Wegroestende blikvangers: krijgt de monumentale torenkraan een tweede leven?

Posted on June 12, 2024 by admin

Een stille reus staat langs de Zuid-Willemsvaart in het Limburgse Weert: een rijzige torenkraan, gemaakt door de Franse firma Richier-Weitz. Vanaf de jaren zeventig werd hij ingezet bij de bouw en reparatie van schepen. Maar sinds de sluiting van de scheepswerf in 1995 gebeurde er bitter weinig mee en dreigde vergetelheid. Ten onrechte, vinden de vrijwilligers van de Nederlandse Stichting Erfgoed Kranen (NedSEK).

Het 28 meter hoge gevaarte met z’n giek van 30 meter is een symbool van cruciale bedrijvigheid die de Midden-Limburgse stad groot maakte. Voordat de kraan werd ingezet op de scheepswerf aan het Weertse kanaal was de kraan van Wilma, een lokaal bouwbedrijf met landelijke activiteiten. De eerste eigenaar van de in Frankrijk gebouwde kraan was een Utrechtse aannemer. Wilma kocht de Richier-Weitz in 1965.

Volgens NedSEK-oprichter Jurre Kingma is het waarschijnlijk het laatste overgebleven exemplaar van dit type ‘zelfopbouwende’ kraan in West-Europa: „Niet alleen een monumentaal stuk techniek, maar ook kenmerkend voor de eerste decennia na de oorlog waarin in relatief korte tijd veel gebouwd moest worden in Nederland.”

Monumentale waarde

Bij mensen en organisaties met een groot hart voor erfgoed waren de torenkranen, te zien bij scheepswerven, industrieterreinen en bouwlocaties, tot voor kort niet erg in beeld. „Ze zaten een beetje tussen het aandachtsgebied van NedSEK en de clubs voor mobiel erfgoed in”, bekent Kingma. „Toen we op zoek gingen naar meer informatie over de Richier-Weitz in Weert en torenkranen in het algemeen, bleek er weinig tot niets voorhanden. Dat maakte het lastig om de historische en monumentale waarde te onderbouwen.”

De liefhebbers van NedSEK besloten daarop zelf een boek te schrijven,Torenkranen in Nederland. De schrijvers hopen dat de publicatie bijdraagt aan een breder draagvlak voor behoud en herbestemming van torenkranen.

Kingma: „Zoiets kost tijd. Tot in de jaren tachtig verdwenen de meeste oude bedrijfsgebouwen ook onder de sloophamer. Men vond ze niet mooi en de brandweer vond de veiligheidsrisico’s vaak te groot. Veel zijn er niet over. Totdat de eerste voorbeeldprojecten bewezen wat je ervan kon maken.

„Of kijk naar het succesvolle behoud van een belangrijk deel van de bruine vloot, of wat Keep Them Rolling heeft kunnen betekenen voor historische legervoertuigen. De torenkranen verdienen in elk geval alle aandacht. Al is het alleen maar vanwege de revolutie die ze teweegbrachten in de bouw. Daar maakten ze grootschalige projecten en hoogbouw mogelijk.”

De stichting NedSEK ijvert voor behoud van onder meer de Richier-Weitzkraan in Weert.

Inventarisatie door NedSEK in Nederland leverde een totaal van 42 historische torenkranen – ouder dan vijftig jaar – op. Dat hadden er meer kunnen zijn, als in de aanloop naar het boek snijbranders en schroothandelaren niet hun werk waren blijven doen. Daardoor verdwenen in Gorinchem, Ridderkerk en Zaandam vijf exemplaren. Zo kan het snel gaan.

Drie torenkranen hebben al een monumentale status: twee in Den Helder, een in Amsterdam. Kingma heeft niet de illusie alle nu in kaart gebrachte torenkranen te kunnen redden, „maar een flink aantal zou mooi zijn”. Hij merkt dat het draagvlak voor behoud het grootst is op plekken waar de kranen langdurig bepalend waren in de skyline. „Bijvoorbeeld in havengebieden. Als die terreinen worden herontwikkeld, lukt het soms ze in te passen als landmark, als blikvanger voor zo’n nieuwe wijk. Dat is bijvoorbeeld in Vlissingen en Den Helder op een mooie manier gebeurd.”

Hotel met jacuzzi

Een nieuwe bestemming vinden is niet makkelijk. Maar het kan. Succesvol voorbeeld is de Faralda-torenkraan op de voormalige NDSM-werf in Amsterdam-Noord, die nu dienstdoet als hotel met drie suites en een jacuzzi.

