Vrouwen breken door in de Mexicaanse politiek, maar de weg naar gelijkheid is lang

Een beetje beduusd schuift een kleine, oudere vrouw met enige moeite de stalen poort open van haar huis in de wijk Carlos Alberto Madrazo. Zojuist heeft haar burgemeester Lía Limón op de deur geklopt, halverwege haar campagnetour door de middenklassewijk in gemeente Álvaro Obrégon, onderdeel van Mexico-Stad.

Bedremmeld kijkt de vrouw naar de menigte achter de burgemeester, die met blauwe vlaggen van politieke partij PAN zwaait en flyers en shirts aan omstanders uitdeelt. Limón, lang, statig en met een pet diep over haar felblauwe ogen getrokken, priemt met haar vinger richting de vrouw. „U woont hier mooi. U ziet er goed uit. U gaat in juni vast en zeker op mij stemmen.”

In de peilingen staat Lía Limón, die opgaat voor haar herverkiezing, er goed voor. Hoewel de linkse regeringspartij Morena in veel gemeenten in Mexico-Stad aan kop gaat, is die trend anders in Álvaro Obregón, met ruim 750.000 inwoners een van de grootste gemeenten. Limón leidt er ruim met haar centrumrechtse PAN, die in een coalitie optrekt met twee andere oppositiepartijen.

Campagnemateriaal van Lía Limón wordt uitgedeeld in Mexico-Stad.
Foto Alejandro Cegarra

Straatverlichting

Voor Limón zelf is dat makkelijk te verklaren. „Politiek bedrijven is identiteit uitdragen. Als vrouw heb ik, zonder enige hulp van de regering, hier belangrijke dingen gedaan voor de vrouwen van mijn gemeente. Een speciale politie voor huiselijk geweld, veilige zones voor vrouwen in winkelcentra, ondersteuning voor slachtoffers van geweld en beurzen voor vrouwelijke ondernemers”, zegt ze.

Meerdere malen benadrukt ze dat de huidige regering amper heeft meegewerkt aan haar plannen. „Deze regering weet niets van gelijkheid, van feminisme. En dat gaat niet veranderen, al krijgen we met Sheinbaum een vrouwelijke president”, zegt Limón. Dat Mexico na de verkiezingen van begin juni, voor het eerst in de geschiedenis een vrouwelijke president krijgt, staat vast. Torenhoge favoriet is regeringskandidaat Claudia Sheinbaum, die in de peilingen ver voorloopt op Xóchitl Gálvez, de kandidaat van de oppositiecoalitie waar ook Lía Limón deel van uitmaakt. Een derde kandidaat, de enige man, krijgt in de peilingen met geluk 8 procent van de stemmen.


Lees ook
Drugs en geweld in Mexico? Welnee, zegt de president

Een man draagt een waterfles tijdens een hittegolf.

Voor Yolanda Velásquez is er onder Limón veel veranderd voor vrouwen. Zij woont ook in Carlos Alberto Madrazo en wijst naar een lange trap die tussen huizen doorslingert, richting een winkelcentrum langs een drukke weg. ’s Nachts is dit hele gebied, in tegenstelling tot de jaren ervoor, volledig verlicht. „Dit waren allemaal donkere wegen en straatjes. ’s Avonds voelde je je hier als vrouw niet veilig. Dat heeft Limón veranderd, zij begreep wat veiligheid voor vrouwen betekent.”

Een vrouwelijke burgemeester die voor vrouwen opkomt: het maakt Lía Limón geliefd, maar de politieke taal niet per se minder seksistisch. Als ze de wijk verlaat, wijst ze op een muur waar een verkiezingsposter van haar grote concurrent Sheinbaum hangt, ook een vrouw. „In het echt ziet ze er nog veel lelijker uit!”, roept ze. De menigte achter haar lacht hard mee.

Burgemeester Lía Limón van de gemeente Álvaro Obrégon voert campagne.
Foto Alejandro Cegarra

Vrouwenquotum in grondwet

Qua politieke vertegenwoordiging lijkt het op het gebied van vrouwenrechten goed geregeld. Mexico is een van de zes landen in de wereld waar minstens de helft van de parlementariërs vrouw is. Ook bij interne verkiezingen in politieke partijen, bij lokale en regionale verkiezingen moet de helft van de bestuurders vrouw zijn, als gevolg van een grondwetshervorming uit 2019.

