Rusland werd zondag opgeschrikt door de tweede terreuraanslag dit jaar, deze keer in de Kaukasusrepubliek Dagestan. Bij een ogenschijnlijk gecoördineerde aanval in de steden Derbent en Machatsjkala, beide aan de Kaspische Zee, waren op orthodox Pinksteren twee orthodoxe kerken, twee synagogen en de politie het doelwit. De aanval kostte aan twintig mensen het leven, onder wie vooral agenten, 46 anderen raakten gewond. Urenlang bleven de schutters op vrije voeten, herhaaldelijk vurend op de ordehandhavingstroepen. De politie doodde vier van de mannen in Machatsjkala en twee in Derbent. Maandagochtend was de ‘antiterreuroperatie’ voorbij.
De schutters zijn nog niet officieel geïdentificeerd, maar Russische media berichten dat twee zonen van een regionaal districtshoofd, Magomed Omarov, in de klopjacht zijn gedood. Zijn district Sergokalinski heeft minder dan dertigduizend inwoners en ligt precies tussen Machatsjkala en Derbent, op ongeveer vijftig kilometer van beide steden. Mogelijk hadden de daders een jihadistisch motief.
Pijnlijk voor het Kremlin is dat Omarov lid was van de regeringspartij Verenigd Rusland. Al op zondagavond verdween zijn naam van de partijwebsite. De politie doorzocht het huis van Omarov en arresteerde hem voor verhoor.
Als het klopt dat zijn zoons geradicaliseerd waren, is de belangrijkste vraag of Omarov daarvan afwist. In april organiseerde hij nog een antiterreuroverleg in zijn district. Dat werd bijgewoond door Dagestaanse veiligheidsambtenaren.
Crocus City Hall
De eerdere grote terreuraanslag dit jaar was op 22 maart in de Moskouse concertzaal Crocus City Hall. De vier terroristen schoten toen met machinegeweren op het publiek en stichtten brand. Hierdoor kwamen zeker 145 bezoekers om het leven. Die aanval was opgeëist door IS-K, de Afghaanse tak van IS.
Los van het aantal slachtoffers is een groot verschil met de Crocus-aanslag dat die grensoverschrijdend was, uitgevoerd door mannen met de Tadzjiekse nationaliteit. Een aantal van de daders reisde ervoor af naar Moskou. Informatie over het coördineren van deze aanval werd vooraf onderschept door de Amerikaanse inlichtingendienst, maar Moskou negeerde de waarschuwing.
Lees ook
Terreuraanslag Crocus Theater toont blinde vlek van Moskou bij bestrijding jihadisme
Dit keer zijn de vermoedelijke daders mannen uit de eigen gemeenschap. Zulk soort terrorisme is lastiger te bestrijden, zegt Harold Chambers, veiligheidsexpert met betrekking tot de Kaukasus, tegen The Moscow Times. „De belangrijkste conclusie uit de profielen van de schutters: de groep die vatbaar is voor radicalisering is veel groter geworden, en de Russische autoriteiten zitten diep in de problemen”, aldus Chambers.
Eerder deze maand vond in Zuid-Rusland nog een ander misdrijf plaats met fundamentalistische grondslag. Op 16 juni gijzelden drie gedetineerden medewerkers van de gevangenis in de zuidoostelijke stad Rostov-aan-de-Don. De drie zaten vast vanwege een veroordeling voor het voorbereiden van een terroristische aanslag op een Russisch Hooggerechtshof.
Opvallend is dat president Vladimir Poetin heeft besloten geen toespraak te houden over de aanslag in Dagestan. Zijn woordvoerder Dimitri Peskov stelde dat de president niet bang is dat er weer meer aanslagen komen, zoals tijdens de Tweede Tsjetsjeense Oorlog (1999-2009).
„Rusland is nu anders, de samenleving is geconsolideerd. Zulke criminele, terroristische uitingen als nu in Dagestan worden niet gesteund door de gemeenschap, niet in Rusland en niet in Dagestan”, aldus Peskov.
Dagestan is multi-etnisch, er wonen verschillende volkeren en er zijn veertien officiële talen
De aanslag is nog niet opgeëist. Wel heeft IS-K een steunverklaring uitgedaan: „Onze broeders uit de Kaukasus hebben laten zien dat ze nog steeds sterk zijn.” De Amerikaanse denktank Institute for the Study of War schrijft dat de Kaukasustak van IS, Wilayat Kavkaz, vermoedelijk achter de aanslag zit.
Orthodoxe priester
De republiek Dagestan is overwegend islamitisch, maar heeft ook gemeenschappen met andere geloofsovertuigingen. Het gebied is multi-etnisch, er wonen verschillende volkeren en er zijn veertien officiële talen.
Bij de aanslag lijkt aartspriester Nikolaj Kotelnikov (66) in Derbent expliciet doelwit te zijn geweest. De militanten drongen zijn kerk binnen, het enige orthodox-christelijke gebedshuis in de stad, en stichtten er brand. Daarna drongen ze zijn huis binnen en doodden hem.
Het verlies van Kotelnikov wordt in lokale media diep betreurd. Hij diende al veertig jaar in Derbent en maakte juist een punt van vreedzaam samenleven met leden van andere geloofsovertuigingen. In de stad staat een bronzen monument voor het broederschap van drie religies: de orthodoxe priester in het bronzen gezelschap was naar Kotelnikov gemodelleerd.
„We leven samen. Ik word uitgenodigd bij moslims en bij joden. Ik ga naar hun feestdagen, zij komen bij ons”, zei vader Nikolaj in 2015 tegen de Russische zakenkrant Kommersant.
Ook in Machatsjkala vielen de terroristen een kerk aan. Daarbij werd een tempelwachter gedood. De priester en andere aanwezigen raakten niet gewond, achttien mensen verscholen zich succesvol binnen in de kerk.
Bij de twee synagoges in Machatsjkala was veiligheidspersoneel gestationeerd sinds de antisemitische bestorming van de luchthaven nabij de stad vorig jaar oktober. Een vlucht uit Tel Aviv werd toen belaagd door een agressieve meute. De beveiligers probeerden nu de terroristen tegen te houden en werden hierbij gedood. In beide steden stichtten de aanvallers daarna brand met molotovcocktails.
Lees ook
Aanval op Joden in Dagestan roept vragen op over Russische steun aan Hamas
