Gospelzangeres Joany Muskiet heeft zo’n leven gehad waarvan je af en toe denkt: dit kan toch niet waar zijn? Ze beraamde samen met een vriendin een bankoverval (het bleef gelukkig bij een plan). Raakte op haar zeventiende doelbewust zwanger van een beruchte drugsdealer, omdat haar moeder haar vriendje niet zag zitten. Trad met de band Fruitcake op in muziekprogramma’s als Toppop, en speelde discotheken in binnen- en buitenland plat met de hit My feet won’t move.
Diezelfde vrouw eiste jaren later dat strak getatoeëerde rappers geen scheldwoorden gebruiken in hun teksten en niet vrouwonvriendelijk zijn. Ze moesten van haar een positieve boodschap brengen. Niemand op Zuid die tegen ‘Ma Joany’ in durfde te gaan.
Niet alleen in Rotterdam werd naar haar geluisterd. Als ze met haar band More Gospel in gevangenissen tijdens kerkdiensten speelde, hingen gedetineerden aan haar lippen. Muskiet zong niet alleen de sterren van de hemel, maar nam soms ook de taak van de pastor over als zij haar levensverhaal vertelde en liet merken dat zij wist hoe het voelt als je er niet bij hoort.
/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data116553706-e6e377.jpg|https://images.nrc.nl/jPKlist1K37hu7OZ8db5PDf9AnA=/1920x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data116553706-e6e377.jpg|https://images.nrc.nl/01AEAOAP9URquwPxN81dN2B8PIw=/5760x/filters:no_upscale()/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data116553706-e6e377.jpg)
Zwarte engel
„Een van de gedetineerden heeft voor haar familie een prachtige zwarte engel geschilderd met een tekst van apostel Paulus erop”, vertelt geestelijk verzorger Geert Rozema van de Penitentiaire Inrichting Alphen aan den Rijn. „Als eerbetoon. Een paar dagen voor haar dood heeft ze hier nog opgetreden.”
De gevangenis in Alphen aan den Rijn was speciaal voor Muskiet. Haar oudste zoon Breyten, vernoemd naar de Zuid-Afrikaanse dichter Breyten Breytenbach, had daar eens enkele maanden in voorarrest gezeten. Haar zoon was rapper Helderheid van rapformatie de Tuigcommissie. De gelovige Muskiet kon dat indertijd niet echt waarderen. Zij moest niets hebben van de wereld van de straat sinds zij zich had bekeerd tot het evangelie van Jezus. Toen Breyten op z’n 25ste plotseling in zijn slaap overleed, in 2004, ontdekte ze dat hij voor veel jongeren heel veel betekende. Zijn bijnaam bleek Help te zijn omdat hij voor velen een raadgever was. Muskiet stelde haar beeld bij en besloot de nalatenschap van haar zoon voort te zetten.
„Mijn broer deed wat mama ons had geleerd”, zegt haar jongste zoon Jahmar. „Wees goed voor je naasten en de wereld draait niet om jou. Breyten en mama leken heel erg op elkaar. Daar kwam mijn moeder achter nadat mijn broer was overleden, en ons huis vol zat met jongeren die advies wilden, hulp nodig hadden.”
Jahmar en zijn oudere broer zijn opgevoed door hun moeder en hun oma. Alle drie hebben een andere vader die niet lang in beeld was. „Oma en mama – dat was ons team.”
Naar Rotterdam
Joany Muskiet en haar moeder waren „net een Siamese tweeling”, zegt haar broer Lloyd Muskiet. Hij is de enige zoon in het gezin met vijf kinderen en werd net als zijn oudere zus in Paramaribo geboren. De familie Muskiet had het goed. Moeder was huisvrouw en vader werkte op de enige stoomtrein van Suriname. In de vakanties mochten de kinderen, samen met de buurkinderen, in de trein mee met hun vader naar de plaats Onverwacht in het district Parra, waar ze konden zwemmen, vertelt Lloyd Muskiet.
Het gezin verhuisde naar Nederland na de geboorte van dochter Myrna, die door zuurstoftekort ernstig beperkt was. Lloyd Muskiet: „Mijn ouders hoopten dat zij hier een betere medische behandeling zou kunnen krijgen, zo kwamen we in Rotterdam terecht.”
Op haar 17de werd Muskiet zwanger, en zette haar moeder haar uit huis
Joany was toen bijna tien jaar oud. Ze woonden eerst op Katendrecht en later in IJsselmonde. Na de basisschool ging ze naar een school voor lager economisch en administratief onderwijs; tegenwoordig onderdeel van het vmbo. Maar Joany wilde zingen – haar opleiding maakte ze niet af.
Op haar achttiende werd ze – straalverliefd op de vader van Breyten – voor het eerst moeder. Omdat haar eigen moeder haar uit huis had gezet, woonde ze even in een Blijf-van-mijn-lijf-huis. Maar al gauw mocht ze weer naar huis. Oma ging voor Breyten zorgen zodat Muskiet kon zingen. Ze werd zangeres bij Fruitcake en had later haar eigen band, Mahogany, waarmee ze onder meer op cruiseschepen werkte.
Epilepsie
Om genoeg geld te verdienen, ging ze eind jaren tachtig ook aan de slag bij de Slavenburg’s bank in Rotterdam. En daar ontstond het – nooit uitgevoerde – plan om de bank te overvallen. Het idee was om zich in te laten sluiten met een bevriende collega en daarna de kluis leeg te halen. „Mijn zus was een rebel en best wild in haar jonge jaren”, vertelt Lloyd Muskiet. „Ik denk niet dat ze een makkelijke dochter is geweest.”
Toen Muskiet eind 30 was, kreeg ze last van epileptische aanvallen. Van de huisarts mocht ze niet meer optreden. Hij raadde haar ook af om weer zwanger te worden. Maar ja, ze was verliefd op haar oude buurjongen uit Paramaribo en wilde na Breyten en haar tweede zoon Jaronne dolgraag een derde kind. Muskiet vroeg God om hulp en bad. Toen de epilepsie overging en zij zwanger werd van Jahmar, besloot ze zich te bekeren. Ze werd een bezielde volgeling van pastoor Adriaan van de Evangelische Gemeente Feijenoord.
Disco, funk en soul waren vanaf dat moment niet meer aan de orde. Muskiet zong enkel nog gospel. „Ze had een fantastische stem waar ze heel veel geld mee had kunnen verdienen”, zegt haar boeker Martijn van Buren. „Maar het was gospel, of niet. Joany was heel principieel.”
Muskiet had ook een groot hart: na de dood van haar zoon bleven de jongeren langskomen. Zij ging zich toen ook inzetten voor hun welzijn en zelfredzaamheid, en werd zo de moeder van Zuid. Naar haar zoon werd een plein vernoemd: het Helderheidplein in de wijk Feijenoord. Hij kreeg ook een ‘eigen’ hiphopfestival, een wisselbokaal en een standbeeld. De stichting Helderheid is opgericht om alle maatschappelijke projecten van Muskiet te ondersteunen, vertelt Metalz, bandlid van de Tuigcommissie. „Het is triest dat Ma Joany en Breyten overleden zijn, maar hun initiatieven zijn springlevend. Er komt gewoon weer een Helderheidfestival. Dit jaar voor de zestiende keer.”
