Naast het voetbal zijn de supporters van het Nederlands elftal zelf ook een attractie geworden. Eindeloos veel reportages zondag lieten een optocht van oranje feestvierders in Hamburg zien op weg naar het stadion waar Nederland later met 2-1 won van Polen. Die hossende optocht bleek een traditie te zijn die de Oranjemars heet – niet te verwarren met de omstreden demonstraties in Noord-Ierland. Een hossende oranje zee, een soort carnaval – geen prettig gezicht, maar wel vrolijk en niet gewelddadig zoals bijvoorbeeld de Servische supporters.
Wanneer de camera op ze was gericht, begonnen de Oranje-supporters onsamenhangend te schreeuwen. Een man droeg een oranje nazi-helm met een dildo erop. Anderen zeulden een neoclassicistisch borstbeeld mee, vermoedelijk van oud-bondscoach Rinus Michels. Drie mannen hadden zich verkleed als oud-voetballer Ruud Gullit, in blackface. Deze oer-Hollandse racistische traditie wordt in het buitenland niet altijd begrepen, zo bleek uit de reacties op X en in Britse kranten.
Niet alleen is publieke hoofdzender NPO1 drie weken lang schoongeveegd voor het EK voetbal, ook diverse praatprogramma’s staan in het teken van Oranje. Zoals gebruikelijk is in de verslaggeving de kritische distantie ver te zoeken. „Oranje blij” opende RTL Nieuws. En in het NOS Journaal was de eerste vraag van presentator Rob Trip aan correspondent Charlotte Waaijers: „Hoe groot was de ontlading, Charlotte?” Antwoord: „Groot”.
Voor een kritische noot moesten we tot ‘s avonds laat wachten. Ondanks de gewonnen wedstrijd hadden de mannen van Vandaag Inside (SBS6) een zwak elftal gezien. Toen presentator Wilfred Genee het publiek liet juichen om de overwinning, zei Johan Derksen: „Dat vind ik de kreten van een volksmenner, maar je moet realistisch zijn”. Volgens hem kwam de keeper niet genoeg uit zijn doel („Bij iedere corner is er paniek”). Wout Weghorst, die het winnende doelpunt maakte, werd een paar uur eerder door Studio Fussball van de NOS nog „de verpersoonlijking van de oranje leeuw” genoemd. Maar Derksen serveerde hem af als „een gemankeerde voetballer.”
Net toen ik Voetbal Inside een verfrissend programma begon te vinden, maakte stamgast René van der Gijp tegen de vrouwelijke verslaggever een nare grap over Ali B, en zapte ik weg.
Aanbidding
Op NPO2 nog meer Oranje. Argos Medialogica boog zich over het ‘nieuws’ van vorig jaar dat prins Bernhard lid was geweest van Hitlers nazipartij. Het mediaprogramma liet in een fraaie terugblik zien dat dit al voor de oorlog bekend was, en dat dit in de decennia erna herhaaldelijk opnieuw naar boven kwam. De regering wist het met succes onder de pet te houden – in 1949 zorgde ze met dit doel zelfs voor een verschijningsverbod van Der Spiegel.
Belangrijker: het Nederlandse volk wilde er niet aan. Waarom sloeg dit oude nieuws vorig jaar ineens wél aan? Volgens de historici was de vroegere „bijna aanbidding van het koninklijk huis” inmiddels gesleten. De oorlogsgeneratie koos ervoor om de prins als oorlogsheld te zien, tegen beter weten in. Nu was hij overleden en de nieuwe generatie zag het wat minder romantisch.
Heel fijn was dat Volkskrant-journalist Jan Tromp nog even werd gegrild. Met toenmalig hoofdredacteur Pieter Broertjes maakte hij een geruchtmakend interview met de prins, vlak voor diens dood, die daarin onweersproken mocht ontkennen dat hij ooit lid was van de Duitse nazipartij.
Tromp reageert eerst vreemd defensief. Toen hem werd gevraagd of hij niet kritischer had moeten zijn, zei hij: „Wij zijn niet van de Oost-Duitse waarheidspolitie”. Maar later gaf hij toch toe dat hij zich als „een loopjongen” „in de luren” had laten leggen. Prins Bernhard ziet hij inmiddels als „een tragische schoft”. Eerst hard meejuichen, later volgt het inzicht.
