Natuurgeweld Opnieuw staat Californië in brand. De Amerikaanse staat heeft te maken met de heftigste natuurbranden van het jaar. Het vuur, gevoed door de sterke droge winden, heeft zich de afgelopen dagen verspreid over een gebied van zeker 15.000 hectare. Lokale autoriteiten doen er alles aan om het vuur te bedwingen.
Er valt iets op als je rondloopt op de wekelijkse markt in de Belgische stad Geel. Het kan zijn dat er iemand opeens hard roept. Of dat iemand je hand vastpakt om samen een rondje over de markt te lopen. Toch kijkt niemand op of om als zoiets gebeurt. Want hier maken zo’n honderd psychisch kwetsbare mensen onderdeel uit van een pleeggezin, niet voor een paar maanden of enkele jaren, maar decennialang.
De oorsprong van deze vorm van zorg ligt in de dertiende eeuw, toen in Geel een kerk werd gebouwd voor Sint Dimpna, beschermheilige van de geesteszieken. Bedevaarders trokken naar Geel op zoek naar genezing, zij vonden onderdak bij de plaatselijke bevolking. Nu, zeven eeuwen later, zit deze vorm van psychiatrische zorg verankerd in het dna van Geel. VN-organisatie Unesco heeft het psychiatrische zorgmodel erkend als immaterieel werelderfgoed.
De wekelijkse markt in Geel. Foto lvy NjiokiktjienJosef (64, r) met zijn gastgezin: Liliane Peeters (63, m) en haar man Josef Vleugels (66, l). Foto llvy Njiokiktjien
Josef, Liliane Peeters en Josef Vleugels in de woonkamer nadat ze samen hebben gegeten in de keuken. Peeters kende het systeem van haar ouders en grootouders, die hun huis openstelden. Vleugels groeide op in een gezin waar kostgangers ook onderdeel van uitmaakten.Foto Ilvy Njiokiktjien
Fotograaf Ilvy Njiokiktjien bezocht in Geel gezinnen die hun deuren openden voor een extra familielid. Ze zag hoe vanzelfsprekend deze zorg voor hen is. OPZGeel is het psychiatrisch zorgcentrum dat de kostgangers begeleidt, dagbesteding biedt en de gezinnen aan iemand koppelt. „Wat me opviel: de pleeggezinnen krijgen, vanwege privacywetgeving, de diagnose van hun nieuwe gezinslid niet te horen. Dat vond ik heel bijzonder”, zegt Njiokiktjien. „De gastgezinnen zijn wel benieuwd naar de karaktertrekken of medicatie waar ze rekening mee moeten houden. Maar wat precies de diagnose is, daar zijn ze helemaal niet in geïnteresseerd.”
Heidi (71) woont bij Maria Dierckx. Ze wacht op de bus die haar naar de dagbesteding zal brengen. Foto Ilvy NjiokiktjienNjiokiktjien: „De bus was te laat en ik zag hoe Heidi steeds nerveuzer werd. Maria kwam naast haar zitten en Heidi werd meteen rustig. Toen de bus er eindelijk was stormde Heidi naar buiten, maar gaf Maria nog wel eerst een kus op haar wang.”Foto Ilvy Njiokiktjien
Uitzicht vanuit het OPZ (Openbaar Psychisch Zorgcentrum).Foto Ilvy NjiokiktjienKostganger Janina (64) is aan het tekenen in haar pleeggezin. Ze woont al sinds 2007 bij Ingrid Daems (53) en Hugo Vanopstal (69).Foto Ilvy Njiokiktjien
Maria Dierckx (l) en Heidi (r) in de keuken. Maria vertelde aan Njiokiktjien: „Toen mijn man nog leefde hadden we een eenvoudige taakverdeling. Zo deed ik bijvoorbeeld de afwas en hij droogde af. Nu wast Heidi af en laat mij drogen.”Foto lvy NjiokiktjienDe bewoners maken echt deel uit van het huishouden. Ze verdelen huishoudelijke taken en eten elke dag samen. Njiokiktjien: „Als je psychische zorg echt integreert in je dorp kan het op een hele laagdrempelige manier. Wat die mensen nodig hebben zijn eigenlijk maar drie dingen: aandacht, liefde en routine.”Foto Ilvy Njiokiktjien
„De gezinnen die ik bezocht waren allemaal verschillend. Sommigen hadden kinderen, anderen waren gepensioneerd, maar één ding hadden ze gemeen: deze mensen worden echt helemaal opgenomen in het gezin. Ze gaan mee naar verjaardagen, familiebezoek, soms zelfs op vakantie. Ooit werden er in Geel drieduizend mensen opgevangen. Toen was het heel gebruikelijk dat een pasgetrouwd stel nog voordat het kinderen had een psychisch kwetsbaar persoon opnam.” Inmiddels is het steeds lastiger om gastgezinnen te vinden en zijn het vaak mensen die net zijn gepensioneerd of van wie de kinderen onlangs zijn uitgevlogen.
