Opinie | Nationalistische Zweden willen alleen maar hoge muren rond Europa

Nationalisme bouwt muren en laat een in zichzelf gekeerd wereldbeeld zien. In Zweden wordt dit steeds meer genormaliseerd en opzichtiger gebruikt om harde grenzen aan de samenleving te stellen. In het centrum van Stockholm op Medborgarplatsen, het plein van de burger, komt partijleider van de radicaal-rechtse Zwedendemocraten (SD), Jimmie Åkesson, het podium op. De paar honderd met Zweedse vlaggen wapperende supporters klappen en juichen in de richting van hun charismatische leider. Met opgewekt zelfvertrouwen en genoeg politie in de nabije omgeving ter bescherming, praat Åkesson over de absurde staat van de nationale samenleving, maar komt al gauw tot vlugge conclusies en zijn geliefde hoofdthema; haast alles wat mis is kan worden herleid tot immigratie.

Dan richt Åkesson zijn aandacht op het grote scherm naast hem waar hij op staat afgebeeld met symbolische Zweedse elementen, zoals een Volvo, een eland, een rood houten huisje, maar ook een paar straaljagers en explosies. Hij laat een filmpje zien, van de voormalig sociaaldemocratische minister-president Stefan Löfven, die negen jaar geleden, ten tijde van de migratiecrisis, op ditzelfde plein een speech hield. Löfven zei toen met emotie in de ogen dat zijn Europa geen muren bouwt, maar elkaar helpt. Åkesson lacht hard, en onder het genot van een dikke beat met dank aan de dj, schreeuwt hij de partijslogan van deze Europese verkiezingscampagne: „Mijn Europa bouwt muren!”

Immigratie

Het liefst zouden de Zwedendemocraten een muur om Zweden bouwen, maar ter gelegenheid van de huidige verkiezingen, is de slogan bijgesteld. De kop wordt niet helemaal in het zand gestoken. In Europa kan men best samenwerken; met name op het terrein van het stoppen van immigratie en het behouden van de internationale economische handel. Maar de rest; dat kan ieder land beter zelf oplossen. De complexiteit van de grotere problemen die het continent in haar greep houden, zoals de oorlog in Oekraïne of het nakomen van internationale klimaatdoelen, en dan nog niet eens te spreken over een mogelijke Europese solidariteit, worden compleet verwaarloosd.

Muren zijn alleen goed om de eigen echo te horen en niet verder te hoeven kijken

Het nationalistisch superioriteitsgevoel laat in Zweden een in zichzelf gekeerd wereldbeeld zien en brengt het land in een verstikkende positie waarbij alleen de eigen stem gehoord wil worden. Wanneer nationalisme zich vermengt met het idee neutraal en fatsoenlijk te zijn, wordt de dominantie van het gedachtegoed genormaliseerd.

Met de Zweedse nationale dag in zicht (6 juni) wordt het nationalistische gevoel en de populistische praat van de Zwedendemocraten nog meer aangewakkerd. Het bloemetjeslogo van de partij probeert de radicaal-rechtse standpunten niet eens meer te verdoezelen , en schaamte voor de eigen etnonationalistische opvattingen is ver te zoeken. Zweden, het land van tolerantie en liberalisme, gebouwd op gelijkheidsdenken, bestaat wellicht nog altijd zo op papier, maar in werkelijkheid geldt dit lang niet voor iedereen.


Lees ook
Rechts lijkt steeds meer op gemiddeld

Denderleeuw.

De Sverigevänner (Zweden-vrienden), zoals Åkesson zijn publiek op het plein aanspreekt, hebben een innige onderlinge band en vormen een groepering, die in zijn optiek het beste voor heeft met ‘hun’ land.

De slogan ‘Zweden voor de Zweden’, of ‘Nederland voor de Nederlanders’, mag dan in oren van de politieke aanhang logisch klinken, maar toont meteen het gevaar: radicaal-rechtse partijen proberen een monopolie te vestigen op het definiëren van het begrip ‘het volk’. Dat deze nationalistische partijen dit toe-eigenen en pretenderen voor ‘het volk’ te spreken is beangstigend. Vooral als de consequenties worden doorgetrokken naar de vraag wie tot ‘het volk’ behoren: dan komen etnonationalistische ideeën maar al te gemakkelijk bovendrijven.

Drijfzand

Met het bouwen van muren, op nationaal en internationaal niveau, werpt men alle kritiek verre van zich en verzinken liberale landen zoals Zweden langzaam in nationalistisch drijfzand. Muren zijn alleen goed om de eigen echo te blijven horen en niet verder te hoeven kijken.

Radicaal-rechtse partijen claimen dat zij als enigen ‘het volk’ vertegenwoordigen en een monopolie bezitten op het verwoorden van de ‘volkswil’. Maar zo maken populistische partijen een karikatuur van de democratie.

Normalisatie van het nationalisme betekent het einde van een Europa waarin lidstaten voorbij de eigen grenzen rekening met elkaar houden, naar elkaar luisteren, en intensief op alle vlakken met elkaar samenwerken om de grote uitdagingen van deze tijd het hoofd te kunnen bieden.