Twee jongeren van JA21 schreven recent een stuk in NRC (3/6) over het mogelijke nut van de langstudeerboete. Met dezelfde argumentatie die destijds vóór het leenstelsel werd gebruikt, probeerden zij te betogen waarom deze maatregel de langverwachte oplossing is voor de problemen in het vervolgonderwijs en daarnaast lakse studenten zou weren. Deze argumenten zijn niet alleen onjuist, maar ook misleidend. De langstudeerboete raakt namelijk juist de hardwerkende student, vergroot de kansenongelijkheid in het onderwijs, en belemmert mogelijkheden voor bestuurs- of vrijwilligerswerk.
Door prestatiedruk en geldzorgen kampen steeds meer studenten met (zware) mentale klachten. Bovenop deze schrijnende situatie heeft het net aangetreden kabinet het voornemen om een langstudeerboete in te voeren, waardoor iedere student die nét niet volgens het beoogde pad diens studie afrondt, wordt afgestraft en ontmoedigd met een boete van 3.000 euro.
Hoewel in het stuk van de jongeren van JA21 wordt gesuggereerd dat studenten met studievertraging ‘laks’ zouden zijn, is vertraging vaak geen keuze. Veel studenten moeten naast hun studie werken om rond te komen, zetten zich maatschappelijk in, of hebben simpelweg meer tijd nodig om hun draai te vinden in het hoger onderwijs. Het is makkelijk om vanuit een bevoorrechte positie deze studenten lui te noemen, maar het tegendeel is waar. Studenten die als eersten uit hun familie gaan studeren, een familie hebben die de Nederlandse taal niet machtig is, en thuis niet aan kunnen kloppen voor extra ondersteuning, werken vaak veel harder.
Ondermijnt solidariteit
Bovendien ondermijnt de uniforme langstudeerboete onze solidariteit in het onderwijs, aangezien deze voor sommige studenten aanzienlijk zwaarder zal wegen dan voor anderen. Zelfs ten tijde van het leenstelsel was er extra ondersteuning voor studenten die hun studie moeilijk zelf konden financieren en ook nu is er een aanvullende beurs bovenop de basisbeurs beschikbaar voor deze groep studenten. Deze horizontale boete maakt echter geen onderscheid tussen studenten en zal daardoor voor de ene student een veel groter probleem zijn dan voor de andere.
De langstudeerboete is een katalysator voor kansenongelijkheid in het onderwijs. Allereerst worden potentiële studenten al bij de poort ontmoedigd door een financieel zwaard van Damocles. Wat als de gekozen studie uiteindelijk niet blijkt te passen? Als je worstelt met de overgang naar het studentenleven? Of als er plotseling zorg voor een zieke ouder nodig is? Binnen de groep die zich dit financiële risico kan veroorloven en toch besluit te studeren, wordt er ook geselecteerd: zij die moeiteloos het nominale pad volgen, tegenover zij die meer tijd en ondersteuning nodig hebben en daardoor hun financiële situatie sterk zien verslechteren.
Lees ook
‘De groeten met je boete’ roepen honderden studenten in Utrecht
Het is natuurlijk begrijpelijk dat studenten niet eeuwig tussen de studieboeken kunnen blijven zitten. Studeren kost immers zowel de samenleving als de student zelf geld. Daarom zijn er prikkels om de studie snel af te ronden, zoals de korte basisbeurs en het maximum van tien studiejaren. Toch kan studievertraging ook veel toegevoegde waarde hebben. Een extra studiejaar kan cruciaal zijn voor bredere academische vorming, bijvoorbeeld door vrijwilligerswerk te kunnen doen, de medezeggenschap in te kunnen of een jaar kunnen besturen. Hier profiteert de samenleving vervolgens aan mee, doordat studenten bijvoorbeeld vaardigheden opdoen die op de arbeidsmarkt van belang zijn. Door de langstudeerboete in te voeren worden deze zaken nog onbereikbaarder voor studenten die toch al minder kansen hadden.
Praktische sectoren
Een veel genoemd argument vóór de langstudeerboete is dat niet iedereen naar de universiteit of hogeschool zou hoeven te gaan. Immers is er in veel praktische sectoren een groot tekort aan personeel en zien we een inflatie van masterdiploma’s. Toch biedt deze maatregel ook hiervoor geen passende oplossing. De langstudeerboete zal gelden voor alle onderwijsvormen en werpt vooral een drempel op waar studenten over struikelen die geen ouders met een goed gevulde portemonnee hebben, die zich niet kunnen optrekken aan hun familie of extra ondersteuning nodig hebben, bijvoorbeeld door een beperking.
Lees ook
Krijgt de mantelzorger die haar vader met kanker verzorgt straks ook een ‘boete’ als ze studievertraging oploopt?
De langstudeerboete raakt aan de kern van toegankelijkheid en gelijkheid binnen ons onderwijsstelsel. Een ezel moet zich niet twee keer aan dezelfde steen stoten. Laten we de fouten uit het leenstelsel niet herhalen, en de langstudeerboete niet zien als een oplossing, maar als een obstakel voor een rechtvaardig en toegankelijk onderwijssysteem.