Maar deze vorm van gezinsverpleging blijft vanzelfsprekend in Geel. „Ik sprak iemand in het museum en die zei: er wordt hier weinig verschil gemaakt tussen mensen met psychische bagage en zonder. We zijn inclusief zonder dat we het doorhebben.”
Luc (75) vertelde Ilvy Njiokiktjien dat hij net als iedereen geniet van vrijheid en „een geweldig leven” heeft in zijn pleeggezin. Foto Ilvy NjiokiktjienJanina (65, l) samen met Ingrid Daems (63, r). Janina woont al sinds 2007 bij het gezin. Ze hebben drie kinderen waarvan er nog een thuis woont. In het gezin woont nog een kostganger, Henri. Hij woont in een huisje in de tuin. Janina woont in het huis van haar pleeggezin.Foto Ilvy NjiokiktjienLuc (75) in de deuropening van een schuur naast het huis van zijn pleeggezin.Foto Ilvy NjiokiktjienAnn Peetermans (47) en kostganger Iosif (53) voeren de ezel in de achtertuin.Foto Ilvy Njiokiktjien Janina (64, m) met Jana Vanopstal, de volwassen dochter en kleinkinderen van gastmoeder Ingrid Daems (63). Janina woont al sinds 2007 bij het gezin.Foto Ilvy NjiokiktjienHilda (65, l) kijkt hoe Maggy Vleugels (58, r) het avondeten opdient. Hilda woont in een kamer die speciaal aan het huis werd gebouwd.Foto lvy NjiokiktjienAnn Peetermans (47, boven l) zit aan tafel met Iosif (53, boven r), Etty (71, onder l) en Luc (75, onder r) voor het avondeten. Peetermans neemt sinds 7 jaar psychisch zwakke mensen op in haar gezin. Peetermans vertelde Njiokiktjien: „Iedereen die hier woont voelt als een zoon of dochter voor me.”Foto Ilvy Njiokiktjien
ESPN houdt tijdens het EK de beslissingen van de VAR bij en stelt onder meer vast dat er negen doelpunten zijn afgekeurd, waaronder drie van de Belgische spits Romelu Lukaku (hij heeft nog niet gescoord). Ook werden zes strafschoppen toegekend en eentje teruggedraaid (bij Duitsland-Schotland). En één keer was er sprake van persoonsverwisseling bij een gele kaart: Tijjani Reijnders kreeg in de wedstrijd van Oranje tegen Polen een officiële waarschuwing die bedoeld bleek voor Joey Veerman.
De VAR checkt of Oranje-spits Memphis Depay hands heeft gemaakt voor zijn gelijkmaker tegen Oostenrijk. Foto Lisi Niesner/ REUTERSDepay geeft aan de scheidsrechter aan dat hij de bal niet met een hand maar met zijn heup beroerde.Foto Odd Andersen/AFP
De VAR is zo slecht nog niet, kun je concluderen. Al zullen veel Nederlandse supporters daar wellicht nog altijd anders over denken na het afgekeurde doelpunt van Xavi Simons tegen Frankrijk. Met die uitkomst was volgens ESPN weinig mis; de controverse zat ’m vooral in de tijd die de VAR nodig had om de beslissing van het arbitrale trio op het veld te bevestigen: 2.47 minuten, de langste review bij dit EK.
