Is Nederland nu nergens meer te bekennen in Brussel? Nederlandse EU-invloed wankelt na Rutte

Posted on June 21, 2024 by admin

In Brussel is het traditioneel zo: sta je als regeringsleider op het punt te vertrekken, dan heb je allang niet meer de invloed die je ooit had. Maar, als men demissionair premier Mark Rutte ernaar vraagt bij aankomst bij een diner van regeringsleiders deze week, zegt hij: „Dat is in ieder geval niet mijn mentále positie.”

Jarenlang zat Rutte in Brussel in het centrum van de macht. Moest er in Europa een compromis gesmeed worden, dan was het Rutte die collega-leiders belde. Hij groeide uit tot een spilfiguur, in invloed vlakbij de echt grote spelers als de Duitse bondskanselier of Franse president. Het maakt zijn vertrek, zegt ook historicus van de Europese Raad Peter Ludlow, een „erg betekenisvol moment”. „Hij is gegroeid, was de afgelopen jaren een sturende én verstandige kracht.” Aangezien de leiders van Frankrijk en Duitsland druk zijn met interne problemen, voegt Ludlow toe, zal Rutte daarbij gemist worden.

Veel van de toegenomen Nederlandse EU-invloed hangt samen met Rutte. aanzien van Rutte

Nu gaat Rutte zijn laatste week in als premier, in aanloop naar zijn nieuwe baan als secretaris-generaal van de NAVO. Dat zijn vertrek consequenties heeft voor de Nederlandse positie in Brussel is evident. Veel van de toegenomen Nederlandse invloed in de EU hangt samen met het aanzien van Rutte – na de Hongaar Viktor Orbán de langstzittende premier. Al in 2019 waarschuwden diplomaten in een rapport van Clingendael dat de Nederlandse EU-diplomatie te zeer rustte op de persoon Rutte en bij diens vertrek schade zou oplopen.

Gaat Nederland dat effect nu zien? Zeker is in elk geval dat de Nederlandse wisseling van de wacht óók op een bijzonder ongelegen moment komt. Juist deze weken wordt er in Brussel driftig onderhandeld over de topposities in de EU, de nieuwe ploeg van Eurocommissarissen en de onderwerpen waarmee Europa de komende jaren aan de slag wil.

Ook komende week, als daarover knopen worden doorgehakt, is het nog een laatste keer Rutte die namens Nederland naar Brussel vertrekt. Maar voor wie of wat hij daar moet gaan lobbyen is onduidelijk. „Ik moet niet over mijn graf heen regeren”, antwoordde Rutte afgelopen week desgevraagd. En ook: „Je mag aannemen dat een nieuw kabinet ermee aan de slag gaat.”

Mark Rutte arriveert in Brussel voor een ‘informeel diner’ met de Europese regeringsleiders.

Cruciale periode voor invloed

In Den Haag blijkt daar alleen nog weinig van. Terwijl deze periode in Brussel wordt gezien als een cruciale om invloed uit te oefenen op niet alleen de personen maar ook de koers van de EU, is de Nederlandse aandacht ervoor vooralsnog gering. En dat terwijl de nieuwe coalitie in het hoofdlijnenakkoord toch flink wat verwacht van Europa om hun plannen waar te maken – van uitzonderingen op migratie- en milieuregels, tot terughoudendheid bij nieuwe EU-fondsen en -uitbreiding.

Dat nu al concreet regelen is niet realistisch. Maar de afwezigheid van Nederland terwijl in Brussel over ‘grote onderwerpen’ wordt gepraat, valt wel op. Zelfs als Nederland niet meedingt naar een van de ‘topposities’, zou het volgens betrokkenen wel veel actiever aanwezig kunnen zijn. Want de steun van Nederland voor, bijvoorbeeld, een tweede termijn voor Commissievoorzitter Ursula von der Leyen hoeft niet gratis te zijn. En uiteindelijk is het Von der Leyen die – mits verkozen door het Europarlement – straks háár nieuwe Commissie samenstelt.

Zo lobbyde Nederland in 2014 expliciet voor een afgeslankte Commissie en snoeien in Europese regelgeving – iets dat later onderdeel werd van het Commissieprogramma én waar de nieuwe Nederlandse Eurocommissaris Frans Timmermans zich als vicevoorzitter mee ging bezighouden. Vijf jaar geleden behield Timmermans zijn rol als vicevoorzitter en kreeg hij weer een portefeuille die cruciaal zou worden: klimaat.

