De bejaarden in badpak van Ron Mueck krijgen concurrentie op Instagram

Liefhebbers van mensenvlees moeten deze zomer naar Wassenaar. En niet alleen op zonnige dagen, als het strand daar bezaaid is met bruingebakken lichamen, maar ook bij bewolkt weer of regen. Museum Voorlinden, gelegen in de Wassenaarse duinen, biedt namelijk een overzicht van het werk van de vanuit Engeland werkende kunstenaar Ron Mueck (1958), spraakmakend maker van levensecht mensenvlees.

Muecks beeld Couple under an umbrella uit 2013 is een van de bekendste en meest geïnstagramde werken in de vaste collectie van het museum: een bejaard echtpaar, drie keer zo groot als de gemiddelde bezoeker, in badkleding die maar weinig huid en haar bedekt. De kalende kruin van de man ligt op de bleke, blauwdooraderde bovenbenen van de vrouw. Zijn rechterhand houdt haar bovenarm vast. Het publiek kan zich vergapen aan nagels en oorlellen, witte borstharen, geplooid vel en ouderdomsvlekken. Dat deze reuzenstrandgangers nooit bruiner worden komt niet door hun parasol. Dat komt natuurlijk doordat ze niet zo echt zijn als ze lijken. Hun huid is van siliconen.

Fijnbeeldhouwer

De publiekslieveling in Voorlinden heeft nu gezelschap van veertien andere Muecks: twee andere beelden uit de vaste collectie en twaalf bruiklenen van elders. Het is bijna een derde van zijn totale productie, want Mueck maakt beelden waar erg veel tijd en zorg in gaan zitten. Analoog aan de fijnschilders zou je hem een fijnbeeldhouwer kunnen noemen. In een documentaire bij de tentoonstelling zie je hem geduldig en secuur aan beelden bezig in zijn atelier. Hij boetseert al gauw niet meer met zijn vingers maar met kwastjes, pincetten en naaldjes, als een chirurg of acupuncturist, met een vergrootglasbril op bij fel lamplicht.

Verder is Muecks methode vrij klassiek, met dat verschil dat hij zijn gedetailleerde figuurbeelden niet in brons afgiet maar in siliconen of glasvezel, en dat hij ze voorziet van kleur en (soms) kleren. Mueck is een beeldhouwende poppenmaker.

Ron Mueck, Man in blankets
Foto Robin van Lonkhuijsen

Als autonoom kunstenaar is hij een laatbloeier. Hij werkte eerst twintig jaar als maker van poppen voor films en televisieprogramma’s. In 1996 vroeg zijn schoonmoeder, de schilderes Paula Rego (1935-2022), hem met een pop in zijn armen voor haar te poseren als Geppetto, de schepper van Pinokkio. De pop die Mueck voor die scène maakte – geen traditionele Pinokkio, maar een levensecht jongetje in een witte onderbroek – werd tussen Rego’s schilderijen tentoongesteld in de Hayward Gallery in Londen, waar het beeldje de aandacht trok van de invloedrijke kunstverzamelaar Charles Saatchi. Die spoorde Mueck aan meer beelden te gaan maken en tentoonstellen. De teller staat intussen op 48.

Hyperrealisme

In verband met zijn kunst valt regelmatig de term hyperrealisme, en dat is wel begrijpelijk als je naar al die rimpels, kuiltjes, poriën en haartjes kijkt. Zijn beelden zijn ook realistisch in de zin dat hij zijn mensen ongeflatteerd laat zien, gewoon zoals ze zijn, inclusief puistjes, rugbeharing en wallen onder de ogen. Ze zijn niet geïdealiseerd, niet sexy gemaakt. Maar hélemaal realistisch zijn de beelden niet. Hoewel Mueck naar modellen werkt, is hij niet bang voor de anatomiepolitie. Hoofden en handen zijn regelmatig iets te groot, ledematen te kort of te lang. Gezichten neigen soms naar het karikaturale.

