Geen cake en koffie voor Op1. Geen bedrukte gezichten, geen beladen sfeer – wel witte wijn en een stralende Welmoed Sijtsma in hagelwit jasje. Ze zat nog in de laatste hikjes van een lachbui toen medepresentator Jort Kelder de avond opende. „Goedenavond”, zei hij. „Een heel bijzondere avond. Onze officieuze begrafenis, zou je kunnen zeggen – in het wit.”
Van de doden niets dan goeds, moeten de Op1-coryfeeën hebben gedacht. De „allerlaatste Op1 ooit!” (uitroepteken afkomstig van Sijtsma) bestond uit een tevreden terugblik van een uur op vierenhalfjaar aan talkshowuitzendingen en werd bijgewoond door alle overgebleven presentatieduo’s van MAX, de EO en het ‘vrolijk-rechtse’ WNL (naast Sijtsma en Kelder nog vertegenwoordigd door Fidan Ekiz en Sven Kockelmann). Ook de politiek duider des huizes, Thomas van Groningen, mocht aanschuiven. Zo was de club compleet met in totaal negen man aan één ovale tafel.
Nou ja, compleet… grote afwezige was BNNVARA, de progressieve omroep die nu bijna een jaar geleden besloot niet langer deel te nemen aan het programma waar ze vanaf het begin (in januari 2020) bij betrokken was geweest. Het format van het nieuwe talkshowexperiment kon destijds rekenen op de nodige scepsis. Twee presentatoren aan één talkshowtafel, en dan ook nog iedere avond een ander duo: zat de kijker daar wel op de wachten?
Aanvankelijk bleek het antwoord een verrassend luid ‘ja’. Vooral aan het begin van de coronapandemie schakelden veel kijkers in voor nieuws en lichtpuntjes, en was er voldoende samenhorigheidsgevoel om de boel bijeen te houden. Maar dat gevoel zakte – helaas, helaas – ook weer weg, en achter de schermen ontstond een strijd om zeggenschap die uiteindelijk het vertrek van BNNVARA inluidde. De volledige stop van het programma bleek daarna niet ver weg meer.
Die hele saga was geen onderwerp van discussie in de laatste uitzending van Op1. Daar heerste, om maar even in Kelders terminologie te blijven, de sfeer van de borrel die volgt op de (‘officieuze’) uitvaart. Alsof hun oude vriend Op1 al tot ver boven de wolken was opgestegen, vredig op weg naar de talkshowhemel, deelden de negen collega’s gemoedelijk hun herinneringen aan die gevallen kameraad. Negen variaties op: ach ja, Op1 en ik – wij kenden elkaar goed. Soms haalde hij het beste in me naar boven. En soms ook niet hè; nee, soms ook niet. Maar god, wat hébben we gelachen.
Bont
Ondanks Sijtsma’s aankondiging dat „we het niet te veel over onszelf zullen hebben, maar over de nieuwsjaren die achter ons liggen”, mondde de terugblik dus onvermijdelijk uit in een joviale complimentencirkel. Alleen Van Groningen maakte het even dermate bont dat Kelder er vraagtekens bij plaatste. De politiek commentator wees op een fragment uit 2021, toen nog werd voorspeld dat de BoerBurgerBeweging van Caroline van der Plas net niet aan een zetel zou komen in de Tweede Kamer.
Van der Plas en toenmalig minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge werden in maart dat jaar beiden uitgenodigd voor een uitzending, waarin De Jonge afgaf op Maarten van Rossem die uit de kast was gekomen als vaccinatievoordringer; en over de kritiek van De Jonge had Van der Plas dan weer een mening (zo gaan die dingen). Van Groningen had het vorige week nog met Van der Plas over dat fragmentje gehad, vertelde hij nu. „Zij vermoedt wel dat dat moment haar behoorlijk heeft geholpen met haar zetel voor de BBB. Je weet het nooit helemaal zeker, maar je zou kunnen zeggen dat deze tafel ervoor gezorgd heeft dat we nu de BBB hebben. En die stapt over een aantal weken in het kabinet!”
„Ben jij nu echt van plan om op te gaan scheppen dat we…”, begon Kelder. „Dat is niet opscheppen”, zei Van Groningen vlug, „maar blijkbaar heeft deze tafel aardig wat politieke impact.”
Onverwachts interessant
Daarna was het alweer tijd voor een politieke analyse van Sven Kockelmann over de afgelopen vierenhalfjaar, maar ironisch genoeg was het juist die navelstaarderij die de uitzending bij vlagen onverwachts interessant maakte. Is politieke impact hebben een hoger doel voor een praatprogramma? En als je eenmaal aanvoelt dat je die impact kunt maken, hoe draag je die verantwoordelijkheid dan? Meerdere keren werden soortgelijke thema’s aangeraakt en was het even of je aanwezig was bij een redactievergadering, waarin onder meer voor- en tegenargumenten aan bod kwamen om complotdenkers als Thierry Baudet en Willem Engel aan tafel uit te nodigen. „Er was geen Op1-beleid hierover, toch?”, vroeg Ekiz voorzichtig.
Die kijkjes achter de schermen moesten uiteindelijk telkens plaatsmaken voor wéér een ‘bijzonder fragmentje’. Toegegeven: daarvan zijn er genoeg in de Op1-geschiedenis. Vallende gasten, Omroep MAX-directeur Jan Slagter die in sinterklaaskostuum uithaalde naar BNNVARA, een gigantische gehaktbal van mammoetvlees… Op1 heeft ons ook veel gegeven, al was het maar iets om over te praten bij het koffieapparaat, of – laten we eerlijk zijn – een dienstbaar doelwit voor tv-recensenten. Tot gister.
Vaarwel nu, Op1. Soms haalde je het beste in ons naar boven. En soms ook niet hè. Nee, soms ook niet.
Correctie op vrijdag 14 juni: in een eerdere versie van dit artikel werd Marcel van Roosmalen genoemd waar dat Maarten van Rossem moest zijn.