Vreugde bij de Tsjechische spelers Adam Hlozek (links) en Ladislav Krejci na een doelpunt tegen Georgië. Foto Lisi Niesner/ REUTERSDe VAR ziet dat Hlozek de bal op zijn arm krijgt voordat hij scoort. Foto Abedin Taherkenareh/EPA
Kenan Yildiz wordt besprongen na zijn doelpunt voor Turkije tegen Georgië. Foto Martin Meissner/ APYildiz stond buitenspel volgens de VAR.Foto Kevin C. Cox/Getty Images
De Duitser Robert Andrich is blij met zijn goal tegen Zwitserland. Foto Friedemann Vogel/ EPA De Zwitserse aanvoerder Granit Xhaka beklaagt zich bij de scheidsrechter over een overtreding voorafgaand aan de goal van Andrich. De VAR zou hem gelijk geven. Foto Thilo Schmuelgen/ REUTERS
De Portugees Diogo Jota maakt na zijn doelpunt tegen Tsjechië duidelijk dat hij over enige tijd vader wordt. Foto Jean Catuffe/Getty Images)Jota’s goal is afgekeurd door de VAR omdat teamgenoot Cristiano Ronaldo, die bij de aanval was betrokken, buitenspel stond. Foto Gabriel Bouys/ AFP
De Belgische ploeg heeft zich verzameld rond spits Romelu Lukaku (niet zichtbaar) na zijn doelpunt tegen Roemenië. De VAR zou de treffer afkeuren.Foto Thilo Schmuelgen/ REUTERSLukaku, topscorer aller tijden van het Belgische nationale elftal, werd dit EK al drie keer teruggefloten door de VAR na een goal. Foto Robert Ghement/ EPA
De Kroaat Ivan Perisic is blij met zijn doelpunt tegen Spanje, uit de rebound van een strafschop.Foto Filip Singer / EPA
Perisic komt verhaal halen bij de scheidsrechter nadat de VAR heeft geconstateerd dat hij te vroeg is ingelopen bij de penalty. Foto Clemens Bilan/ EPA
Wat geeft je een positief gevoel? Waar haal je kracht uit, of hoop? Waar vind je verbinding? Wat betekent de oorlog voor je? En wat voor een beeld zou daar bij kunnen passen? Met deze opdrachten stuurde de Nederlandse fotograaf Karine Zenja Versluis jongeren tussen de 13 en 16 jaar in het West-Oekraïense Choest op pad in hun eigen huis en stad.
Choest ligt in Transkarpatië, een regio die relatief veilig is en waar veel vluchtelingen uit andere delen van Oekraïne naartoe zijn getrokken. „Je hebt er soms een luchtalarm, gevochten wordt er niet”, zegt Versluis. „Maar de oorlog is altijd dichtbij. Vrienden en familie zijn weggetrokken, broers en vaders moeten vechten. Er is onzekerheid: hoe lang gaat dit duren, hoe loopt het af?”
„Dit is een foto vanuit mijn huis in Kyiv. Ik ben daar al een tijd niet geweest vanwege de bombardementen. Deze foto heb ik genomen tijdens de zonsondergang, om te laten zien dat er zelfs nu nog schoonheid is.”Foto Zhenya (13)
De Oekraïense jongeren volgden een aantal weken de fotografieworkshop Stay Strong Photo Stories, een initiatief van Versluis, in samenwerking met de Nederlandse galerie Framer Framed. Het uitgangspunt: hoe blijf je verbonden met jezelf en anderen in tijden van onzekerheid? De workshop werd voor de eerste keer in Nederland georganiseerd, in 2020 in coronatijd, toen jongeren met fotografie en verhalen op zoek gingen naar lichtpuntjes. Na nog drie edities werkt Stay Strong Photo Stories dit jaar voor de eerste keer in het buitenland, samen met het Oekraïense Molotok, een culturele instelling die in Choest en omgeving activiteiten organiseert voor jongeren op het gebied van film, fotografie, muziek en theater.