Of er binnen de nieuwe coalitie al afspraken zijn gemaakt over de nieuwe Eurocommissarissen blijft in Den Haag onduidelijk, niemand laat er iets over los. Bekend is wel dat de VVD graag zou willen en ook een bakje met namen klaar heeft staan. Maar zo’n naam en bijbehorend profiel moeten wel passen in de Europese puzzel van landen en partijen. Mogelijk biedt Von der Leyen Nederland juist een invloedrijke plek als ze zittend Eurocommissaris Wopke Hoekstra (Klimaat, CDA) opnieuw voordraagt – een vertrouwde naam én mede-christendemocraat.

De nieuwe politieke verhoudingen kunnen Nederland ook helpen. Dat radicaal-rechts meer invloed eist en de Europese agenda sowieso naar rechts verschuift, zal de nieuwe coalitie juist goed uitkomen. Volgens Rutte is de voordracht voor een nieuwe Nederlandse Eurocommissaris sowieso „pas veel later aan de orde” en ook over de invloed van die persoon zei hij geen zorgen te hebben. „Nederland is de vijfde economie van Europa, daarmee zitten we echt in de top. Nederland kan zich altijd sterk maken, en zal dat zonder twijfel ook doen, voor een zware Commissaris.”

Maar dan moet het dat wel doen. Dat de strijd om Eurocommissarissen pas op een later moment zou gaan spelen, wordt in Brussel door meerdere diplomaten als „onzin” afgedaan. Officieel misschien wel – maar informeel is het spel allang bezig.

Dat blijkt ook wel uit de namen en gewenste posities die de afgelopen dagen en weken al uit andere EU-landen naar voren kwamen. Zo zet Spanje al duidelijk in op de klimaatportefeuille voor zijn energieminister Teresa Ribera – hoewel zeer onzeker is of de christendemocraten die post willen loslaten na Hoekstra. Onder meer Letland, Finland en Slowakije kandideerden deze week al openlijk hun kandidaat-Eurocommissarissen, soms met de gewenste portefeuille er al bij.

Mark Rutte stapt over een afzetting, onderweg om de Europese pers te woord te staan na het diner met de regeringsleiders.

Feller dan gebruikelijk

Het spel, zo zien betrokkenen, verloopt deze keer zelfs nog wat feller dan gebruikelijk, omdat er méér EU-landen en partijen zijn die meedingen naar serieuze posten. Zo eist bijvoorbeeld de Italiaanse premier Giorgia Meloni een zware, liefst economische portefeuille voor haar land, ook omdat haar radicaal-rechtse familie in het Europarlement inmiddels groter is dan de liberale waar de VVD van Rutte inzit.

Onder premier Donald Tusk maakt Polen weer aanspraak op een zware post. En nu de Roemeense president Klaus Iohannis zijn openlijke sollicitatie voor NAVO-baas deze week liet varen om plaats te maken voor Rutte, wordt ook hij naar verwachting beloond met een mooie plek.

Rutte zal zich komende week nog één keer in dat spel mengen. Luttele dagen voor zijn vertrek én mogelijk reeds officieel bevestigd als nieuwe NAVO-baas, zal zijn positie daar op z’n minst opmerkelijk zijn. Deze week leek Rutte daar nog niet veel moeite mee te hebben. Hij benadrukte eerst tegenover Nederlandse journalisten niets over de inzet van de nieuwe coalitie te kunnen zeggen, stelde de internationale pers minuten later juist gerust dat de nieuwe coalitie „helemaal niets” zou gaan veranderen aan de Europa- en Oekraïne-koers en legde niet veel later ook alvast uit hoe hij zich als nieuwe NAVO-baas zou opstellen. Zelfs voor Rutte was het van een zeldzame lenigheid.

EU-historicus Ludlow verwacht dat Rutte nog een laatste keer een aanzienlijke rol kan spelen in de onderhandelingen over de Europese topbanen, zelfs zonder duidelijk Nederlands mandaat. „Als onderhandelaar van de Europese liberalen zal hij zeker nog van groot belang zijn, zeker ook nu zijn nieuwe positie al vaststaat.”

