukwekkend in zijn mogelijkheden, en soms een beetje ongenuanceerd. Toch is de expressie in een aantal nummers raak: in ‘Lullaby’ bijvoorbeeld glijdt ze soepel van rafelig naar fluwelig, naar keihard. Het vrolijke ‘All Is Ours’, met zijn jaren tachtig-synthesizermotief, zingt ze snel en opruiend in een spervuur van woorden.

Live was ‘All Is Ours’ een hoogtepunt, een van de eerste liedjes waarbij ze over het podium wervelde. Paradiso was niet helemaal uitverkocht, dat zal waarschijnlijk in Ahoy’, volgende maand, wel het geval zijn. In Rotterdam, de omgeving van haar geboortegrond, heeft ze veel fans. Maar het aantal aanwezigen lijkt haar niet uit te maken, Michelle zingt voor iedereen persoonlijk. Als een hartelijke tv-presentatrice leidde ze de nummers in: ’Okay lieve mensen’, legde de bedoeling van het liedje uit en barstte los in wild dansen met kickbox-bewegingen en wapperend haar.

Visueel was er weinig opsmuk. Maar muzikaal was er de mooie toevoeging van twee violen en een cello. Zo kreeg haar eigen band van vier personen, versterking in bijvoorbeeld ‘Higher’ en bij ‘No One Said It Was Easy’, de strijkers gaven een subtiele extra laag aan het rockgeluid.

Non-stop paradeerde Michelle, in wisselende korte rok en fetisj-achtige attributen, over het toneel. Maar ze was niet uitsluitend energiek. Zo riep ze met haar liedje ‘No Angel’ op tot zelfliefde (‘Okay lieve mensen?’) en als iemand je onderuit haalt dan zeg je ‘fuck you’. Ook de boodschap van ‘I Said No Sir’ is duidelijk: ‘Keep your hands off/ I’m the boss of these breasts and ass’. Het refrein, ‘I said no sir’, wordt toepasselijk ondersteund door een koor aan vrouwelijke proteststemmen.

Haar nummer ‘My Own World’ werd lang uitgebouwd, soepel aangedreven door de straffe slagen van drummer  Sebastiaan Brouwers. En, verrassing, hier dook een citaat op uit Nirvana’s ‘Smells Like Teen Spirit’. Als het aan Davina Michelle ligt mag de vuistslag van de rock nooit ontbreken.

Biopic over Obama’s dient als opstapje voor vlammend anti-racisme

admin
October 6, 2024
0

„Vind je het naspelen van hoe Obama en zijn gezinnetje campagne voerden voor het presidentschap ook niet een beetje mager voor een film over het thema kleur in 2024?” Halverwege de voorstelling Duizend aanslagen op de Obama’s richt acteur Urmie Plein zich gefrustreerd tot haar tegenspeler Michiel Blankwaardt. En als kijker denk je: „oh, ze hebben het dus zelf ook door?”

Tot op dat punt is de nieuwe voorstelling van Raymi Sambo Maakt namelijk nogal een beproeving. Vriendelijk leggen Blankwaardt en zijn ‘mede-initiatiefnemer’ Thijs Prein aan het begin van het stuk uit dat we te gast zijn bij de opnames voor een film over de aanloop naar en nasleep van het presidentschap van Barack Obama, waarbij vooral de relatie tussen de president en Michelle Obama (Plein) centraal zal staan. Prein zelf speelt Obama’s trouwe adviseur David Axelrod, die tevens dienst doet als therapeut voor het stel anno 2024, als ze in de visie van de makers flink uit elkaar zijn gegroeid vanwege de littekens die de politiek heeft nagelaten.

Het levert extreem clichématige scènes op die even goed dienst hadden kunnen doen in een willekeurige andere biopic over een gevierd politicus. De politieke standpunten van Obama worden genegeerd ten faveure van hoe er campagne wordt gevoerd, en Michelle Obama komt er al helemaal bekaaid vanaf: in plaats van een gelijkwaardige politieke sparring partner voor haar man wordt ze uitsluitend neergezet als moeder die zich zorgen maakt over het effect dat de politieke ambities van haar man op het gezin zullen hebben. Verbijsterend is ook dat Barack Obama wordt geportretteerd als gedweeë volgeling van Axelrod – Blankwaardt speelt hem volledig kleurloos, zonder een spoortje van de charme of retorische brille die de president kenmerkt.

Als **Urmie Plein** (Michelle Obama) en haar dochters in verzet komen, wordt het interessant.

Pas als Plein en haar vrouwelijke co-acteurs (Femi van Elshuis en Jaralsey Andrews, die de dochters van het echtpaar spelen) steeds meer in verzet komen tegen Prein en Blankwaardt begint het stuk interessant te worden. Van Elshuis en Andrews fungeren daarbij als de activistische katalysator die Plein nodig heeft om haar eigen stem steeds luider te laten klinken – de (veel te korte) discussies tussen twee generaties zwarte vrouwen zijn eigenlijk de interessantste passages in het stuk. De jonge acteurs hebben geen last van de neiging tot hagiografie van hun oudere tegenspelers en pleiten er onder andere voor om ook ruimte te maken voor de dronemoorden in Jemen, Syrië en Afghanistan waarvoor Obama verantwoordelijk was.