Het effect van deze hervorming is te merken bij de aankomende verkiezingen: in veel staten en gemeenten zijn er meer vrouwelijke dan mannelijke kandidaten. Het kabinet van president Andrés Manuel López Obrador (AMLO), die tijdens zijn termijn een moeizame relatie met feministische bewegingen onderhield, is het eerste in de Mexicaanse geschiedenis waarvan de helft vrouw is.

In een land dat bekend staat om zijn machismo, moet er niet te veel gezocht worden achter de bemoedigende gelijkheidscijfers in de Mexicaanse politiek, zegt politicoloog Sol Cardénas. „Mexico is van oudsher een patriarchaal land, waar mannen domineren op alle posities waar beslissingen worden genomen. Dat is een cultuur. Dus vrouwen doen wel meer mee in de politiek, maar nemen ze ook meer beslissingen?”

Vrouw op campagne met „meer Limón” op haar pet. Het Spaanse limón betekent citroen.

Dat Mexico voor het eerst een vrouwelijke president krijgt, noemt Cardénas rechtvaardig. „Historisch wil ik het niet noemen. Het heeft te lang geduurd. Maar het hervormen van het politieke landschap in Mexico krijgt wel een nieuwe impuls en het is aan ons allemaal, niet alleen aan de vrouwen, om te zorgen dat die verandering duurzaam is.”

Los van de positieve stappen binnen de politiek, is er op andere gebieden nog een lange weg te gaan voor het land. Dagelijks worden gemiddeld zeker tien vrouwen in Mexico vermoord, al wordt slechts een kwart van deze moorden officieel aangemerkt als femicide: een moord op een vrouw omdat ze een vrouw is. Vrouwenorganisaties zeggen dat het daadwerkelijke aandeel femicides groter is, omdat rechtbanken en aanklagers rechtszaken niet vanuit het vrouwelijk perspectief beoordelen.

Onder de huidige regering is het aantal meldingen van huiselijk geweld en seksueel geweld tegen vrouwen toegenomen. Ook is het aantal vrouwen dat geen toegang heeft tot gezondheidszorg toegenomen, van tien procent in 2016 naar bijna veertig procent in 2022. De arbeidsparticipatie van vrouwen neemt onder de regering van AMLO wel licht toe, al is het gat met Mexicaanse mannen op de arbeidsmarkt nog steeds enorm. Daarnaast werd abortus gedecriminaliseerd onder AMLO, al vinden feministische organisaties in Mexico dat die stap te weinig voorstelt: ze willen volledige legalisatie.

Verkiezingsposters voor Lía Limón in Mexico-Stad.
Foto Alejandro Cegarra

Een droom die uitkomt

Olga Cordero Sánchez, een prominente senator van Morena, de partij van de president, wil de regering niet te hard afvallen op het gebied van vrouwenrechten. In AMLO’s eerste drie jaren was de voormalige hoge rechter diens machtige minister van Binnenlandse Zaken – als eerste vrouw in de Mexicaanse geschiedenis. „Feminisme is iets dat je niet volledig begrijpt, als je geen geweld, op wat voor manier dan ook, hebt meegemaakt”, zegt ze in haar werkkamer in de Senaat. Het is een diplomatieke manier om te zeggen dat de huidige president bepaalde zaken rond vrouwenrechten niet volledig begrijpt.


Lees ook
Mexico-Stad zet zich schrap voor ‘el dia cero’: de dag dat het water op is

Een inwoner van de wijk Iztapalapa in Mexico-Stad vult haar watervoorraad aan vanuit een vrachtwagen.

Cordero Sánchez, ondanks haar 76 jaar energiek en fel, kijkt liever vooruit, naar wat een mogelijke regering te bieden heeft. „We zijn al begonnen met het uitwerken van projecten, om moeders met toeslagen tegemoet te komen, zodat ze niet hoeven te werken. Mijn eerste kind werd geboren toen ik 20 was, dus ik weet hoe hard dat nodig is.”

„Ik heb het politieke landschap in Mexico zien veranderen. In veel openbare functies tijdens mijn loopbaan was ik de eerste vrouw. Ik heb veel narigheid meegemaakt, maar ben altijd vooruit blijven kijken.” Na decennialang vechten voor vrouwenrechten, pionieren in de politiek en de rechtspraak, is een vrouwelijke president – wie het ook wordt – een droom die uitkomt voor Sánchez Cordero. „Ik kan nu rustig sterven”, zegt ze met twinkelende ogen. „Maar dat wil ik niet, want we hebben nog veel werk te doen.”