‘Azov wordt nog professioneler en nog gevaarlijker’ – Washington heft ban op Oekraïense brigade op

Washington laat zijn verbod op wapenleveranties aan de Oekraïense brigade Azov los. Vanwege het verbod mochten militairen van de 12e brigade van de Nationale Garde ook niet deelnemen aan trainingen bij de westerse bondgenoten. Het verbod werd in 2017 onder meer ingesteld vanwege racistische, xenofobe en ultranationalistische uitingen van de oorspronkelijke oprichter.

VN-mensenrechtenfunctionarissen beschuldigden Azov-soldaten bovendien van het schenden van humanitaire grondrechten, waaronder willekeurige arrestaties van burgers en marteling bij verhoor in 2016. Maar het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken stelt nu „geen bewijs” te hebben gevonden voor dergelijke schendingen.

Het opheffen van het verbod symboliseert de lange weg die ‘Azov’ heeft doorlopen – van paramilitaire eenheid met een grote aantrekkingskracht op neonazi’s, tot zeer succesvolle en professionele brigade met een brede populariteit onder de bevolking. Een ontwikkeling die in gang gezet werd na de opname en opvoeding binnen de Oekraïense krijgsmacht, eind 2014 – en met name gedurende de grote oorlog sinds 2022.

„Zonder westerse wapens zijn we in tien jaar tijd een van de meest gevechtsklare eenheden van het land geworden”, schreef de commandant van de brigade, Denys Prokopenko, in een opinieartikel in april met kritiek op het voortdurende verbod. En nu: „Azov wordt nog machtiger, nog professioneler en nog gevaarlijker voor de bezetters”, aldus de Azovbrigade in een verklaring op Instagram. „Dit is een nieuwe pagina in de geschiedenis van onze eenheid.”

De militairen van Azov speelden een sleutelrol in de Oekraïense verdediging tijdens het beleg van Marioepol. Met nauwelijks rantsoenen en munitie wisten ze de val van de stad (weken) te rekken vanuit een staalfabriek. Honderden militairen die op dat moment krijgsgevangen zijn genomen, zitten nog in Rusland in gevangenschap.

Russische propaganda

De beruchte eenheid is doelwit van Russische propaganda. Het Kremlin presenteert de geschiedenis van Azov als bewijs voor de Kremlinthese dat Oekraïne ‘gedenazificeerd’ moet worden en dat de Oekraïense verdediging tegen de Russische bezetting, een fascistische oprisping is .‘De mannen van Azov’ wordt in de Moskouse propaganda met walging uitgesproken als het ergste voorbeeld van Oekraïens nationalisme.

In het Kremlin is het Amerikaanse besluit dan ook „extreem negatief” ontvangen, aldus Poetins woordvoerder Dmitri Peskov tegen een staatspersbureau: in de poging Moskou tegen te gaan, zei hij, is Washington „zelfs bereid met neonazi’s te flirten”.

Krijgsgevangenen in Rusland maken in het algemeen melding van marteling en „meedogenloze, wrede behandeling die ernstig pijn en lijden veroorzaakt” -– zonder toezicht van het Rode Kruis. Uit gevangenschap vrijgelaten Azov-leden (tot nu toe iets meer dan honderd) zijn in de regel zwaar ondervoed. Ze vertellen dat ze in de gevangenis apart gehouden worden, soms in isolatie, en zelfs beperkt water krijgen.

Achtergebleven familieleden demonstreren regelmatig in Oekraïne voor de vrijlating van hun vaders, echtgenoten en zonen. De negenhonderd ‘verdedigers van Marioepol’ (overigens niet allen van Azov) zitten inmiddels al twee jaar gevangen. Vooral voor de vrouwen en kinderen die hun gevangen man/vader missen, is die associatie met nazisme, die inmiddels is verouderd, kwetsend.

Nazi-geschiedenis

Toch even een blik op het verleden. In het ‘vrijwilligersbataljon’ oftewel de paramilitaire eenheid uit 2014 zaten destijds wel zelfverklaarde nazi’s. Volgens de woordvoerder gold dat ‘slechts’ voor „10 tot 20 procent”. Mannen die in de begindagen van de oorlog in Oekraïne als eerst de wapens oppakten, waren onder meer de ultranationalisten – het met het geweer beschermen van het grondgebied ligt in lijn met hun ideologie.

Maar ook toen al werd er van binnenuit teruggeduwd tegen het idee dat dit voor iedereen zou gelden. Als bepaalde leden hun eigen sympathieën hebben is dat hun zaak, zei een plaatsvervangend commandant in 2015: dit is niet de positie van het regiment.

Toch is het niet onbegrijpelijk dat er twijfels over waren. De oprichter van Azov is de rechts-nationalistische Andri Biletsky. Hij schreef onder meer het pamflet ‘Het woord van de Witte Leider’ dat tien jaar geleden circuleerde in de Azov-gelederen. Biletsky trok zich eind 2014 terug als commandant.

En het beeldmerk van de brigade is de Wolfsangel – een symbool dat werd gebruikt op SS- en NSB-vlaggen tijdens de Tweede Wereldoorlog en populair is onder rechts-radicale groeperingen. In 2022 ging Azov tijdelijk over op een nieuw logo: drie zwaarden – ook om misrepresentatie in Russische propaganda tegen te gaan. Inmiddels is de wolfsangel weer terug.

Joodse en Krimtataarse Oekraïners

Toch blijkt uit weinig dat dit troebele verleden nog steeds meespeelt voor de militairen die zich nu aansluiten bij de 12e brigade genaamd Azov. Als onderdeel van de Nationale Garde is het verboden nazi-symbolen, -vlaggen en dergelijke te dragen. Discriminerende uitingen zijn verboden en zijn een reden voor ontslag. De brigade mag niet discrimineren en er vechten onder andere Joodse en Krimtataarse Oekraïners mee.

In de wervingen en publieke uitingen is de brigade niet ideologisch. „De enige mogelijke ideologie van welke eenheid van de Nationale Garde van Oekraïne dan ook is het Disciplinair Statuut”, zei politicoloog Vjatsjeslav Lychatsjov in 2022 in een interview.

De verdediging van Oekraïne gaat de brede Oekraïense bevolking aan. En Azov speelt daar een rol in. Dat werd onlangs ook erkend door de Britse oud-premier Boris Johnson. „Dank aan de helden van de Azov-brigade”, zei hij bij een bezoek van de militairen aan Engeland. „We zijn algeheel afhankelijk van helden zoals de mensen van de Azov-brigade. Glorie aan Oekraïne.”

Delen





Mail de redactie