Voor het bakstenen stationsgebouw van Méru staat Amadou Ka (44) in zijn zwarte pak te wachten op hulp. Om 15.02 uur arriveert die per trein: zo’n 45 Parijzenaren stromen het stationsplein op. De meesten zijn twintigers of dertigers, sommigen iets ouder. Ze dragen sneakers, leren jassen, oorbellen. Ka’s campagneleidster deelt flyers uit met daarop zijn lachende gezicht. „Benadruk in gesprek met kiezers dat ik ben zoals zij”, spreekt Ka de vrijwilligers toe. „Ik ben geen professionele politicus, ik sta met beide benen op de grond en ken de problemen die er zijn. En ik wil er alles aan doen om te voorkomen dat het Rassemblement National aan de macht komt en de Fransen uit elkaar kan spelen.”
Ondernemer Amadou Ka is kandidaat voor de linkse alliantie Nouveau Front Populaire voor de parlementsverkiezingen in het derde kiesdistrict van l’Oise, waarin Méru (14.000 inwoners) ligt. Ka is lid van LFI, de hardlinkse partij die de grootste vormt binnen NFP, en hij neemt het zondag in de tweede ronde op tegen een kandidaat van het radicaal-rechtse Rassemblement National (RN). De kandidaten van andere partijen vielen in de eerste ronde al af.
Het gaat erom spannen: bij de eerste ronde haalde Ka 31,3 procent van de stemmen, de RN-kandidaat 43,1 procent. De vraag is wat de kiezers van andere partijen en thuisblijvers in de tweede ronde gaan doen: gaan zij nu massaal voor Ka om een front tegen radicaal-rechts te vormen of heeft het RN juist de voorkeur? Ook in 148 andere kiesdistricten kiest men tussen links en radicaal-rechts, in nog eens 129 circonscriptions is de keuze tussen een kandidaat van president Macron en het RN (in totaal zijn er 577 districten). De besluiten die hier worden genomen, bepalen of radicaal-rechts na zondag gaat regeren.
Lees ook
Wonen in het mikpunt van extreem-rechts
‘Racisme neemt toe’
Daar is men zich in Méru zeer van bewust. Voor Amadou Ka zou RN-winst een nachtmerrie zijn, vertelt hij tijdens het flyeren – af en toe wordt hij aangeschoten door kiezers die hem toevertrouwen dat hij hun stem krijgt, anderen kijken hem aan maar zeggen niets. „Ik ben kandidaat geworden omdat ik me verantwoordelijk voel. Ik ben al jaren actief voor antiracistische organisaties en we zien de afgelopen jaren dat het racisme in Frankrijk exponentieel toeneemt.”
Als voorbeeld noemt Ka journalist Karim Rissouli, die onlangs thuis een brief vol racistische dreigementen ontving van een RN-aanhanger. Ook noemt Ka het veel gedeelde interview van Envoyé Spécial waarin een ouder stel dat RN stemt hun zwarte buurvrouw uitscheldt omdat ze iets hebben tegen „mensen zoals [zij]”. De buurvrouw roept haar toe: „va à la niche”, wat zoiets betekent als ‘terug in je mand!’ en een racistische lading heeft. RN-voorvrouw Marine Le Pen nam het nadien op voor de vrouw: „Is dat racistisch? Ik zou het zelf ook zeggen tegen mijn vrienden”, zei ze in een interview. Ka: „Politiek leiders maken een deel van de Franse bevolking bewust verdacht.”
Ook in officiële cijfers is een toename te zien: overheidsdienst DNRT ontvangt sinds begin jaren negentig gestaag meer meldingen van racistische incidenten (waarbij meespeelt dat er meer aandacht is gekomen voor het thema) en de Nationale Adviescommissie voor de Mensenrechten CNCDH ziet de op duizenden enquêtes gebaseerde ‘tolerantie-index’ sinds 2022 naar beneden afbuigen. 2023 was een dieptepunt: het aantal meldingen van ‘racistische feiten’ nam met 32 procent toe ten opzichte van 2022. Dat was vooral omdat het aantal meldingen van antisemitisme fors steeg (+284 procent) in reactie op de Gaza-oorlog, ook werden meer meldingen gedaan van „antimoslim feiten” (+29 procent) en „overige racistische feiten” (+21 procent).
„Je kunt niet concluderen dat ‘Frankrijk racistisch is’”, zegt -CNCDH-voorzitter Jean-Marie Burguburu in zijn werkkamer in Parijs. „Maar er zijn racisten in Frankrijk en het racisme toont zich openlijker. Hierbij speelt mee dat politieke partijen, en niet alleen radicaal-rechts, hun best doen een negatief beeld neer te zetten van immigranten.” Ook speelt volgens Burguburu een rol dat rechtszaken over racistische feiten meestal niet leiden tot een veroordeling. „Er bestaat een gevoel van straffeloosheid.”