Prein vertegenwoordigt ondertussen de archetypische witte centrist, die zijn zwarte medemens graag het zwijgen oplegt om ‘polarisatie’ te voorkomen. Zo ontpopt Duizend aanslagen op de Obama’s zich steeds meer als een aanklacht tegen zichzelf: een pleidooi tegen kunstenaars en politici die zich te veel gelegen laten liggen aan de vraag of de ‘witte meerderheid’ aanstoot neemt aan anti-racisme en zwart zelfbewustzijn. Daarmee blijft de vraag echter: waarom dan niet al vanuit dat zelfbewustzijn vertrekken, in plaats van eerst nog zoveel ruimte te bieden aan een perspectief dat de makers zélf achterhaald en oninteressant vinden? Duizend aanslagen op de Obama’s maakt vooral hongerig naar een stuk waar vanaf moment één al de verpletterende kracht van de laatste vijf minuten wordt omarmd.

Uitgeefconcern VBK wil de Engelstalige boekenmarkt veroveren met ‘Dutch Stories’, vertaald door AI

admin
October 4, 2024
0

„Altijd al gedroomd om in het Engels gelezen te worden?” Met deze woorden begon VBK, het grootste uitgeefconcern van Nederland, deze week een bericht aan auteurs. VBK wil zijn schrijvers makkelijker toegang geven tot de Engelstalige markt en biedt hen aan om hun werk door AI te laten vertalen. Het concern, bestaande uit dertien uitgeverijen waarvan Atlas Contact en Ambo|Anthos de literaire vlaggenschepen zijn, hoopt internationale lezers „te bekoren met onze Dutch Stories”.

Met deze werkwijze hoopt VBK de menselijke vertaler, die tijd nodig heeft en geld kost, overbodig te maken. Nadat een Nederlandstalig werk door AI is omgezet naar een Engelstalig e-book, vindt er nog één redactieronde plaats door een mens, aldus het bericht. Hiervoor gaat VBK samenwerken met een „gerenommeerd redactiebedrijf”. Vervolgens wordt het boek gepromoot op internationale platforms als Amazon en Kobo.

VBK werd dit voorjaar overgenomen door de Amerikaanse uitgeefgigant Simon & Schuster, dat toegang zocht tot de Europese boekenmarkt. Voor de leiding van VBK was de overname onder andere aantrekkelijk omdat zij juist toegang zocht tot de Engelstalige markt. AI-vertalingen zouden een goedkope, snelle manier zijn om het werk van VBK-auteurs hiervoor beschikbaar te maken.

Het bericht, woensdag verstuurd, alarmeerde de Auteursbond, de beroepsorganisatie van auteurs en vertalers. Zij plaatste een advies op de website om niet op het voorstel in te gaan. Volgens de Auteursbond zijn vertalingen door AI „ondermaats” en wekken die „de suggestie dat literair werk door een machine kan worden vertaald, terwijl op z’n best de plot overblijft”.

Dat heeft gevolgen voor de auteur, waarschuwt de bond. Als een werk van een auteur eenmaal door AI is vertaald, zal er daarna geen andere partij meer geïnteresseerd zijn om een vertaling door een mens uit te brengen. En als lezers afknappen op een slechte vertaling, zullen zij de auteur bij een volgend werk links laten liggen, is de vrees. Wie wil doorbreken op de internationale markt heeft er volgens de Auteursbond meer baat bij een synopsis of fragment te laten vertalen. Door een mens, welteverstaan.

Feelgood

Tanja Hendriks, directeur-uitgever van Ambo|Anthos en Atlas Contact, stuurde donderdag een brief aan de auteurs om de onrust te beteugelen. Het gaat slechts om een pilot-project, schrijft ze, „bedoeld om vast te stellen wat er nodig is om met behulp van Al een vertaling te maken en om na te gaan of we van een dergelijke vertaling een succes kunnen maken binnen de digitale markt”. Telefonisch vult ze aan de waarschuwing van de Auteursbond „tendentieus” te vinden. „Er is nog geen titel verschenen en ze doen aannames over onder andere de kwaliteit, die slecht zou zijn.”

Volgens Hendriks gaat het om een beperkt aantal auteurs: „Het is niet iedere auteur gegeven om vertaald te worden”. Ook betreft het geen literair werk. Om welke titels het wel gaat is nog niet besloten, zegt ze. In elk geval gaan er auteurs meedoen van het imprint Loft, dat e-books uitbrengt van feelgood-romans en thrillers. „Het gaat om commerciële fictie en mogelijk populaire non-fictie. Als het allemaal lukt willen we aan het eind van het jaar een tiental titels verspreiden.”

David Colmer, vertaler Nederlands-Engels, ziet wel reden tot zorg. Nu zijn het nog niet-literaire titels, maar het signaal dat de vertaalstap kan worden overgeslagen is er toch mee afgegeven, vindt hij. „Overigens zou ik me ook als auteur van genreboeken [zoals feelgood en thrillers, red.] zorgen maken. Je kunt je afvragen wat erger is: niet vertaald worden of slecht vertaald worden. Als die AI-vertaling er eenmaal is, lukt het slecht om daar nog iets goeds van te maken.” Dat er maar één redactieronde is, belooft wat hem betreft niet veel goeds.

„AI gaat nooit een gelijkwaardige vervanger zijn, ook niet voor niet-literaire vertalers”, zegt Jeske van der Velden. Naast vertaler is zij redacteur van vakblad Filter. „Uitgeverijen hebben niet altijd door wat het belang van een goede vertaling is. Het is zorgwekkend dat een gerenommeerde uitgeversgroep dit voorstelt. AI is misschien in staat een leesbare tekst te maken, maar een vertaler is meer dan een tekstverwerker.”