Op leesfeestjes worden sommige mensen emotioneel. ‘Eíndelijk lukte het een boek te lezen’

Wat heb ik gemist, lijkt ze te denken. De vrouw op de bank in de Haagse boekwinkel scrolde wat op haar telefoon, tot het wel erg stil werd om haar heen, ze opkeek en iedereen ineens verzonken bleek in een boek. Een medewerker van de boekhandel zet een kaarsje op haar tafeltje. Overál staan kaarsjes, ziet ze nu. En hoelang staat die pianomuziek eigenlijk al op? Moet ze weg? „We close at seven”, fluistert de medewerker. „For reading night.”

Elke dinsdagavond rond de klok van zeven verandert de sfeer in de Haagse boekhandel annex koffiezaak Bookstor. In het tijdsbestek van een kwartier verstommen de gesprekken, worden de laatste appjes verstuurd en boeken uit tassen of kasten gehaald. Medewerkers dimmen de lichten en dirigeren bezoekers die niet komen lezen langzaam naar de uitgang.

Na nog een kwartier hebben de overgebleven bezoekers hun leeshouding gevonden, en de pagina waar ze waren gebleven. Ontspannen gezichten verraden dat het hoofd ergens anders is. Twee medewerkers voorzien iedereen zo goed als geruisloos van een drankje met een stukje goede chocola – koffie kan niet omdat de koffiemachine te veel lawaai maakt. De wereld lijkt de komende twee uur langzamer te draaien.

Samen lezen is natuurlijk niet nieuw, maar wat anders is aan de avond in Bookstor, en aan andere leesbijeenkomsten die de afgelopen jaren her en der oppoppen, is dat de aanwezigen grotendeels onbekenden van elkaar zijn. Ze spreken af in hotellobby’s, cafés, boekhandels, bibliotheken en met mooi weer in parken, met als doel om te lezen. Ze komen wekelijks bijeen, of maandelijks of vooralsnog eenmalig. De bijeenkomsten worden ‘leesfeestje’ genoemd of ‘leesavond’ of ‘stille boekenclub’.

Het zijn uitdrukkelijk géén doorsnee boekenclubs. Mensen lezen er niet hetzelfde boek: ze nemen mee wat ze willen lezen, al is het een studieboek of een krant. Tijdens het lezen klinkt hooguit wat instrumentale muziek. Napraten mag, maar hoeft niet.

„Die twee uur lezen voelen als een enorme luxe”, zegt Wapke Monasch (21) vlak voor zeven uur in Bookstor. Al een jaar komt ze met huisgenoten naar de leesavond. „We wonen met best veel”, zegt Eline Lieftink (22), tegenover haar. „Dan is het lastig een rustig moment te vinden. Dit is onze alternatieve woonkamer.” Een boekenclub geeft maar stress, zegt Maud Bouter (22), naast Eline op de bank: „Dan moet je allemaal intelligente dingen zeggen. Daar heb ik niet altijd zin in.” Al lijkt het Lieftink wel leuk „om over hetzelfde boek te praten”, maar zij studeert dan ook Engelse literatuur. Monasch: „Jouw opleiding is één grote boekenclub.”

Monasch heeft voor één keer tentamenstof bij zich, ze studeert net als Bouter International Studies. Bouter leest de autobiografische roman Love the World or Get Killed Trying van Alvina Chamberland en Lieftink Bewilderment van Richard Powers. Eén keer nam een vriendin de sexy roman Fifty Shades of Grey van E. L. James mee. „Dat zou ik niet zo snel doen”, zegt Lieftink. Monasch: „Maar daar heb ik wel respect voor.”

Voordracht

„Ik merk om me heen dat mensen moeite hebben om in hun eentje aan een boek te beginnen”, zegt Yuki Kho (33), cultuurjournalist en eindredacteur bij het Radio 1-programma Nooit Meer Slapen. „Dat komt natuurlijk door de afleiding van je beste vriend slash grootste vijand: je telefoon.” In maart, tijdens de Boekenweek, organiseerde ze met schrijver Iris Cuppen een leesfeestje in een zaaltje van het Volkshotel in Amsterdam. „We wilden het eerst in een café doen, maar we kregen zoveel reacties dat we zijn opgeschaald.” Er kwamen uiteindelijk veertig mensen op af. Cuppen trapte de leesmiddag af met een voordracht van haar essay over lezen.