D66 wil helpen de plannen van kabinet-Schoof ‘beter’ te maken, zegt partijleider Jetten

admin
November 23, 2024
0

Op het vorige D66-congres in april van dit jaar kon je Rob Jetten nog de kwalificatie „extreemrechts” horen gebruiken voor het te vormen kabinet. De PVV noemde hij destijds, in Nieuwegein, een „ondemocratische” partij.

Deze zaterdag, in de Brabanthallen in Den Bosch, niets van die woorden. Jetten zoekt in zijn congresspeech, een jaar na de verkiezingszege van de PVV, naar manieren om plannen van dit kabinet „beter” te maken, in samenwerking met andere oppositiepartijen. Als het kabinet goede plannen maakt, zegt Jetten, zal D66 die steunen.

Maar die plannen heeft Jetten nog niet gezien, zegt hij ook. Hij ziet alleen „chaos” en „polarisatie”. Jetten roept het kabinet op om iets te doen, of anders op te stappen. „Weet u nog, al die grote woorden? Honderdduizenden huizen, goedkope boodschappen, een einde aan de problemen in de zorg, geen eigen risico meer”, aldus Jetten.

Het kabinet beoordelen op verdiensten, is een toon die partijen als CDA, SGP en JA21 eerder al aansloegen. Nu is er ook een progressieve partij waar het kabinet samenwerking mee kan zoeken. Waarom kiest D66 voor deze koers? Jetten, na afloop van zijn toespraak: „Veel mensen hebben op deze clubs gestemd met de gedachte dat het goed zou zijn voor Nederland. Dan is het aan ons om te laten zien dat ze niet op inhoud leveren.”

‘Monsterverbond’

Om te laten zien dat het hem menens is, kondigde Jetten in zijn toespraak een samenwerking aan met JA21 en CDA om de onderwijsbezuinigingen deels terug te draaien. „Een monsterverbond”, noemt de partijleider het. Het kabinet komt acht zetels tekort in de Eerste Kamer en moet dus steun zoeken bij oppositiepartijen.

De drie partijen doen een voorstel om de bezuinigingen op onder andere lerarensalarissen en maatschappelijke diensttijd terug te draaien en de langstudeerboete af te schaffen. In ruil daarvoor krijgt het kabinet steun voor de onderwijsbegroting in de beide Kamers.

Het is een samenwerking in de geest van de samenwerking van de drie christelijke partijen tijdens de behandeling van het Belastingplan. Zij vormden gedrieën een blok en zeiden dat ze het Belastingplan alléén zouden steunen, als het kabinet meer zou doen voor eenverdieners, de afschaffing van de giftenaftrek voor bedrijven terug zou draaien én een motie van onder andere CDA en D66 zou uitvoeren die oproept een alternatieve inkomstenbron te zoeken dan de voorgenomen btw-verhoging.

Jetten roemde de zet van de christelijke oppositie dan ook. Over de grootste progressieve oppositiepartij GroenLinks-PvdA daarentegen, sprak Jetten niet in zijn toespraak.

D66, kun je horen op de Tweede Kamergangen van de partij, is ervan overtuigd dat ze met deze koers kan groeien. Aan de ene kant hoopt de partij GroenLinks-PvdA-stemmers te overreden die, naar de inschatting van D66, misschien zien dat het samenwerkingsverband nu ver van de macht afstaat en weinig voor elkaar krijgt. En aan de andere kant hoopt D66 op teleurgestelde links-liberale VVD’ers, die vinden dat hun partij onder leiding van Dilan Yesilgöz te veel gaat lijken op de PVV.

Deze strategie moet zich nog uitbetalen. Bij de Tweede Kamerverkiezingen verloor D66 vorig jaar vijftien van de 24 zetels. In de laatste peiling van Ipsos I&O stond bij de sociaal-liberalen een klein plusje. Terug op het niveau van de verkiezingen in 2021 zijn ze nog niet.

NSC wil nu laten zien hoe het anders kan, want het ziet ‘een existentiële leegte van gedachten’ bij veel politici

admin
November 23, 2024
0

De meubelboulevard is een plek waar je met tegenzin naartoe gaat, waar je veel te lang blijft hangen en waar relaties voortdurend op de proef worden gesteld. Niet dat NSC met de meubelboulevard in Nieuwegein als locatie van het tweede ledencongres een impliciete boodschap had. Maar de vergelijking met de manier waarop de partij zich voelt in de coalitie met de PVV, VVD en BBB, is snel gemaakt.

