We hadden net al een avond exitpolls over de eigen Europese verkiezingen achter de rug, dus wie zat er nog te wachten op meer percentages, tabellen, inzakkende of rijzende staafjes en balkjes, aan elkaar gepraat door minzaam glimlachende of bezorgd fronsende kenners achter microfoons?
Een deel van de PVV-kiezers vermoedelijk niet, die hadden het vorige week al laten afweten. Maar wel iedereen die een beetje geïnteresseerd blijft in een Europese Unie die onder druk staat. Of in de vraag of gevestigde partijen bereid zijn op te staan tegen radicaal-rechts in plaats van deemoedig het hoofd te buigen. Zoals de Franse president Macron, die zijn mouwen opstroopte toen zijn nederlaag een feit was en nieuwe parlementsverkiezingen uitschreef: kom maar op.
Heel goed dus dat de NOS zondag ruim tijd maakte voor de verkiezingen, inclusief de officiële Nederlandse uitslag die duidelijkheid over de grootste moest brengen (die kwam er). Er was natuurlijk ook alle aanleiding toe: het stemgedrag van zesentwintig andere Europese landen, die helaas nog wel eens worden vergeten in het met zichzelf geobsedeerde Nederland van 2024.
De NOS trapte alert af, met commentaar vanuit Parijs waar de bijl net was gevallen. De formule was alweer bijna vertrouwd, met correspondenten in het veld, commentatoren in de studio en uitslagen-presentator Malou Petter, de ongekroonde koningin van het touchscreen. EU-correspondent Kysia Hekster duidde de nuances van de gecompliceerde uitslag voor het Europees Parlement: zakelijk en to the point.
Zij was niet in Brussel, maar de springerige Nieuwsuur-anchor Jeroen Wollaars, voor interviews met gasten en een slotdebat. Meest prikkelende gast: Europa-kenner Luuk van Middelaar die droogjes voorzag dat de kersverse premier Dick Schoof het als „opgewaardeerde ambtenaar” nog „heel moeilijk” zal krijgen tussen zijn gekozen, door de wol geverfde Europese collega’s. Politiek commentator Arjan Noorlander sputterde wat tegen, maar het punt was gemaakt.
Al bleef die Nederlandse invalshoek zich soms opdringen, een reeks andere landen kwam uitgebreid aan bod, inclusief de ooster- en zuiderburen. De verwachte monsterzege van Vlaams Belang bleef uit, maar er was ook een jamais vu: het opmerkelijke succes van centrum-rechts in Franstalig Wallonië, dat geacht werd een linkse afslag te nemen. De NOS stelde het vast, al kon de studioploeg het – net als RTL Nieuws – niet laten te knipogen over Belgische traagheid met formeren. Tja, dat recht van gnuiven hebben we zo langzamerhand wel verspeeld, zoals Noorlander opmerkte.
Alles was al gezegd
Op weg naar het ‘hoogtepunt’, de officiële Nederlandse uitslag, zakte de avond wat in, met meligheid over een rode knop voor ‘Uur U’ en een (te lang) gesprek van Wollaars met Diederik Samsom en een „jonge boer” over Europese regels. Winstpunt: er stond geen trekker in de studio.
Maar toen was het tijd voor het obligate slotdebat met vier lijsttrekkers, zonder de (wel uitgenodigde) PVV. Al was het belangrijkste al door anderen – en beter – gezegd.
Uitslagenavonden zijn een uitzondering op de vrome journalistieke wens om van politieke verslaggeving geen horse race te maken. Een verkiezingsavond is één groot scorebord, omdat aantallen en verhoudingen er nu eenmaal toe doen in een democratisch bestel – wat Europa ondanks alle haperingen nog steeds is.
Het cliché ‘feest van de democratie’ mag dan lachwekkend hol klinken, nu Haagse politiek vaak vooral een theater lijkt voor identitair borstkloppen. Maar staren naar die inzakkende of rijzende percentages is nog steeds een democratisch-meditatief moment waar een publieke omroep niet zonder kan – en andersom. Goede herinnering voor de regering van een, zoals iemand schreef, guur ontwaakt land.
