De zittende premier gedroeg zich als uitdager, de uitdager wilde meer overkomen als premier. Het eerste van twee tv-debatten in het Verenigd Koninkrijk tussen de premierskandidaten verliep dinsdagavond verhit en hard, met veel persoonlijke aanvallen. De conservatieve leider Rishi Sunak herhaalde het voortdurend: onder Labour gaan in het Verenigd Koninkrijk de belastingen omhoog. Met 2.000 pond per huishouden. „Het zit in hun dna.” Zo probeerde hij in Britse hoofden het zaadje te planten dat het leven nog duurder wordt onder de sociaaldemocraten.
Labour-leider Keir Starmer speelde bij de zender ITV een andere kaart. Het Verenigd Koninkrijk is aan verandering toe: de veertien jaar dat de Conservatieve Partij aan de macht was heeft het land „in chaos” gebracht en „tot grote verdeeldheid” geleid. „Deze regering is totaal de controle kwijt.”
Want het gaat helemaal niet goed met het Verenigd Koninkrijk, zei Starmer. De economie draait niet, de plannen om migranten naar Rwanda te sturen zijn duur en niet effectief, de NHS – het nationale zorgstelsel – staat „er veel slechter voor dan toen zij begonnen”, met grote personeelstekorten en lange wachtlijsten. Dat er een belastingverhoging dreigt van 2.000 pond ontkende hij stellig – die berekening liet hij voor rekening van de Tories.
Zo verliep het debat zoals de eerste twee weken van de campagne verliepen, na de onverwachtse aankondiging van premier Sunak om niet in het najaar maar al op 4 juli verkiezingen uit te schrijven. Verhit. Sunaks Tories staan op gigantische achterstand, met circa 45 procent van de kiezers die voor Labour lijken te kiezen en 23 procent voor de conservatieven. Sunak kreeg er deze week ter rechterzijde ook nog eens een geduchte concurrent bij: de rechtspopulist Nigel Farage kondigde aan zich kandidaat te stellen bij de Reform Party en weer partijleider te worden.
Lees ook
Slecht nieuws voor de Tories: Nigel Farage mengt zich in verkiezingsstrijd Verenigd Koninkrijk
Sunak moet zich dus terugvechten, hij wilde zes keer met Starmer in debat, maar die weigert dat en laat het bij twee keer. De premier heeft een duidelijke strategie: Labour wegzetten als een partij die nauwelijks concrete plannen heeft, veel geld gaat uitgeven en daarvoor de belastingen fors zal verhogen. Met migratie – een belangrijk thema in de campagne – heeft hij „tenminste een plan’’: vluchtelingen die met tienduizenden per jaar met bootjes het kanaal oversteken naar Rwanda overbrengen. „U kunt dat niet leuk vinden, maar wat is uw plan?’’, riep hij naar de Labour-leider.
Die kwam er niet helemaal uit. De mensenhandel aanpakken, zei Starmer. „We moeten de bendes vernietigen die deze verachtelijke handel runnen.” Op een ander moment reageerde hij ook niet sterk op een goed voorbereide vraag van Sunak: wat doet Starmer tegen de stakende jonge artsen die 35 procent meer salaris vragen, wat een groot budgettair probleem zou veroorzaken? „Onderhandelen. Dat probeert u niet eens ”, murmelde Starmer, die het afgelopen jaar de stakende artsen nooit echt heeft gesteund.
Wereldtoneel
De Labour-leider had een sterk moment toen het ging om het internationaal recht. Sunak zei dat hij dat aan de kant zal schuiven als de nationale veiligheid in het geding komt, bijvoorbeeld als de Rwanda-deal door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens wordt geblokkeerd. Starmer wees dat sterk af. Onder hem zal het Verenigd Koninkrijk een „gerespecteerde speler blijven op het wereldtoneel, niet een paria”.
Biedt de aanvalsstrategie van Sunak nog kansen om terug te komen? De achterstand is onoverbrugbaar, denken de meeste analisten. Sunak won volgens een snelle opiniepeiling van YouGov wel het debat, met een minimale marge: 51 procent van de kijkers vonden hem sterker. De kijkers vertrouwen Starmer wel meer en vinden hem sympathieker.
Britse media waren iets meer te spreken over Sunak, al maakt het daarbij veel uit of het om een rechts of links medium gaat. „Starmer opgeknoopt door belastingverhoging van 2.000 pond’’, kopt The Daily Telegraph woensdagmorgen. „Sunak nailed first tv-debate”, aldus The Sun. Uit een peiling van de populaire tabloid blijkt dat de conservatieve kiezer de aanpak van Sunak waardeerde – 60 procent riep hem tot winnaar uit – maar van alle kiezers vond 53 procent toch dat Starmer het beter had gedaan, tegen 33 procent voor Sunak.
Times-columnist Matthew Parris stelde zich neutraler op: „Het Britse electoraat heeft geen zin in Rishi Sunak maar is ook niet overtuigd van Sir Keir Starmer.”