Lees ook
Franse studenten zijn bezorgd over racisme, toegenomen geweld en hun lege portemonnee
‘Het ware gezicht van Frankrijk’
Dit ervaren ook Méruviens van kleur. De ICT’er van Togolese herkomst Jean Osseyi (60) zegt dat hij eens is uitgescholden voor „oude aap”. „En als ik les geef, zie ik dat sommige mensen er problemen mee hebben dat ze moeten luisteren naar een zwarte man. Ik kan het niet bewijzen, dus er ook niets van zeggen, maar je vóélt dat. Ik heb al dertig jaar een verblijfsvergunning, ik werk als ICT’er, ik betaal hier belasting, ik heb mijn leven gegeven aan Frankrijk. Maar ik word niet op dezelfde manier behandeld.”
Osseyi vreest dat dit erger zal worden als RN aan de macht komt. „De ideeën van RN stigmatiseren buitenlanders. Ik vind het bijvoorbeeld weerzinwekkend dat ze mensen met een dubbel paspoort voor bepaalde overheidsfuncties willen weigeren. Ik ken veel migranten en als zij hier komen, willen ze niets liever dan Frans worden; daar doen ze alles voor. En vervolgens wordt hen verteld dat ze niet dezelfde rechten hebben als de Fransen.”
Een gesluierde vrouw zegt dat „het racisme vroeger verstopt werd, maar nu voelen mensen zich vrij alles te zeggen, ze schelden ons publiekelijk uit. We zien het ware gezicht van Frankrijk”. De 17-jarige scholier Jessica vindt het „choquerend” dat er zoveel steun is voor het RN. „Zij willen alle immigranten uitzetten en Frankrijk veranderen.” Het zal geen invloed hebben op haarzelf als française, denkt ze, maar ze vindt het „verdrietig voor de immigranten”.
Ook bij het flyeren beginnen sommige kiezers over hun ervaringen met racisme. Maar anderen laten hun afkeer van migranten luid en duidelijk blijken. Zoals de shirtloze man die in de deuropening van zijn kleine appartement verschijnt als drie vrijwilligers aankloppen om hem een NFP-folder te geven. „Het land dat Frankrijk heet is een rotzooi”, zegt hij spuwend – vrijwilligster Jeanne Hamy (19) doet een stapje achteruit. „Er zijn rellen, sportzalen en gemeentehuizen worden in de fik gezet, en er gebeurt niets. Er zijn gewoon te veel immigranten.” Hamy’s collega Alexandre Teke-Laurent (35) zegt volgens script: „Wij zijn het niet met elkaar eens en dat mag. Ik wens u een fijne dag”, waarna de man de deur dicht slaat en op slot draait.
Lees ook
Verkrachting Joods meisje zorgt in Frankrijk voor verwijten aan linkse partijen
Wat opvalt, is dat zowel de shirtloze man als andere (witte) kiezers zeggen dat ze bang zijn voor Jean-Luc Mélenchon, het gezicht van Amadou Ka’s partij LFI. Mélenchons agressieve manier van debatteren is voor veel Fransen een probleem, net als zijn niet aflatende steun aan Palestina en het feit dat hij weigert de aanvallen van Hamas op 7 oktober als ‘terreur’ te bestempelen. Daarmee zou hij antisemitisme aanwakkeren.
Politicologiestudent Hamy probeert kiezers gerust te stellen: „Maar meneer, Mélenchon is niet verkiesbaar, en hij zal ook geen premier worden.” Het kan hen niet overtuigen: „Het is een dictator”, snauwt de shirtloze man. Bij een eerdere actie zei een vrouw tegen Hamy dat ze zich „zou moeten sluieren” omdat ze voor LFI flyert. De 63-jarige centristische stemmer Alfredo Martins zegt dat veel gematigde kiezers zondag eerder op het RN zullen stemmen dan op LFI. „Wij gaan rechtsaf, want Mélenchon is gek.”
Ook Amadou Ka ontmoet geregeld mensen die bang zijn voor Mélenchon en LFI. „Die mensen nodig ik uit verder te kijken dan het fake news en de karikaturen die deze campagne hebben gedomineerd. Dan zullen ze zien dat niet LFI maar het RN een racistisch, xenofobisch en antisemitisch programma heeft.”
Lees ook
Na de eerste ronde van de Franse parlementsverkiezingen blijkt: het macronisme is voorbij. Maar Macron is er nog
Angst voor geweld
De tweede ronde zal zondag dus onder hoogspanning plaatsvinden. Nadat ruim tweehonderd linkse en centrumkandidaten zich uit tactische overwegingen terugtrokken, wordt het RN niet meer op een absolute meerderheid gepeild. Maar vanwege lokale verschillen zijn de uitslagen van parlementsverkiezingen in Frankrijk steevast moeilijk te voorspellen.
In Méru vreest men voor ongeregeldheden als het RN wint. „Het beleid van RN zal tot confrontaties leiden”, voorspelt Ka. Jessica voorziet „grote conflicten in Parijs en de rest van Frankrijk”. Osseyi: „Geweld leidt tot geweld. Het eerste geweld komt van de politici die doen alsof immigranten geen Fransen kunnen zijn. Dat geweld kan ertoe leiden dat ook immigranten gewelddadig worden. Ik en mijn kinderen zouden daar zelf nooit voor kiezen, maar misschien jonge jongens die geen kant op kunnen wel.”