Kraanmachinist aan het werk in de NDSM-torenkraan in 1954.

Ook kan het lastig zijn een plek te vinden voor de kranen, en potjes om het opknappen en de instandhouding uit te bekostigen.

„Daarnaast moet je kunnen voorkomen dat onbevoegden zomaar in de kraan kunnen klimmen”, zegt Gerard Hendriks, lid van NedSEK en medeauteur van het boek. Hij komt uit Limburg, werkte lange tijd bij Wilma en klom zelf kort geleden nog eens naar de cabine van de monumentale kraan in Weert. Hij zag er veel duivenmest en een oude thermoskan. „Inmiddels met lauwe koffie.”

Een stiefkindje was het, de Richier-Weitz. Bouwbedrijf Wilma ging met andere kranen werken en verkocht deze aan de Weerter Scheepsbouw Maatschappij. Die werf verkocht de kraan uiteindelijk voor een gulden aan een schroothandelaar. Die zag daarna pas dat demontage en transport van alle stukken kraan meer zou kosten dan het oud ijzer ooit zou opbrengen. De kraan ging – opnieuw voor een gulden – terug naar de verkoper. Terrein en kraan zijn inmiddels eigendom van een transportbedrijf.

Weert zelf leek aanvankelijk ook niet veel trek te hebben in behoud van de torenkraan. Hendriks: „De gemeente had niet zulke goede ervaringen met het behoud van een laad- en loskraan van het voormalige Landbouwbelang; de opslag heeft veel geld gekost. Daarna ging er nog flink wat geld naar een kunstenaar die een beeld maakte waarbij vier figuren uit de plaatselijke historie de cabine op de schouders nemen als symbool voor de geschiedenis waarop Weert is gebouwd.”

Verplaatsing

Na een artikel over de Richier-Weitz en het belang ervan in De Limburger toonden B en W nog altijd weinig enthousiasme. Maar de Weerter gemeenteraad nam unaniem een motie aan die de gemeente opriep tot een actievere rol bij het behoud van de historische kraan.

Volgens NedSEK is verplaatsing naar een ook aan de Zuid-Willemsvaart gelegen voormalig industrieterrein nu het meest voor de hand liggende scenario. Daar zijn nu diverse megaloodsen gepland. De torenkraan zou er kunnen dienen als blikvanger. De gemeente Weert heeft beloofd actief te zoeken naar een nieuwe plek. Maar waar de reus neerstrijkt, is nog niet bekend.

Tv-recensie | Ramsey Nasr doorbreekt het wij-tegen-zij-denken

admin
November 15, 2024
0

Alleen Robin had niet op Robin gestemd. Dat besef moet langzaam bij hem zijn ingedaald toen voor de vierde keer een bordje met zijn naam werd onthuld. De medespeler die dit keer ‘Robin’ had genoteerd als persoon die ze liever kwijt dan rijk was, had voor de vorm nog wel een beteurde smiley achter Robins naam gekrabbeld. Sorry, leek de 🙁 zonder woorden uit te drukken. Het doet mij ook pijn om dit mes in je rug te jassen. Maar uiteindelijk draait het in een afvalrace niet om compassie. Waar het om draait is volhouden, volharden, eliminatierondes overleven, koste wat het kost. En laten we wel wezen: met compassie win je de jackpot niet.

Het onbekende (RTL) vormt geen uitzondering op die regel – vraag maar aan Robin. Natuurlijk, het programma heeft zijn eigen onderscheidende eigenaardheid: deelnemers worden opgedeeld in twee groepen, en beide groepen krijgen telkens de keuze tussen een vooraf uitgelegd spelverloop en een onbekend alternatief. Maar als je je ogen een beetje samenknijpt, is er weinig verschil met succesvollere varianten van het format (zoals Wie is de mol (AVROTROS) en De verraders (RTL)). Een pot geld die nooit snel genoeg lijkt te groeien. Onnavolgbare opdrachten in verre oorden. Een onleesbare presentator die als onheilsgod executies aankondigt. En het belangrijkst: fanatieke kandidaten die deelname als een vrijbrief zien om zich tot de meest berekenende, gehaaide, manipulatieve versie van zichzelf te ontpoppen. Vleien, stoken, bondjes sluiten. Héél veel bondjes sluiten. Tot het bondje niet meer in je voordeel werkt: in de kern blijkt ‘wij tegen zij’ toch vaak een slim vermomde ‘ik tegen iedereen’.

