Het leek een tamelijk onschuldige en ook wat kinderachtige actie, de zeker duizend ballonnen met afval en uitwerpselen die Noord-Korea vorige week richting Zuid-Korea stuurde. Maar in Seoul namen ze het niet licht op. Dinsdag schortte Zuid-Korea de afspraken op die het in 2018 met het noordelijke buurland maakte om spanningen niet uit de hand te laten lopen, onder meer over het aan banden leggen van militaire activiteiten in het grensgebied. De opschorting is volgens Seoul nodig om „effectievere en onmiddellijke maatregelen te kunnen nemen tegen Noord-Korea’s provocaties”.
De ballonnen waren namelijk niet het enige dat Pyongyang de afgelopen week de lucht instuurde: ze vormden slechts het slotakkoord van een reeks Noord-Koreaanse acties. Vorige week maandag lanceerde Noord-Korea een raket die een tweede militaire spionagesatelliet in een baan om de aarde moest brengen, al ontplofte het projectiel na korte tijd boven de Gele Zee. En vrijdag vuurde Pyongyang, volgens de Noord-Koreaanse partijkrant Rodong Sinmun op aanwijzingen van leider Kim Jong-un zelf, achttien korteafstandsraketten af om „het regime van gangsters en het marionettenleger van Zuid-Korea” te laten zien dat Noord-Korea niet terugdeinst voor een preventieve aanval. Ook verstoorde Noord-Korea de GPS-navigatie in de noordwestelijke kustgebieden van de zuiderbuur, waardoor het scheepvaartverkeer werd gehinderd.
Lees ook
Noord-Koreaanse satellietlancering op gevoelig moment mislukt
Banden met Rusland
De spanningen tussen de beide Korea’s lopen al langer op, maar toch is het niet toevallig dat Noord-Korea juist afgelopen week allerlei speldenprikken uitdeelde, denkt hoogleraar Koreastudies Remco Breuker van de Universiteit Leiden. De mislukte satellietlancering viel samen met een topontmoeting in Seoul tussen China, traditioneel een bondgenoot van Noord-Korea, en Zuid-Korea en Japan, die Pyongyang als vijanden beschouwt. President Yoon, de Japanse premier Fumio Kishida en de Chinese premier Li Qiang spraken vooral over onderlinge vrijhandel, maar ook Noord-Korea kwam ter tafel. Tot ergernis van Noord-Korea riepen de drie na afloop van hun overleg op tot „denuclearisering” van het Koreaanse schiereiland.
De achttien raketten die Kim vrijdag liet afschieten zijn volgens Breuker dan ook niet alleen van stal gehaald om Zuid-Korea te waarschuwen, „maar ook heel duidelijk om China te laten zien dat er nog een ánder Korea is, en dat het ook in China’s nadeel kan zijn om geen goede relaties met Noord-Korea te onderhouden.”
Noord-Korea’s economische afhankelijkheid van China begint in rap tempo af te nemen
Noord-Korea kan zich zijn assertiviteit tegenover een van zijn belangrijkste partners veroorloven dankzij de toenadering tot Rusland. Sinds de oorlog in Oekraïne levert Noord-Korea munitie en raketten aan Moskou, en Russische olietankers zijn veelvuldig gesignaleerd in Noord-Koreaanse havens. „Noord-Korea’s economische afhankelijkheid van China begint in rap tempo af te nemen. De energiebehoefte wordt nu gelenigd door Rusland. Daarmee raakt China invloed kwijt op een buurland waarmee het een lastige relatie heeft en dat kernwapens bezit.”
Luidsprekers met propaganda
De nu opgeschorte militaire overeenkomst stond al langer onder druk. In november stelde Zuid-Korea die al gedeeltelijk buiten werking na de lancering van de eerste militaire spionagesatelliet door Pyongyang. Noord-Korea zegde het hele pact daarop al eenzijdig helemaal op.
Het akkoord was in 2018 gesloten ten tijde van kortstondige ontspanning tussen beide Korea’s, onder de ‘zonneschijnpolitiek’ van de Zuid-Koreaanse president Moon Jae-in. Zijn opvolger Yoon vaart daarentegen een veel confronterender koers ten aanzien van Noord-Korea.
Lees ook
Bloemenhulde bezegelt Russische band met Noord-Korea, dat ‘op grote schaal munitie levert’
Nu Seoul de overeenkomst heeft opgeschort, kunnen de Zuid-Koreaanse strijdkrachten weer oefeningen houden in de buurt van de grens tussen beide landen, en vervalt een in de afspraken vastgelegde no fly-zone rond het grensgebied. Ook treft Zuid-Korea voorbereidingen om de luidsprekerinstallaties aan de grens weer in gebruik te nemen, waarmee nieuws, propaganda en K-pop worden verspreid. Ook die waren in 2018 uitgeschakeld.
De afspraken werden allang niet meer goed nageleefd, maar „alles wat noord en zuid uit elkaar houdt, is heel belangrijk”, zegt Breuker. „Je wil geen onbedoelde escalatie omdat je niet goed begrijpt wat de ander doet.” Grenswachten in het gebied zijn bijvoorbeeld voorzien van scherpe munitie. „Als er iets misgaat, heb je meteen een groot probleem. Daar waren afspraken over, en die zijn dus nu allemaal weg.”
Breuker maakt zich dan ook zorgen. „Dit is een van de zwaarst bewapende stukjes aarde, onder een extreem hoge spanning.”