Kho had zo’n evenement al langer in haar hoofd, maar zette het nooit door. „En toen was er in december dat artikel van The New York Times en dacht ik: als het nu is gecoind moet ik snel zijn.” Het stuk was een verslag van een bezoek aan Reading Rhythms in New York, een reading party („not a bookclub”) in een café in Brooklyn. Honderden mensen stonden voor die avond op de wachtlijst. „Ik kreeg het van meerdere mensen doorgestuurd”, zegt Kho. „Het appelleert denk ik aan dat verlangen om je even helemaal af te sluiten. Mensen zeggen dan: ik zou nu naar een hutje op de hei willen gaan zonder internet. Je zou kunnen zeggen dat zo’n leesfeest een mini-vakantie is.”

Foto’s: Lin Woldendorp

„Concentratie is een luxeproduct geworden”, zegt Stefanie Liebreks (33), die in 2022 zes leesmiddagen organiseerde in Carmen, een klein guesthouse aan de Keizersgracht in Amsterdam. „Omdat we zo overprikkeld zijn.” Liebreks had het concept weleens in Amerikaanse kroegen gezien en merkte dat ze thuis makkelijker een boek las als haar vriend ook zat te lezen. De freelance literair redacteur mocht een ruimte van Carmen lenen op de zondagmiddag – ze had hun boekenkast gecureerd. Sommige mensen werden emotioneel tijdens de middagen, zegt Liebreks. „Eíndelijk lukte het ze om te lezen.”

Het artikel in The New York Times inspireerde meer jonge Amsterdammers. Zoals de initiatiefnemers van One For the Books, dat elke maand neerstrijkt in een café in Amsterdam-West – ze lezen een half uur, praten er dan een half uur over met de persoon naast ze, en lezen dan verder. Of twee vriendinnen die in maart in de lobby van hotel The Hoxton aan de Herengracht, net als Carmen en het Volkshotel een hotspot voor de trendgevoelige Randstedeling, met zo’n dertig mensen een paar uur lazen. „Dit is wat Amsterdam mist, dacht ik bij dat artikel”, zegt een van hen, Nienke Wolfhagen, een 32-jarige arts in opleiding uit Amsterdam. „Ik kon er in ieder geval geen vinden.” Samen met boekenvriendin Tessa Duste (35, duurzaamheidsondernemer), begon ze de Instagrampagina The Prose Posse, bij de eerste editie lieten ze al professionele foto’s maken. Daarop baden de goedgeklede aanwezigen in goudgeel licht, weggezakt in comfortabele leren banken met boeken als Klont van Maxim Februari en De Camino van Anya Niewierra.

Beschermde naam

In werkelijkheid is er al sinds 2020 een Silent Book Club in Amsterdam. Die komt wekelijks samen in het Goethe-Institut aan de Herengracht, omdat een van deelnemers er vrijwilligerswerk doet. Ook Tilburg, Breda, Groningen, Leeuwarden en Den Haag kennen een Silent Book Club, een beschermde naam die in 2012 is bedacht door twee vrouwen in San Francisco. Op hun website kun je een eigen ‘chapter’ registreren, met als voorwaarde dat je minstens één editie online hebt aangekondigd. Inmiddels zijn er duizend chapters in vijftig landen, waarvan dus zes in Nederland. Meer dan vijfhonderd hebben zich pas dit jaar geregistreerd.

De Haagse Silent Book Club was in 2019 de eerste in Nederland. Die groep was weer de inspiratie voor de oprichter van de Silent Book Club in Amsterdam. De deelnemers komen vaak samen in een cultureel centrum, zoals de Nieuwe Veste in Breda, de LocHal in Tilburg of Tresoar in Leeuwarden. Tilburg organiseert ook een online editie.