„Mijn broer vecht nu aan het front. Als we elkaar aan de telefoon spreken, praat hij nooit over de oorlog. Hij glimlacht altijd en zegt dat alles goedkomt.”Foto Halyna (13)„De oorlog zorgt voor veel tranen en huilen. Dat wilde ik laten zien op deze foto.”Foto Elizaveta (14)
Versluis publiceerde vorig jaar het fotoboek Debaltsevo, Where Are You?, waarin ze op zoek gaat naar de roots van haar Oekraïense oma en waarin ze een aantal gevluchte families in de oorlog van nu een tijdje volgt. Het boek stond vorig jaar op de shortlist van de Book Awards van fotofestival Les Rencontres de La Photographie in Arles en werd door NRC gekozen als een van de meest opvallende en originele fotoboeken van 2023.
„Ik wil heel graag iets dóén. Via dit soort projecten kan ik iets voor mensen daar betekenen, en de oorlog hier onder de aandacht blijven brengen. Er is zoveel aan de hand – ons eigen kabinet, Europese verkiezingen, Gaza – dat onze belangstelling voor Oekraïne na ruim twee jaar oorlog op de achtergrond dreigt te raken. Terwijl het voor de mensen daar een dagelijkse realiteit is. In de media zien we nog wel geregeld oorlogsbeelden, maar via dit project kijk je letterlijk door de ogen van jongeren. Wat houdt hen bezig?”
„Ogen zijn de spiegel van de ziel. Het is een verbinding met de emoties van mensen. Er is een uitdrukking die zegt: ogen zijn zo diep als je ziel.”Foto Olya (16)„Deze week hadden we een luchtaanval op school en zaten we in de kelder. De raketten bereikten Transkarpatië slechts één keer. Maar nu, tijdens de luchtaanval, moeten we gewoon naar de kelder. Het was best saai om daar te zitten.”Foto Olya (16)
Tijdens de bijeenkomsten ging het niet alleen over fotograferen, maar ook over gedachten en gevoelens, vertelt Versluis. „Als je gaat vragen: wat geeft je hoop, waar haal je kracht uit, dan komen automatisch ook de verhalen over hun situatie ter sprake. Albina van 15 fotografeerde een set sleutels: die waren van haar huis in Sjostka in het noordoosten, waarnaar ze ooit weer terug hoopt te keren. De 13-jarige Halyna vertelt over haar broer die aan het front vecht. Als ze hem belt zegt ie altijd dat het heus wel goed komt. We vinden het belangrijk dat de jongeren dit soort verhalen met elkaar kunnen delen.”
In hun foto’s leggen de jongeren een heel alledaags leven vast. Twee vriendinnen die een vrolijke selfie maken met duckface, in een schuilkelder. Prachtig gelakte gelnagels, met de kleuren van de Oekraïense vlag. Een omhelzing van twee vriendinnen, omdat ze elkaar al zo lang niet gezien hebben. Een sensationele zonsondergang met op de voorgrond een paar flatgebouwen in Kyiv, waarbij we ons afvragen: staan die er nog of zijn ze platgebombardeerd? Zo sluipt in de foto’s van een ogenschijnlijk normaal leven de oorlog toch, soms heel terloops, in beeld.
„Dit zijn de sleutels van ons huis in Sjostka, ik hoop dat ik op een dag weer naar huis kan.”Foto Albina (15)Deze bloemen die door de gebroken tegels groeien, zijn voor mij een symbool van hoop.Foto Albina (15)„Ik ging wandelen met een vriend en zag deze foto met het bordje ‘schuilplaats’. Het is de verbinding met de oorlog.”Foto Adolf (13)
„Deze foto laat ons zien dat de lente is aangebroken. Dat betekent dat we steeds dichter bij de overwinning komen. Het geeft ons hoop.”Foto Sofia Filip (12)„Deze foto gaat over de verbinding met de natuur. Het is belangrijk om naar de planten te kijken, maar ook om te beseffen dat wij als mensen deel uitmaken van de natuur.”Foto Alan (13)„Ik maakte deze bubbels, ze herinneren me aan mijn kindertijd.”Foto Albina (15)