N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Vrijheid van meningsuiting Het vonnis over juice-vlogger Coldeweijer (die Rachel Hazes beledigde) laat kwetsen en zwarte humor toe, maar niet om een hetze aan te jagen voor eigen gewin.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/images/gn4/stripped/data96077308-90ca50.jpg)
Foto Robin van Lonkhuijsen/ANP
Heeft de rechter deze week niet alleen juicevlogger Yvonne Coldeweijer verboden om de term „gecremeerde kroket” te gebruiken, maar eigenlijk iedereen? Na het vonnis over de belediging van Rachel Hazes met die omschrijving, ontstond er – vooral op sociale media – de indruk dat de vrijheid van meningsuiting nu generiek was ingeperkt.
Inmiddels zijn er drie accounts op Twitter met de naam „gecremeerde kroket”. Kennelijk de nieuwe geuzennaam van de vrije burger die zich nergens iets van aantrekt. En die bovendien gewend is van cabaretiers als Theo Maassen of Youp van ’t Hek nog wel grovere kwalificaties te horen die incidenteel ook voor opschudding zorgen. Maar die lokten nooit een rechterlijk verbod uit. Immers, de algemene maatstaf uit het Europese recht luidt dat meningsuitingen zijn toegestaan die „schokken, kwetsen of verontrusten”. Zou dan ad hominem zwarte humor niet meer mogen, hier toevallig geïnspireerd door het zonnebankbruine gelaat van Rachel Hazes (52)?
Illusies
Maar dat is niet het geval – en die conclusie kan ook niet uit dit ene vonnis tegen deze ene publicist worden getrokken. Alleen onder specifieke omstandigheden en indien gebruikt door déze vlogger met deze motieven is de term onrechtmatig. De Amsterdamse voorzieningenrechter snijdt het oordeel dat Coldeweijer déze term onrechtmatig heeft gebruikt scherp toe op concrete omstandigheden en feiten.
Dat gebeurt alleen wel zo hard dat eventuele illusies van de vlogger na het vorige vonnis van de Amsterdamse rechtbank dat ze als journalist kan worden beschouwd, worden doorgeprikt. In dat eerdere vonnis erkende de rechtbank haar beroep op journalistieke bronbescherming wel. Haar werd toen, net als aan ‘echte’ journalisten, toegestaan om aantijgingen voldoende aannemelijk te maken, in plaats van die echt te moeten bewijzen, zoals in de rechtszaal. Vervolgens bleek wel dat ze daar niet in was geslaagd en ze verloor die eerdere zaak dan ook. Maar Coldeweijer beschouwde het gebruik van dit beoordelingskader én het gehonoreerde recht op bronbescherming toch als een steun in de rug.
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/01/data95963756-945da0.jpg)
Lees ook: Coldeweijer moet ‘juice’ over familie Hazes rectificeren
In het kroket-vonnis krijgt de juicevlogger echter de wind op alle fronten juridisch van voren. Eerst stelt de rechtbank de vraag of de kwestie „van algemeen belang” is. Of wellicht een maatschappelijke misstand, wat dan misschien meer vrijheden zou kunnen rechtvaardigen. Maar dat is niet het geval – het ging hier om de relatie tussen moeder en zoon, om verslavingsproblematiek en het verbreken van een relatie. De vlogger dient „geen ander belang dan het voor eigen gewin bevredigen van de nieuwsgierigheid van haar volgers naar het privéleven van een publiek persoon”.
Stellige toon
De bronnen waarop zij zich baseert zijn evenmin serieus. De ene bron heeft iets van horen zeggen en over de andere bron vertelt ze helemaal niets, behalve dat die bestaat. Aan de eis voor journalisten dat ze „aannemelijk” maken wat ze schrijven, wordt dus weer niet voldaan.
Ze bedrijft ook geen satire of overdrijving, juist door haar stellige toon – ze zou heel zeker zijn van haar verhaal. Daarbovenop komt de manier waarop ze haar uitingen „inkleedt”. Dat gebeurt op een „onnodig” grievende, kwetsende en beledigende manier. Er is namelijk geen maatschappelijk belang of misstand mee gemoeid. Bovendien noteert de rechtbank dat ze met die term ook geld ophaalt voor haar juridische bijstand.
Slotsom: ze kan haar publicatie niet waarmaken, gebruikt grievende taal en ze „heeft geen te respecteren belang bij haar publicatie”. Vervolgens stelt de rechtbank vast dat ze haar aanhang aanspoort om online te reageren. Die gaan deels „helemaal los”, door haar aangespoord met de gewraakte term „gecremeerde kroket”.
Coldewijer wordt dus verweten uit financieel eigenbelang een hetze te hebben georganiseerd tegen een derde met een grove belediging. En die mag ze dan ook niet meer herhalen, de bewuste video over de Hazes-familie moet ze verwijderen. Schokken en kwetsen mag dus nog steeds, maar niet als verdienmodel, niet met onwaarheden, niet over andermans privéleven en niet om het publiek ermee tegen een ander op te hitsen.