Iedereen bestelde rode wijn. Je hebt toch een beeld van hoe lezen eruitziet

Onder andere namen is er nog meer te vinden. Bibliotheek De Doelen in Rotterdam reserveert al sinds 2018 af en aan wekelijks een ruimte voor de Stille Boekenclub om een paar uur te lezen „zonder herrie en gedoe”. Kunstboekenhandel Limestone Books in Maastricht houdt sinds maart elke donderdagmiddag een Silent Reading Club. Boekhandel Daan Nijman in Roden heeft sinds kort een maandelijkse De Stiltelezers op maandagochtend van tien tot elf, „als goede start van de week”. Ook boekhandel Athenaeum Haarlem heeft elke maand een uurtje Stiltelezen voor openingstijd.

Er bestaat zelfs een heel Leesweekend, waarop mensen „geforceerd pauzeren op een mooie locatie in de natuur”.

De rust niet vinden

Bookstor in Den Haag, op een steenworp afstand van Paleis Noordeinde, begon najaar 2021 met leesfeestjes. „Na sluit, als iedereen weg was, pakte ik een drankje en ging ik een boekje lezen”, zegt eigenaar Arthur Wieffering (48). „Ik merkte dat Bookstor dan echt perfect was.” „Mensen hebben behoefte aan rust”, merkt Femke Geertsema (24), die de reading nights organiseert voor de boekhandel. „Ik heb dat ook, ik kan thuis de rust niet echt vinden.” Als ze vanavond tijd over heeft tussen het bedienen door, leest ze de roman Immortality van Milan Kundera.

Wat helpt, is het knusse interieur, zegt ze. Bookstor bestaat nog geen tien jaar, maar zit in hetzelfde pand als waar boekhandel Boucher meer dan honderd jaar geleden zijn deuren opende. Later zat daar de juridische boekhandel Jongbloed. Het interieur is grotendeels behouden: planken van boekenkasten zakken door, er zijn glas-in-lood-schuifdeuren en een krakende houten vloer. Met mooi weer kan je op de bistro-stoelen en -banken in de weelderige tuin plaatsnemen. Reserveren hoeft niet. Er is ruimte voor dertig tot veertig lezers, en Geertsema heeft bijna altijd nog wel een plekje.

Christian Ravesloot (29) komt al zeker een half jaar regelmatig lezen, en dat werkt „omdat anderen ook aan het lezen zijn”. De afgebakende tijd van twee uur helpt ook, zegt hij. De action learning coach heeft een managementboek meegenomen, maar ook De steppewolf van Hermann Hesse, „als ik geen zin meer heb in al die managementtermen”.

Om kwart voor acht hangt er zo’n concentratie dat het bijna pijn doet om mensen te storen voor een gesprekje. Voor Robert Parkins (39) is het zijn eerste leesavond. „Ik zag het krijtbord buiten toen ik terugliep van m’n werk”, fluistert hij, voorovergebogen over zijn boek, aan een tafeltje. Er wordt een muntthee naast hem neergezet. „Het leek me een ontspannen plek om een boek te lezen: mijn appartement ligt aan een drukke straat en in hetzelfde complex wordt muziekles gegeven.”

Een boekenclub had Nienke Wolfhagen, die de leesavond in The Hoxton organiseerde weleens geprobeerd. Maar allemaal hetzelfde boek lezen vindt ze „geforceerd”, vergt bovendien veel voorbereiding, en de mensen in de boekenclub ken je vaak al. „Wat me hierin aantrok was dat je op een laagdrempelige manier nieuwe mensen kan ontmoeten.” Daar had ze wel behoefte aan, nu steeds meer vrienden om haar heen zijn gesetteld.

De dertig aanwezigen in The Hoxton zouden uiteindelijk anderhalf uur lezen, waarna je iemand kon aanspreken. Met een groene sticker op je boek gaf je aan dat je daarvoor openstond. Wolfhagen las een roman over een wetenschappelijk experiment waarmee je je IQ kon verhogen. „Daaronder ligt natuurlijk de vraag of dat je gelukkiger maakt. Daarover raakte ik in discussie met een jongen, een ambitieuze ondernemer. Ook hoorde ik mannen discussiëren over nieuwe definities van mannelijkheid.”