Afvalraces halen niet het beste in de mens naar boven, zou ik, op basis van heel wat uren afvalrace-tv, toch wel durven stellen. Wat niet wil zeggen dat ik anti-afvalrace-tv ben. Daar zijn twee redenen voor. De eerste is dat ik zonder afvalrace-tv niet meer zou kunnen schrijven over afvalrace-tv. En de tweede, wat minder zelfzuchtige reden is dat ik liever zie dat mensen hun behoefte om mensen tegen elkaar uit te spelen, eenmalig uitleven in een tv-afvalrace dan in het echte leven. Sterker: ik zou ervoor willen pleiten om iedereen die geneigd is zich zo te gedragen, verplicht te laten deelnemen aan spelshows, en pas weer toe te laten tot de samenleving wanneer ze zijn uitgemanipuleerd.

Klopjacht

Een niet zo subtiel voorbeeld van wat er kan gebeuren wanneer mensen in het echte leven worden geveld door het bondjessluitvirus, was donderdagochtend te zien bij Ongehoord Nieuws (ON), waar men zich druk maakte om een artikel in de Volkskrant over racistische tweets van Rob Legeland, lid van ON’s raad van toezicht. Dit was een heksenjacht, vonden de ON-panelleden. „Een klopjacht van links en woke Nederland”. Een regelrechte cultuuroorlog. „Een oorlog om te overleven.” Daarna volgde een item waarin werd geopperd dat de geplande bezuinigingen op het onderwijs juist goed zijn voor universiteiten, omdat die zich dan weer moeten gaan focussen op hun kerntaken in plaats van randzaken, „zoals diversiteitsgroepen en genderneutrale toiletten”.

Dat extreme ‘wij tegen zij’-denken is helaas niet enkel voorbehouden aan een kleine omroep voor ‘andersdenkenden’. In Den Haag zetten coalitiepartijen zich deze week extra hard in om zulke vijandigheid verder aan te zwengelen; om het nog verder tot mainstream-gedachtengoed te maken.

Wat een verademing is het dan dat verbindende stemmen de afgelopen dagen hun weg wisten te vinden naar de talkshowtafels. Gister was het Ramsey Nasr die bij Bar laat (BNNVARA) trillend opriep tot saamhorigheid. De tafel viel stil toen hij herhaalde wat hij eerder die dag op Instagram had geplaatst, waar zijn filmpje al gauw duizenden keren werd gedeeld. „Wie het ene racisme inwisselt voor het andere kan nooit je vriend zijn – altijd weer op zoek naar een nieuwe stok om mee te slaan”, zei Nasr. „Antisemitisme bestaat. Het leeft weer op. Maar waar antisemitisme wordt bestreden met racisme, moeten we extra op onze hoede zijn.”

Wie spreekt in termen van wij tegen zij, heeft alleen met zichzelf het beste voor.

Column | Pauspulp Conclave laat zien: koester de twijfel

admin
November 14, 2024
0

Ik zag een geweldige film: Conclave. Een aartsbisschop houdt daarin een oor strelende speech, maar bovenal is er het einde van de film. Ik hoop dat u er zich met een interpretatieclubje op zult storten. Wat ik kan verklappen zonder te spoilen (alle recensenten noemden het reeds) is dat er een oude verteltruc uit de kast wordt gehaald waar ik erg vrolijk van werd: de deus ex machina.

Conclave is treffend als ‘pauspulp’ omschreven. Alle aartsbisschoppen zijn opgetrommeld om in Rome een nieuwe paus te kiezen. Dat gaat met een aantal stemrondes totdat er een meerderheid is. Er is veel filmische aandacht voor het strelen van witte pauselijke robes, fluwelen koorden, ringen, en mijters – ieder zijn fetisj. De katholieke geestelijken laven zich tussen de stemrondes door aan de door nonnen bereide handgemaakte dampende pasta en de rode wijn. Het verhaal is een parabel voor onze tijd. De machtige heren van middelbare leeftijd en ouder moeten een nieuwe paus kiezen. Er wordt geronseld, gemanipuleerd, gediscrimineerd, omgekocht, omgepraat, er moet een meerderheid komen. De ene kandidaat is ultraconservatief, de ander gematigd conservatief, een derde progressief. De progressieven hebben het zwaar, ze overwegen daarom strategisch het ‘minst slechte alternatief’ te steunen.

