Opinie | Armoede is vaak het gevolg van transgenerationeel trauma

Het leven van Tim ‘S Jongers, is het verhaal van een kind dat moet zien te overleven in een wereld vol mensen met ongediagnosticeerde psychiatrische klachten. Hij vertelt in zijn boek Armoede uitgelegd aan mensen met geld, hoe dat is. Ik heb zijn boek niet gelezen maar in mijn vijftien jaar als psychotherapeut heb ik talloze tragische verhalen gehoord van mensen in een soortgelijke armoede-fuik. In het interview naar aanleiding van dit boek in NRC van 28 mei vertelt hij over zijn irritatie rondom het armoedebeleid in Nederland.

Ik deel zijn irritatie over het bestaande beleid, maar zie de kwestie in een heel ander licht. Deze armoede heeft niks met economie of geld te maken, dit is transgenerationeel trauma. Oftewel: het onvermogen jezelf te handhaven in de wereld wordt doorgegeven van ouder op kind. De oplossing zit hem in een verschuiving van de focus van geld naar preventieve hulp aan gezinnen waar alles moeizaam gaat, ik noem die ook wel ploetergezinnen. Als jezelf maar weinig liefde en veiligheid hebt mogen genieten, kan je onmogelijk een veilig en heilzaam gezin neerzetten.

Het kan mij weinig schelen of er (tijdelijk) frikandellen worden gegeten of dat er te veel kilo’s aanzitten. Eerst grip krijgen. Kalmte kan je redden. Kinderen als ‘S Jongers krijgen geen toewijding, aandacht en liefdevolle begrenzing in hun jeugd. Er is weinig structuur en verslavingen liggen op de loer. Er is hierdoor continu onveiligheid, daar komen vaak helaas nog gewelddadige relaties van familieleden of kennissen bij. Het is keiharde logica dat je in deze chaos geen mooie loopbaan met stabiel inkomen kan realiseren.

Ggz

Net als ‘S Jongers belanden kinderen uit deze gezinnen vaak op volwassen leven in de ggz. Daar moeten ze alsnog de emotionele ontwikkeling doormaken die de meeste kinderen goddank in de eerste twaalf jaar van hun leven in een gezellig gezin hebben beleefd. Wie ben ik? Wat voel ik? Wat denk ik? En hoe zit dat bij anderen? Jezelf leren kennen en je emoties leren hanteren, is de eerste klus die moet worden geklaard. Dan volgt een verdrietige, lange weg van verwerken en zoeken naar nieuwe patronen.

Vaak blijven mensen gelijmde vaasjes

Therapie is een soort reparenting: de patiënt krijgt de zorg en liefde die hij in zijn jeugd heeft gemist van een therapeut. Vaak blijven mensen gelijmde vaasjes. Het heeft geen zin om iemand of iets de schuld hiervan te geven. Deze malaise komt uit onvermogen, niet uit onwil. De volwassenen in het spel zijn zelf zo beschadigd in hun eigen jeugd dat ze niet in staat zijn goede beslissingen te nemen voor zichzelf en de kinderen. Ergens moet dat stoppen. Het is ‘S Jongers gelukt uit de fuik te ontsnappen en ook veel van mijn cliënten lukt het na jaren therapie een leefbaar bestaan te realiseren.

Ploetergezinnen

Wat kunnen we doen? Kwijtschelden van schulden kan wel iets van ontspanning opleveren, maar het blijft symptoombestrijding. In mijn praktijk zie ik dat gratis geld passief maakt. De focus moeten liggen op laagdrempelige ondersteuning aan ploetergezinnen. Het is echt niet makkelijk om een schreeuwende baby op te laten groeien tot een sympathieke volwassene. Jezelf tijdelijk op een tweede plek zetten, vergt geduld en beheersing.


Lees ook
Ja, de frikandel kan een goeie keuze zijn, zegt Tim ’S Jongers, die opgroeide in armoede

Ja,  de frikandel kan een goeie  keuze zijn, zegt Tim ’S Jongers, die opgroeide in armoede

Preventief werken betekent er vroeg bij zijn. Iemand met een laag zelfbeeld kan niet slagen in de vele afvalprojecten van overheid en verzekeraar. Wat wel? Hulp bij het neerzetten van een gezond gezin met de nadruk op hechting, solidariteit en saamhorigheid. Ik zeg, breed uitrollen. Er groeien momenteel veel dikke ikke’s op. Egocentrisme is de ziekte van onze moderne maatschappij. Stop dat. We verliezen allemaal het vermogen tevreden te zijn met wat er is. Minder is meer.

Iedereen kan onzichtbare zwoegers als ‘S Jongers bijstaan. Leraren, buren, buschauffeurs, voetbaltrainers, huisartsen, caissières, wijkagenten; houd je ogen open. In de verhalen van mijn cliënten zit vaak een buurvrouw of lerares die hun lot een klein beetje minder eenzaam en hopeloos maakte. Aandacht, erkenning, een open deur, liefde en zorg kunnen we allemaal geven. Helaas zal er altijd een kleine groep in de fuik terecht komen, want het leven is voor sommigen gewoon te moeilijk.