Nieuw Sociaal Contract, de partij van Pieter Omtzigt, verkeert in de zwaarste fase sinds de oprichting van de partij. De coalitie waar het kabinet-Schoof op rust, dreigt keer op keer uit elkaar te vallen. NSC’ers zien dat zíj daar in de beeldvorming vaak de schuld van krijgen, en vinden dat onterecht. Tegelijkertijd zien ze hun partij steeds meer in de knel raken in de coalitie met de radicaal-rechtse PVV.

Deze week stapten Tweede Kamerleden Rosanne Hertzberger en Femke Zeedijk uit de fractie, beiden uit protest tegen de samenwerking in de coalitie. Eerder waren de staatssecretarissen Nora Achahbar en Folkert Idsinga ook opgestapt. Velen in de partijtop weten niet goed hoe het verder moet: met grote tegenzin waren ze in de coalitie gestapt, en ze merken dat het niet bepaald meevalt. Maar er zomaar uitstapen is ook niet aantrekkelijk: peilingen laten zien dat NSC, nu twintig Kamerzetels, op groot verlies staat.

In groepjes terugblikken

Wat te doen? Over deze fundamentele vraag gaat het deze zaterdag in Nieuwegein nauwelijks. In deelsessies blikken leden in groepjes met NSC-kopstukken terug op de afgelopen periode, maar grote conclusies blijven achterwege. NSC’ers in fractie en kabinet verwijzen steeds impliciet naar de ‘heftige periode’ van de laatste tijd, die „mij in mijn gevoelswereld raakt” (Kamerlid Merlien Welzijn), of die „mij niet in de koude kleren is gaan zitten” (Europarlementariër Dirk Gotink).

Bij de leden die naar Nieuwegein zijn gekomen, allemaal actief partijkader, overheerst mildheid. Over Nicolien van Vroonhoven, die de afgelopen weken het fractievoorzitterschap waarnam omdat Pieter Omtzigt thuis zat. Over de lastige positie van de partij in de coalitie. En over zichzelf: NSC-leden zeggen vrijwel allemaal dat ze alleen maar gesterkt zijn in hun overtuiging dat hun partij nodig is.

Omtzigt zegt dat hij „een aantal bezwaren” van de opgestapte Kamerleden goed begreep. Hij zei niet welke, of welke niet

Eén van deze leden is de 20-jarige Nehad Alsheikh Hamo, die negen jaar geleden uit Syrië was gevlucht en nu als badmeester in Noord-Brabant werkt. Alsheikh Hamo was vooral „zwaar aangedaan” door het vertrek van Nora Achahbar, staatssecretaris van Toeslagen. „Toen zij het had over polariserende omgangsvormen, riep dat bij mij veel herkenning op. Als je een migratieachtergrond hebt, kunnen woorden hard aankomen. Dat merk ik ook in mijn dagelijks leven. Die pijn wordt vaak niet begrepen, en dat besef kwam hard aan bij me.”

Toch is Alsheikh Hamo óók blij dat NSC in de coalitie blijft. „We kunnen zo het beleid bijsturen of van tafel krijgen, zoals de noodwet over asiel. Het mag bij ons wat zelfverzekerder. We moeten leren op onze eigen benen te staan en ons niks van de buitenwereld aantrekken.”

Langdurige ovatie

De woensdag teruggekeerde Pieter Omtzigt is ook op het congres aanwezig. Hij gebruikt zijn toespraak, na een langdurige ovatie, nauwelijks om terug te blikken op de afgelopen periode. Hij zegt dat hij „een aantal bezwaren” van de opgestapte Kamerleden goed begreep. Hij zei niet welke, of welke niet.

Omtzigt laat in zijn toespraak zien hoe hij wil dat NSC uit het dal kruipt. Hij zette zich af tegen „politici die olie op het vuur gooien”, die „het hardst schreeuwen om de krant, het nieuws en de sociale media te halen”. Hij ziet „een existentiële leegte van gedachten” bij deze schreeuwers, een neiging tot „schijnoplossingen” te komen. Hij haalt minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie, PVV) aan als voorbeeld, die „na meer dan honderd dagen nog maar weinig concreets tot stand heeft gebracht.” Maar Omtzigt noemt in zijn toespraak de naam van Geert Wilders (PVV) niet. Hij wil, zegt hij na afloop, „niet naar één persoon wijzen”.