De wat introvertere mens

Vera Post van Walter’s Bookshop in Groningen, die daar sinds een jaar ongeveer elke twee maanden een Silent Book Club organiseert, wijst erop dat leesfeestje geschikte evenementen zijn voor „de wat introvertere mens: je doet iets gezamenlijks, maar hoeft niet te praten. En mocht je toch willen praten, dan kun je het over je boek hebben.”

Cultuurjournalist Yuki Kho denkt juist dat het leesfeestje past in dit tijdsgewricht van „zien en gezien worden”. „Iemand die een goed boek leest, wordt gezien als intellectueel, als iemand met smaak.” Ze wijst op de Instagrampagina Hot Dudes Reading, dat 1,2 miljoen volgers heeft, waarop louter foto’s gedeeld worden van knappe mannen die in het openbaar lezen. „Het is sexy als iemand leest.”

Met een boek kun je laten zien wie je bent, zegt Kho. „Bij iemand thuis kijk je toch even in de boekenkast.” Bij haar vooralsnog eenmalige leesfeestje in het Volkshotel „zat iedereen door z’n wimpers te gluren van: wat lees jij? Ik denk dat mensen stiekem hun betere boek uit de kast hadden gehaald, en de thriller thuis hadden gelaten. Zelf kwam ze niet helemaal lekker in Moderne Natuur van Derek Jarman, die middag. „Ik was toch bezig met: verzit ik te vaak, hebben mensen er last van als ik ritsel, gaan mensen nu kijken hoe ik lees?”

Waar moet je op letten, als je zelf een leesfeestje wil organiseren? „Ik heb erg veel tijd gestoken in de muziek”, zegt Liebreks, die in Carmen een aantal leesmiddagen hield. „Ambient, instrumentaal. Eén keer zei iemand: kan het wat zachter? Toen hebben we een middag in stilte gelezen, dat werkte ook.”

Daarnaast werkt een „inspirerende omgeving”, zegt Liebreks, zoals tussen de boeken. Ze wijst op het Instagram-account Where I Would Like To Read, waarop allemaal plekken te zien zijn waar je je wilt „opkrullen”. „Nu besteedt Carmen sowieso al veel aandacht aan esthetiek. Het staat er vol Italiaanse designbanken en handgemaakt keramiek.”

Nienke Wolfhagen en Tessa Duste vonden in The Hoxton een plek die niet „te suf” is. „Het is niet dat we lezen sexy willen maken, maar we wilden ver weg blijven van het vrouwenclubje dat heel lang over een boek gaat praten.” De locatie moest „esthetisch mooi” zijn en rustig. Hotellobby’s liggen dan voor de hand, maar veel hotels zagen het niet zitten, waren te luidruchtig of wilden dat ze voor een minimumbedrag aan drank zouden afnemen. The Hoxton bleek een vide met leesstoelen te hebben en zelfs een boekenkast. In juli volgt een tweede editie.

In het Volkshotel was de middag gratis. Het hotel had de zaal voor niets ter beschikking gesteld, drankjes konden mensen kopen in het café. Iedereen bestelde rode wijn, zag Kho. „Je hebt toch een beeld van hoe lezen eruitziet.” In Carmen kregen deelnemers voor 7 euro thee en koekjes. „Volgens mij dekte dat de kosten en tijdsinvestering niet, maar 10 euro voelde te hoog”, zegt Liebreks. „Alsof je naar een voorstelling gaat.” Wolfhagen vroeg 15 euro, inclusief drankje, voor hun evenement in The Hoxton. Daarmee betaalden ze ook een fotograaf.

Stille magie

In Bookstor in Den Haag rekenen mensen 6,50 af als ze vertrekken – er is geen georganiseerd moment om na te praten, mensen gaan weer weg als ze dat willen. Als de eerste persoon rond half negen zijn spullen pakt, wordt de stille magie langzaam verbroken. De grote deur naar de straat zwaait open, verkeersgeluiden stromen binnen. Bij de volgende persoon nog een keer. Om negen uur beginnen de medewerkers de glazen op te halen, en de vaatwasser in te ruimen.

Delen





Mail de redactie