De verrassende winnaar van de Iraanse presidentsverkiezingen, Masoud Pezeshkian, heeft geen geheim gemaakt van zijn hervormingsgezinde opvattingen. De 69-jarige hartchirurg, die tijdens zijn openbare optredens vaak een bescheiden en oprechte indruk maakt, vindt dat vrouwen niet moeten worden gedwongen een hoofddoek te dragen en dat er toenadering tot het Westen moet worden gezocht. Tegelijkertijd heeft hij zich altijd loyaal aan het regime getoond.
Met zijn gematigd hervormingsgezinde boodschap versloeg hij in de tweede ronde vrijdag gemakkelijk zijn enig overgebleven tegenstander, de conservatieve havik Saeed Jalili. Pezeshkian kreeg 53,3 procent van de stemmen tegen Jalili’s 43,3 procent. Opvallend genoeg was de opkomst in de tweede ronde zo’n tien procentpunt hoger dan bij de eerste. Kennelijk waren er veel Iraniërs die Pezeshkian graag een duwtje in de rug gaven tegen zijn rivaal.
Maar alle Iraniërs weten, ook Pezeshkian, dat een hervormingsgezinde president meestal op heftig verzet stuit van het conservatieve establishment. Dat ondervonden eerder ook Mohammed Khatami (1997-2005) en Hassan Rohani (2013-2021), die Pezeshkians kandidatuur overigens beiden openlijk steunden. Nu al staat vast dat Pezeshkian een frontale botsing met de conservatieve sjiitische geestelijkheid riskeert als hij zou willen morrelen aan de verplichte hoofddoek. Voor het regime is dat al ruim vier decennia een lakmoesproef voor het islamitische gehalte van hun systeem.
Arachaïsch symbool
Veel vrouwen (en mannen) in vooral Teheran en andere grote steden willen juist af van dit in hun ogen archaïsche symbool van onderdrukking van de rechten van de vrouw. In 2022 leidde de dood van een jonge Koerdische vrouw, die werd geslagen door de zedenpolitie omdat ze haar hoofddoek niet correct zou hebben gedragen, tot een protestgolf die maandenlang aanhield. „We zullen niet in staat zijn om de hoofden van vrouwen onder dwang te bedekken”, oordeelde Pezeshkian zelf.
Het was geen toeval dat de overwinning van Pezeshkian, die zich destijds keerde tegen de harde onderdrukking van die protesten, dit weekend met name door groepen jongeren in Teheran werd gevierd. Pezeshkian zelf beseft heel goed dat hem een moeilijke taak wacht. „We staan voor een zware beproeving, een beproeving van ontberingen en uitdagingen, alleen al om onze mensen een welvarend leven te bieden”, verklaarde hij na zijn zege in een korte toespraak bij het mausoleum van ayatollah Ruhollah Khomeiny, de stichter van de islamitische repubiek.
Een nieuweling in de Iraanse politiek is Pezeshkian niet. Al bijna twintig jaar geleden was hij minister van Volksgezondheid in de regering van president Khatami. Bovendien vertegenwoordigt hij ook al vele jaren een district uit de grote West-Iraanse stad Tabriz in het parlement. Hij deed al eerder een gooi naar het presidentschap, in 2013 en 2021. Die laatste keer wees de raad die de kandidaten screent, hem zelfs af. Alles was er toen op gericht de conservatieve geestelijke Ebrahim Raisi verkozen te krijgen. Dit lukte, maar Raisi verongelukte afgelopen mei bij een helikopterongeluk.
Pezeshkians vader hoorde tot de Azerische minderheid en zijn moeder tot de Koerdische, wat Pezeshkian ook aantrekkelijk maakte voor Irans talrijke minderheden. Tijdens zijn studie medicijnen ontmoette hij de vrouw die later zijn echtgenote zou worden. In de oorlog met Irak (1980-88) diende Pezeshkian als arts in het leger. Na de oorlog specialiseerde hij zich in chirurgie en cardiologie.
Weduwnaar
Al vrij jong werd Pezeshkian weduwnaar, omdat zijn vrouw, die gynaecoloog was, en een van hun kinderen in 1993 bij een auto-ongeluk om het leven kwamen. Nooit hertrouwde hij en hij voedde zelf zijn overige drie kinderen op. Zijn dochter Zahra vergezelde hem de afgelopen weken soms tijdens campagne-optredens, met hoofddoek.
Pezeshkian staat niet bekend als iemand die snel ruzie zal zoeken met de hoogbejaarde opperste leider, ayatollah Ali Khamenei, die bij alle belangrijke beslissingen nog altijd het laatste woord heeft. De nieuwe president, die binnen enkele weken zal worden ingehuldigd, heeft veelvuldig zijn aanhankelijkheid aan Khamenei betuigd. Ook heeft Pezeshkian de door veel Iraniërs gevreesde Revolutionaire Garde, die met zijn onderdrukking van protesten een steunpilaar van het regime is, regelmatig geprezen.
Of er veel terechtkomt van zijn handreiking naar het Westen, in de hoop op verlichting van de sancties die de Iraanse economie treffen, is eveneens de vraag. Dit hangt niet alleen af van de instemming van Khamenei en de Revolutionaire Garde, maar ook van de uitslag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Als Donald Trump wint, hoeft Iran hoe dan ook niet op verlichting van de sancties te rekenen. En zelfs onder een Democratische president is dat geen garantie, zoals de afgelopen vier jaar onder Joe Biden bleek.
Lees ook
Iran kan een hervormer als president krijgen, maar brengt dat ook verandering?