Dan is er de fraaie speech van Thomas Cardinal Lawrence die de stemming in goede banen moet leiden (gespeeld door Ralph Fiennes, noteer hem vast voor een Oscar). Er is één zonde, declameert hij, die hij vreest boven alle anderen, en dat is: zekerheid. „Als er alleen zekerheid zou zijn en geen twijfel zou er geen mysterie zijn, en dus geen geloof.” Dat is een promopraatje voor de kerk, maar ook een pleidooi voor verbeeldingskracht. Stelligheid, gaat hij door, is het grootste gevaar voor tolerantie. Stelligheid leidt tot oorlog. Absoluut denken verschrompelt het hart, dus laat twijfel toe.

Natuurlijk zat ik mee te knikken: er is geen enkele filosoof die niet is opgeleid met het vieren van de twijfel, het is zo’n beetje de basis van de hele westerse moderne filosofie. Cogito ergo sum! Twijfel staat haaks op de huidige tijdgeest, die volstrekt anti-filosofisch is. Het al dan niet figuurlijke ‘midden’ is inmiddels verdacht terrein (je krijgt dan aangewreven dat je neutraal en slap zou zijn, of, nog erger, een genocide ondersteunt), balans gruwelijk – false balance zul je bedoelen! – stilte een zonde (complicity!), tolerantie een zwakte, en nuance (‘geen maar!’) het goedpraten van misstanden.

De speech leidt tot twee reacties. Sommige aartsbisschoppen willen verzachten en stoppen met vechten. Anderen verharden prompt want dit soort slappe twijfelpraat is precies wat niet nodig is. Het biedt geen helder antwoord op de harde bedreiging van buitenaf.

Beide reacties zijn invoelbaar, en ook wel herkenbaar. Hoewel ik bijvoorbeeld graag wil vasthouden aan zoiets als ‘openheid’ of ‘zachtheid’, betrapte ik mezelf dat ik het wederom rondpompen van Henriette Roland Holsts dichtregels „De zachte krachten zullen zeker winnen in ’t eind – dit hoor ik als een innig fluisteren in mij” na de overwinning van Trump een wat fletse geste vond. Wie fluistert wordt platgewalst. Toch wil ik me verzetten tegen het verdacht maken van alles tussen de radicale flanken. Je kunt de slachtpartij in Gaza door Israël veroordelen, vernielingen door Israëlische hooligans in Amsterdam verwerpelijk vinden én het opgejaagde geweld jegens Israëliërs en Joden veroordelen én de gewelddadigheden en vernielingen in Nieuw-West onder het mom van ‘Free Palestine’ verafschuwen. Sinds wanneer is dat ‘slap’ of ‘neutraal’? Pleiten voor en werken aan vrede is nooit een slap midden.

Nu kom ik bij het einde van Conclave, waar ik me al dagen vrolijk over maak: de deus ex machina. De deus ex machina is een noodgreep van een verteller die er niet uitkomt, de auteur die een goddelijke ingreep pleegt, de plottwist die ‘uit de lucht’ valt. Daar wordt op neergekeken in onze tijd, want iets moet logisch en geloofwaardig zijn.

Maar de werkelijkheid is niet logisch, maar complex. Even was Kamala Harris de onverwachte plottwist, een dea ex machina – nou ja, ze had het kunnen zijn! Ze gaf mij hoop, evenals Conclave op een hilarische wijze opbeurend is en een pleidooi voor radicale verbeeldingskracht. Daar heb je schrijvers, scenaristen en kunstenaars voor nodig – niet voor niets willen potentaten dat verbannen dan wel de toegang bemoeilijken. Natuurlijk heeft deze ellendige tijd meer mysterie, vrede zachtheid, nuance, liefde en twijfel nodig én – ja! – meer deus ex machina – denken – daar is helemaal niets softs of sleets aan.

Stine Jensen is filosoof en schrijver. Ze schrijft om de week een column op deze plek.

<dmt-util-bar article="4873180" headline="Pauspulp Conclave laat zien: koester de twijfel” url=”https://www.nrc.nl/nieuws/2024/11/14/pauspulp-conclave-laat-zien-koester-de-twijfel-a4873180″>

Opinie | Werken als bijzonder hoogleraar onderzoeksjournalistiek én bij de NCTV? Geen enkel probleem

admin
November 14, 2024
0

Ik las in NRC (14/11) over de zeer mooie benoeming door de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ) van Nikki Sterkenburg tot bijzonder hoogleraar, en de vrij wonderlijke en totaal misplaatste reactie die dat bij enkele onderzoeksjournalisten die lid zijn van de VVOJ heeft opgewekt.