Wat het realisme bovenal relativeert is dat Mueck – net als schoonmoeder Rego in haar geschilderde en getekende figuurstukken – rommelt met de verhoudingen. Zijn levensechte mensen zijn nooit levensgroot. De bejaarde strandgangers zijn gigantisch, een vrouw onder een dekbed is nog groter. Daarentegen heeft een man die in foetushouding ligt te slapen in een soort cocon van gekleurde dekens het formaat van een pasgeboren baby. Een andere miniatuurman zit naakt op een bankje in een grote oude roeiboot nieuwsgierig voor zich uit te kijken. (Of bezorgd. Of nieuwsgierig én bezorgd. Zo precies als de vorm van Muecks beelden is, zo open voor interpretatie is hun betekenis.)

Die onrealistische verhoudingen naast de hyperrealistische textuur maken dat Muecks beelden leuk zijn in plaats van unheimisch. Kunst in plaats van kopie. Een beetje levensechtheid spreekt onze belangstelling en empathie aan, maar als het te veel op ons lijkt is de lol eraf, dan wordt het eng. De slapende man in zijn dekencocon is vooral ontroerend vanwege zijn formaat. Kijk dat kleine oortje nou, denk je, net als bij een baby, en kijk die kleine handjes. Maar deze keer denk je het over een volwassene. Als je ismes wilt plakken, zijn surrealisme of magisch realisme misschien wel net zulke toepasselijke termen als realisme of hyperrealisme. Na de aantrekking volgt telkens de ontregeling.

Ron Mueck, ‘Wild Man’; Ron Mueck, ‘Mass’, ‘Woman with Sticks’
Foto’s Robin van Lonkhuijsen en Antoine van Kaam

Reuzenschedels

Muecks werk wordt dikwijls theatraal gepresenteerd, met spotlights die bepaalde delen uitlichten en andere delen in de schaduw zetten. In Wassenaar krijgen zijn beelden nu lekker veel ruimte en rustig licht. Daglicht is goed voor het exposeren van schilderkunst, en het is dan ook de schilderkunstige kant van de beeldhouwkunst die hier mooi uit de verf komt. De vele kleuren in de huid. Het rood van oogleden, het paarsbruin van lippen en wallen. De vage rode vlekjes en scherpe rode krassen en striemen in oranjegeel vel. Het schemerende blauw van aderen. Niets blijft onderbelicht, alles is tot in de details van alle kanten goed te bekijken.

De twee nieuwste beeldengroepen op de tentoonstelling verschillen sterk van de rest: Mueck heeft daarin afstand genomen van de realistische textuur en van de kleur. En Garde (2023) bestaat uit drie enorme honden in dreigende houdingen, 3D-geprint, gladgeschuurd en geheel zwart geschilderd. Het tweede recente beeld is geheel wit: Mass (2017) is een zaalvullende opstelling van honderd witte reuzenschedels die schots en scheef zijn neergelegd. Temidden van dat gestileerde massagraf zijn wij nu zelf de aandoenlijke gekleurde poppetjes wier skeletten, in vlees en kleren gehuld, springlevend tussen de doodskoppen door wandelen.

Drie honden

Het pleit voor Mueck dat hij als succesvol kunstenaar zijn signature style durft los te laten, dat hij een andere weg durft in te slaan als die hem interessanter lijkt. Maar zijn nieuwe werk onderscheidt zich minder van wat er al is. Je mist de kleur en het rauwe realisme, want nu blijven alleen het grote formaat en de gepolijste afwerking over die je ook in veel andere hedendaagse beeldhouwkunst ziet. Of in de reclame. De drie honden zou je ook als spektakelstuk kunnen aantreffen in de etalage van een dure winkel in Parijs of Milaan. Maar ongetwijfeld wordt het beeld deze zomer veel bewonderd en gefotografeerd, en worden er ook veel portretten en selfies gemaakt tussen de witte schedels. De bejaarde zonnebaders krijgen concurrentie op Instagram.