Macron schrijft nieuwe verkiezingen uit. De Fransen willen vooral weten: pourquoi?

Of Emmanuel Macron het parlement gaat ontbinden? „Ik denk het niet”, zegt de ene na de andere partijgenoot zondagavond tegen televisiezender TF1, net na de exitpolls. „Dat zou tegen de democratische waarden van Frankrijk ingaan, zegt een jonge vrouw. „Het zou een catastrofe zijn”, vindt een bebrilde man. „Ik hoop het niet, want ik heb al twee campagnes gedaan in twee jaar tijd”, zegt parlementariër Éléonore Caroit, lid van Macrons eigen partij Renaissance, opgelaten. „Als hij dat zegt, c’est la merde”, vindt een andere macronist.

Maar de Franse president deed het wel: na de bekendmaking van de verbluffende winst van het radicaal-rechtse Rassemblement National (31,5 procent van de stemmen, Macrons Renaissance haalde 14,6 procent) kondigde hij in een toespraak vanuit het Élysée aan dat het parlement ontbonden wordt en op 30 juni en 7 juli parlementsverkiezingen zullen plaatsvinden – de kortst mogelijke termijn. Macron zelf blijft in functie, maar de kans bestaat dat hij moet samenwerken met een parlementaire meerderheid van een andere politieke kleur. In de zaal waar zijn partijgenoten de verkiezingsuitslag afwachtten, vielen de monden letterlijk open. Volgens Le Monde is de ministersploeg al even verbaasd door het besluit.

De nacht en ochtend na de aankondiging wordt in Frankrijk wild gespeculeerd over het pourquoi. Vriend en vijand zijn het erover eens dat het uitschrijven van parlementsverkiezingen een zeer riskante keuze is, maar de verklaringen die voor het besluit worden gegeven, lopen uiteen.

Ander soort verkiezing

Vooropgesteld: dat het RN zo fors wint bij de Europese verkiezingen, wil niet zeggen dat het evenveel steun zal krijgen bij de parlementsverkiezingen. Frankrijk kent een districtenstelsel, waarbij in ieder kiesdistrict één kandidaat een absolute meerderheid moet halen. Per kiesdistrict wordt in twee rondes gestemd als een kandidaat in de eerste ronde niet 50 procent van de stemmen heeft gehaald. Macron lijkt erop te hopen dat kiezers in die veelvoorkomende tweede ronde tégen radicaal-rechts zullen stemmen en hij zo zijn krappe meerderheid in het parlement kan behouden.

Hierbij speelt mee dat men bij parlementsverkiezingen anders stemt dan bij Europese: zeker in kleine kiesdistricten kennen kiezers de gedeputeerden en zijn ze geneigd trouwer te blijven. Zo haalden partijen die het bijzonder slecht deden bij de presidentsverkiezingen van april 2022, zoals het conservatief-rechtse Les Républicains van oud-president Nicolas Sarkozy, betere uitslagen bij de parlementsverkiezingen van twee maanden later.

Maar de kans is ook reëel, en dat weet Macron, dat het RN ook in het parlement fors zal winnen. In dat geval komt er mogelijk een cohabitation, waarbij de president samenwerkt met een premier van een andere politieke familie. Dit gebeurde ook in 1997, toen de rechtse president Jacques Chirac parlementsverkiezingen uitschreef in de hoop zijn steun te vergroten, maar links tot zijn verrassing won. Daarna regeerde hij jarenlang met een linkse regering onder premier Lionel Jospin van de Parti Socialiste.

Bardella als premier?

Macron zou eveneens kunnen gaan samenwerken met een linkse premier als links-Frankrijk de krachten weet te bundelen en goed scoort. De linkse partijen riepen na zondagnacht al op tot samenwerking. Deze wens bestond afgelopen jaren echter ook al, maar het samenwerkingsverband NUPES kwam maar slecht van de grond. De vraag is of het vormen van een stabiele unie in drie weken tijd wel lukt. Een strateeg van Macrons partij, minister van Buitenlandse Zaken Stéphane Séjourné, heeft zondag bovendien gezegd dat Renaissance in kiesdistricten met een zittende kandidaat uit „het republikeinse kamp” (alles behalve de extremen) geen tegenkandidaat zal opstellen. Daarmee probeert hij niet alleen verkiezing van een kandidaat van radicaal-rechts te voorkomen, maar ook van de hardlinkse partij LFI. Dat is zand in de machine van de linkse samenwerking.

Een andere optie is een coalitie van rechts en radicaal-rechts (Les Républicains en RN), mogelijk met RN-kroonprins Jordan Bardella als premier. Volgens een veel geciteerde theorie hoopt Macron dat Bardella dan onderuit gaat en RN ontmaskerd wordt als niet-regeringswaardige partij. Dat zou moeten voorkomen dat Bardella of RN-voorvrouw Marine Le Pen bij de presidentsverkiezingen van 2027 kan winnen. Hierop hintte Macron bij zijn toespraak zondagavond, toen hij benadrukte dat hij zelf niet herkiesbaar is in 2027. „Mijn enige ambitie is nuttig te zijn voor ons land dat ik zo liefheb, mijn enige roeping is u te dienen.”

Bij het besluit lijkt verder mee te spelen dat het RN al tijden zegt dat Macron nieuwe verkiezingen zou moeten uitschrijven en de partij was daar waarschijnlijk op hoge toon mee doorgegaan als hij dat niet had gedaan. Als RN er niet in slaagt enorm te groeien bij deze verkiezingen, verliest het een stok om Macron mee te slaan. Ook ontloopt Macron de motie van wantrouwen die Les Républicains waarschijnlijk na de zomer tegen de regering van zijn premier Gabriel Attal wilden indienen.

En sowieso houdt Macron ervan om buiten de lijntjes te kleuren. De afgelopen jaren heeft hij tal van constitutionele trucjes uitgehaald om zijn plannen doorgevoerd te krijgen, waarvan de meest markante het doordrukken van een impopulaire pensioenhervorming zonder een parlementsstemming was. Hij weet dat de aanstaande stembusgang niet snel vergeten zal worden – in Frankrijk wordt nog steeds veel gepraat over ‘1997’.

De president zelf zei bij de aankondiging zondagavond dat hij niet anders kon. „Ik zou niet weten hoe ik aan het einde van deze dag zou moeten doen alsof er niets is veranderd.” Hij sprak van een „daad van vertrouwen […] in de capaciteit van het Franse volk om de meest juiste keuze te maken voor zichzelf en toekomstige generaties”. In dezelfde toespraak sprak hij van een „koorts die zich heeft geïnstalleerd in het publieke en parlementaire debat”. Het is de grote vraag of die koorts in drie weken zal afnemen.

Delen





Mail de redactie