NSC wil de crisis bezweren met inhoud. De partij wil de partij van de ‘oplossingen’ zijn, en op die manier de polarisatie tegengaan. Op het congres staan die dan ook centraal. Plenair wordt er nauwelijks over de samenwerking met de PVV gepraat. Een lid wilde een motie indienen om over die vraag te stemmen, maar die werd door het bestuur afgewezen. De indiener, Hans van der Burg, toont in de plenaire zaal alle begrip. „Blijf bij elkaar”, roept hij zijn partij op. „Steun elkaar. Blijf aan tafel zitten.”

Toekomst zit in inhoud

Leden mogen inhoudelijke vragen stellen aan NSC-politici, en doen dat met enthousiasme. In de plenaire sessie pleiten leden voor meer tiny houses, voor een betere bereikbaarheid van de overheid, of over de oprichting van „een wandelclubje”. Eén moment wordt het spannend, als een lid een motie van wantrouwen indient tegen het partijbestuur, omdat er procedureel iets mis is gegaan bij het stemmen over moties en amendementen. De motie wordt door 83 procent afgewezen.

NSC’ers zien in inhoud hun toekomst. Pieter Omtzigt: „Als iemand in de Kamer een tweet stuurt, doet die het beter dan wanneer Nicolien van Vroonhoven tien voorstellen over bestaanszekerheid doet. U zult NSC’ers vaker horen met inhoudelijke plannen. We willen laten zien wat we wél willen.”

Klimaattop staat op springen, ontwikkelingslanden weggelopen

admin
November 23, 2024
0

De klimaattop in de Azerbeidzjaanse hoofdstad Bakoe dreigt te mislukken. Het voorstel van de rijke landen om vanaf 2035 jaarlijks 300 miljard dollar financiële steun te geven aan ontwikkelingslanden is onvoldoende voor de groep van minst ontwikkelde landen en de kleine eilandstaten. Zij zijn weggelopen uit de onderhandelingen en willen alleen terugkeren als er een betere deal ligt.

De onderhandelingen gaan inmiddels al een dag langer door dan de bedoeling was. Pas vrijdagmiddag, vlak voor het officiële einde, werd een onderhandelingstekst werd gepresenteerd met daarin een bedrag dat rijke landen bereid zijn te betalen voor de financiering van klimaatbeleid in ontwikkelingslanden. In die tekst ging het om 250 miljard dollar per jaar. Meteen werd duidelijk dat dit bedrag voor alle ontwikkelingslanden verre van voldoende was.

In de loop van deze zaterdag verhoogden de rijke landen hun bod naar 300 miljard dollar, maar ook daarmee nemen veel arme landen geen genoegen. Zij stellen dat er in het komende decennium meer dan 1.000 miljard dollar per jaar nodig is om hun economie te vergroenen en om zich aan te passen aan de gevolgen van klimaatverandering – onafhankelijke experts bevestigen dit bedrag.

Redden wat te redden valt

Veel landen vrezen echter dat het dan nog veel moeilijker wordt om het eens te worden. Want tegen die tijd is Donald Trump de president van de VS, en die heeft nooit willen bijdragen aan klimaathulp in andere landen. Bovendien zijn er dan verkiezingen geweest in Duitsland, waar een mogelijk rechtsere regering, wellicht zonder de Groenen, waarschijnlijk minder belangstelling heeft voor klimaat.

Hoe het verder gaat is nog onduidelijk. John Podesta, klimaatgezant van de VS, hoopt dat de storm snel overwaait en dat daarna de rust terugkeert en er alsnog een akkoord kan worden gesloten. Het is de vraag of dat nog op tijd lukt. De Azerbeidzjaanse voorzitter lijkt de greep op de gesprekken al uren kwijt te zijn, waardoor landen steeds vaker in kleine groepjes proberen te redden wat er nog te redden valt. Sommige delegaties nemen nog vandaag een vlucht naar huis, waardoor er mogelijk in de slotvergadering geen quorum is om een akkoord goed te keuren.