Om naar goed journalistiek (en wetenschappelijk) gebruik met mijn conclusie te beginnen: ik wil de VVOJ met nadruk op het hart drukken om aan de benoeming van Nikki Sterkenburg vast te houden. De reactie van enkele leden op die benoeming getuigt namelijk van een verkeerd begrip van zowel wetenschap als van ambtelijk vakmanschap in het algemeen en de taken van de NCTV in het bijzonder.

Allereerst: ik werk al twintig jaar in de wetenschap. Dat deed ik al die tijd naast mijn hoofdbaan als achtereenvolgens ambtenaar bij Justitie en BZK, diplomaat voor BZK in Brussel en lid van het College voor de Rechten van de Mens. Ik heb me werkelijk nog nooit beperkt gevoeld om vanuit wetenschappelijke distantie naar activiteiten van mijn hoofdwerkgever te kijken, noch heeft mijn hoofdwerkgever (die, net als dat bij Nikki Sterkenburg het geval zal zijn, tenslotte akkoord heeft gegeven op mijn wetenschappelijke nevenactiviteit) me daar ooit een strobreed voor in de weg gelegd.

Het doel van wetenschap is namelijk op basis van een academische code, die kwaliteitsnormen oplegt, onderzoek en onderwijs te verzorgen. Iemand die met praktijkervaring een bijzonder hoogleraarschap invult, in het geval van Nikki Sterkenburg dus zowel vanuit haar eerdere journalistieke activiteiten als vanuit haar hoofdfunctie, brengt meer mee in die academische rol – dat is het hele punt van een bijzonder hoogleraarschap. Maar de academische onafhankelijkheid is gewaarborgd, omdat je je als hoogleraar onverkort bindt aan de academische code.

Nederland is geen Noord-Korea

Ten tweede: als ambtenaar leg je een ambtseed af. Het verbaast me sterk dat de ondertekenaars van de brief, helemaal omdat het onderzoeksjournalisten zijn, werkelijk geen idee lijken te hebben wat ambtelijk werk inhoudt. Nederland is geen Noord-Korea, waar je als een soort knipmes recht praat wat krom is.

Dat is onzin. Nederland heeft een zeer goed ambtelijk apparaat, kan ik dus uit eigen ervaring zeggen. Je taak is het adviseren van iemand met politieke verantwoordelijkheid, en die doet er dan mee wat hij of zij wil. Je kunt en moet je creativiteit kwijt in die advisering, en dat doe je dus vanzelfsprekend binnenhuis. Dat is het werk. Net als het werk van journalisten is om de besluiten van politici, of zaken die onder hun verantwoordelijkheid gebeuren, kritisch te volgen.

Ten derde, de reactie van een groep onderzoeksjournalisten maakt een enorm punt van specifiek de NCTV. Laat ik dit zeggen op basis van 10 jaar ervaring bij BZK en Justitie: er is helemaal niets bijzonders aan die organisatie, niet vanuit wetenschappelijk oogpunt, niet uit academisch oogpunt, noch uit onderzoeksjournalistiek oogpunt. Dit is een klassiek voorbeeld van van een muis een olifant maken. Er zou VVOJ-Professor Sterkenburg, als zij dat uit wetenschappelijk oogpunt relevant vindt (dat is namelijk straks haar vak – ze wordt door de benoeming geen onderzoeksjournalist), niets in de weg staan om onderzoek of onderwijs te wijden aan de NCTV. Gelukkig is de wereld die vanuit onderzoeksjournalistiek oogpunt relevant is een heel stuk groter dan het werkveld van de NCTV.

Analyse uit onbegrip

Tenslotte: Ik werk veel met journalisten op mijn expertisegebied, en heb respect voor het journalistieke vak en veel van zijn uitstekende beoefenaars. Journalisten zijn belangrijk voor het goed functioneren van een rechtsstaat. Niet elke tegenreactie vanuit die beroepsgroep is echter per definitie goudomrand en goed doordacht. Dit is een reactie puur vanuit de onderbuik. Door toe te geven aan de druk van enkele leden van haar vereniging zou de VVOJ niet alleen een ontzettend geschikte bijzonder hoogleraar enorm veel schade berokkenen, maar – voor de vereniging belangrijker – handelen op een analyse die uitgaat van een verkeerd begrip van zowel wat wetenschap inhoudt als wat ambtelijk vakmanschap is. De VVOJ zou haar eigen missie in de wielen rijden.

Kortom: de VVOJ moet de rug recht houden, en vasthouden aan deze benoeming. Daar zullen vele studenten als zeer goed onderlegde onderzoeksjournalisten uit resulteren, waar de maatschappij weer profijt van zal hebben.