Risico = Kans x Effect

In mijn portemonnee zit een pasje dat ik koester als een amulet. ‘Basic Elements of Safety’, staat er op. Het is mijn certificaat van het theorie-examen Basisveiligheid. Dat diploma was verplicht toen ik eens in de haven werkte. Ik leerde bijvoorbeeld wat een koppelschalm en een steekflens zijn en tot precies welke hoogte je op een ladder mag staan.

De meeste examenstof ben ik vergeten, behalve de Taak Risico Analyse. Dat is een inschatting van gevaren op je werkplaats. Daarvoor gebruik je de formule: Risico = Kans × Effect. Oftewel: ook een minieme kans op iets heel ergs, geeft een gigantisch risico.

Open deur, maar mensen zijn het bangst voor muizenissen. Ook ik. Daarom draag ik dat pasje bij me: steeds als ik iets eng vind, herinner ik me die formule R = K × E. Dan denk ik aan het ergste denkbare. En blijkt vaak dat ik voor niks bang ben. Bijvoorbeeld als ik een column ga schrijven over een onderwerp waar ik weinig van weet.

De oorlog met Rusland volg ik van gepaste afstand, ongeveer zoals die in Jemen of Myanmar. Ik vertrouw op de kenners. Ik reken erop dat ze mij tijdig inlichten als het conflict mijn levenssfeer bedreigt.

Zo’n seintje kreeg ik deze week bij het ontbijt. De zogeheten Doomsday Clock stond op 90 seconden voor middernacht, las ik. Die klok is ooit bedacht door Albert Einstein en andere atoomgeleerden. Een rare klok, vinden sommigen: de wijzer suggereert een exactheid die niet bestaat. De klok geeft de opinie weer van een panel wetenschappers. Ze maken jaarlijks een soort Taak Risico Analyse voor de planeet. En deze week zeiden ze: nu de oorlog tegen Rusland escaleert, is het risico van een nucleaire wereldoorlog toegenomen.

Daar leek me geen speld tussen te krijgen. Het woord escalatie komt van het Latijnse woord voor ladder. Het betekent: stapje voor stapje ernstiger worden. En inderdaad: stapje voor stapje stuurden we steeds sterkere wapens. Stapje voor stapje stopten we met praten met Poetin. Stapje voor stapje zijn er, volgens Amerikaanse schattingen, al ruim tweehonderdduizend militairen omgekomen.

Leg een lineaal langs deze trendlijnen. Of pak de formule R = K × E. En vul bij de E van Effect een allesverwoestende oorlog in.

Het sturen van Duitse en Amerikaanse tanks – eerder onbespreekbaar vanwege de escalatie – betekent weer een grotere R. Daarom begreep ik weinig van de enthousiaste reacties op dit besluit. Of het moet zijn dat Europa nu zo eensgezind is.

„Wij vechten een oorlog tegen Rusland”, zei Annalena Baerbock, de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, „niet tegen elkaar.” Met ‘wij’ bedoelde ze: Europeanen. U en ik. Oorlog, niet vrede, is nu de lijm die ons bindt. Ik haat Poetins imperialistische agressie, Oekraïne is me lief, net als de Europese eenheid. Maar de wereldvrede is me liever.

Maar die verdwijnt uit zicht. „Als de oorlog een derde jaar, een vierde jaar, een vijfde jaar ingaat, zal er dan ooit een grens zijn aan hoeveel Nederland kan bijdragen?”, vroeg CNN-presentator Jake Tapper vorige week aan onze premier. Rutte, gedecideerd: „Nee, we gaan door.”

De wereld heeft dringend vredesonderhandelingen nodig, stelden de wetenschappers van de Doomsday Clock. Ze klonken als de waarschuwende wetenschappers in de film Don’t Look Up: vergeefse woorden. Een onrechtvaardige vrede is beter is dan een rechtvaardige oorlog, zei Erasmus, maar hij heeft weinig medestanders, of het moet Koos van Dam zijn, die laatst in NRC wijze woorden sprak. Zelfs GroenLinks wil nu gevechtsvliegtuigen sturen. In vredesstad Den Haag, waar in 1983 liefst 550.000 Nederlanders protesteerden tegen kernwapens, staat dit weekend een grote klimaatdemonstratie gepland. Wat als de wereld al weg is voordat de klimaatcatastrofe zich kan voltrekken? Er bestaat ook té lange-termijndenken.

Ik vertrouw de waarschuwende atoomgeleerden meer dan mijn premier. Zeker op het gebied van veiligheid. Rutte liet het land verschralen, niet alleen de zorg en de woonhuizen, ook de politie en defensie: de basisveiligheid. En nu voert hij zijn uitgeholde land, met tanks die er niet zijn omdat hij ze eigenhandig schrapte, ten oorlog tegen een labiele terreurstaat met een kernarsenaal.

Als de wereld een werkplaats is, dan eentje vol lekkende gasflessen en met voormannen die met een peuk in hun mondhoek een wiebelladder beklimmen waarvan ook de kenners niet weten waar die heengaat.