Ad astra per aspera, langs de moeilijkste weg naar de sterren. Met die Latijnse spreuk begon Bart De Wever zondag zijn overwinningstoespraak voor de uitzinnige partijleden van zijn Nieuw-Vlaamse Alliantie (N-VA). Dat zijn partij, en niet het radicaal-rechtse Vlaams Belang, de grootste van Vlaanderen zou worden, daar had zelfs De Wever geen rekening meer mee gehouden.
De politicus hoopte twee weken voor de verkiezingen vooral dat zijn partij „incontournable”, onmisbaar zou zijn voor het vormen van coalities. „Zowel voor de Vlaamse als voor de federale regering, dát is voor mij de inzet”, zei hij in een interview met De Standaard. In het gesprek schemerde door dat De Wever de stembusgang na twintig jaar partijvoorzitterschap zag als een laatste kans om zijn grote ideaal te bewerkstelligen: confederalisme, waarbij Vlaanderen en Wallonië binnen het land Belgïë praktisch eigen staten vormen. De Wever staat voor de Vlaamse welvaart, en vindt dat te veel belastinggeld naar het ‘verkwistende’ Wallonië gaat.
Na zondag is De Wever inderdaad onmisbaar voor de Vlaamse formatie, terwijl ook voor het vormen van een federale regering een belangrijke rol lijkt weggelegd voor de N-VA. Het premierschap lonkt voor De Wever. Inmiddels staat de 53-jarige politicus al sinds 2004 aan het roer van de Vlaams-nationalistische en liberaal-conservatieve partij, die ontstond uit de puinhopen van de in 2001 opgebroken Volksunie.
Julius Caesar
Geboren in Mortsel, een stadje vlak onder Antwerpen, kreeg De Wever de politiek met de paplepel ingegoten. Vader Henri de Wever was actief bij de Volksunie en stimuleerde De Wever om zich aan te sluiten. Zelf was de jonge Bart gefascineerd door Julius Caesar, Grieks en Latijn. Hij studeerde geschiedenis in Leuven en werkte aan een proefschrift over Vlaams-nationale partijvorming na 1945, voordat hij koos voor een politieke loopbaan.
Bij de N-VA kon De Wever zijn radicale Vlaams-nationalistische ideeën kwijt. Het liefst zou hij een onafhankelijk Vlaanderen willen, maar een harde weigering van andere partijen dreef hem naar het confederalisme als een haalbaarder speerpunt. Het afgelopen decennium nam de partij ook stevige standpunten in op het gebied van migratie.
Onder De Wever groeide de N-VA uit tot een bestuurspartij in het centrum van de macht, die deelnam aan coalities op alle niveaus. Zelf is hij nu ruim tien jaar burgemeester van Antwerpen, waar hij een ‘war on drugs’ aankondigde tegen cocaïnesmokkel in de haven.
Zijn eigen populariteit speelde bij de groei van de N-VA een grote rol. De Wever is een sterk redenaar, die erin blijft slagen om het grote N-VA als slachtoffer neer te zetten van andere partijen. Hij verwijt hun vooral de, in zijn ogen, noodzakelijke hervormingen van België tegen te houden.
Ook krijgt De Wever de lachers op zijn hand met zijn gevatte, soms zwartgallige humor. Toen De Wever in 2009 deelnam aan de Belgische versie van tv-quiz De Slimste Mens, koppelde hij feilloos een serie foto’s van poep aan het juiste dier. „Ge kunt niet de hele dag stront naar uw kop krijgen zonder er iets van te leren, hè”, reageerde hij in de geruchtmakende uitzending. Zelfs de Vlaming die De Wever nog niet kende, wist nadien wie hij was. Zondag kreeg De Wever 255.446 voorkeurstemmen, het meeste van alle Vlaamse politici.
Maar de verkiezingszege van 2024 heeft De Wever vooral te danken aan strategische keuzes. De N-VA positioneerde zich als een realistisch alternatief voor het radicaal-rechtse Vlaams Belang. Herhaaldelijk dreef De Wever zijn concurrent in de hoek op het gebied van homorechten, die Vlaams Belang zou willen inperken. Op het thema migratie ging hij juist niet al teveel in. Zo voorkwam hij een herhaling van 2019, toen migratie het belangrijkste verkiezingsthema was en Vlaams Belang flink kon groeien met haar anti-migratieretoriek.
Niet met Vlaams Belang
Ook sloot De Wever uit te zullen regeren met Vlaams Belang, waarmee de N-VA zich voegde bij het cordon sanitaire van de rest van de Vlaamse partijen. Kiezen voor Vlaams Belang was daarmee volgens de N-VA’er „een verloren stem”. Verder hield hij kiezers weg bij partijen die de afgelopen vijf jaar deelnamen aan de federale Vivaldi-regering, door van het gebrek aan begrotingsdiscipline een verkiezingsthema te maken. Met name de Open VLD van Belgisch premier Alexander De Croo kreeg zondag een pak slaag. De liberalen zakten naar iets meer dan 8 procent van de stemmen, waarop de complete partijtop maandag opstapte.
Nu is de vraag hoe De Wever zijn idealen naar beleid kan vertalen. Tijdens de campagne werd hij al geconfronteerd met de vrees dat zijn staatshervormingsagenda een blokkade zou kunnen vormen voor een snelle formatie. De Wever presenteerde daarop een idee voor een federaal ‘minikabinet’. Zo’n zakenkabinet, met ministers vanuit alle partijen, zou allereerst orde op zaken moeten stellen in de Belgische begroting. In de tussentijd kan dan maximaal twee jaar onderhandeld worden over een „confederale omslag”, zei De Wever in Het Laatste Nieuws. Als er dan geen akkoord is, volgen nieuwe verkiezingen.
Dinsdag begon De Wever aan zijn ronde langs andere partijvoorzitters voor het samenstellen van een Vlaamse regering. In Wallonië hebben de liberale Mouvement Réformateur (MR) en Les Engagés de handen snel ineen geslagen na de historische verkiezingsnederlaag van het linkse PS. In een gezamenlijke persconferentie zeiden de twee partijen dinsdag een Waalse coalitie te willen vormen en samen op te trekken naar het federale niveau.
Deze ontwikkeling in Wallonië is gunstig voor De Wever. De twee partijen zijn, anders dan de PS, voorstanders van samenwerking met NV-A. Met name op sociaal-economisch vlak komen de standpunten overeen. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez heeft ook geen problemen met De Wever als premier.
Maar staatshervormingen die zo ver gaan als de N-VA wil? Daar passen de partijen voor. Aan De Wever om zijn retorische kunsten aan te wenden. De weg naar de sterren heeft hij weliswaar ingeslagen, het moeilijkste deel van de route komt nog.
Lees ook
België kiest voor centrum-rechts, grote opmars Vlaams Belang blijft uit
