Wat zou er gebeuren als Iran opeens De Bom had? Niet zo opeens natuurlijk, want we hebben het over het al-dan-niet van een Iraans kernwapenprogramma sinds 2002 toen de oppositiesekte Mujahedeen-Khalq stiekeme Iraanse nucleaire installaties onthulde. Sindsdien hebben beschuldigingen en ontkenningen elkaar afgewisseld. Beschuldigingen komen meestal, maar niet alleen, van Irans vele tegenstanders; ontkenningen uit Iran maar ook van Amerikaanse zijde. In 2007 meldden Amerikaanse inlichtingendiensten dat Teheran zijn wapenprogramma in 2003 had gestaakt, en volgens Washington is dat tot dusverre niet hervat.
Maar waarom begin ik er dan weer over op een moment waarop ik beter over de dode Iraanse president zou kunnen schrijven? Omdat er heus wel een nieuwe president komt, en omdat verscheidene hoge Iraniërs er de afgelopen weken over zijn begonnen. Dat is erg opmerkelijk maar de situatie was ook opmerkelijk, namelijk de recente gewapende escalatie tussen Iran en Israël. Generaal Haqtalab, belast met de bescherming van de nucleaire installaties, zei dat als Israël die installaties aanvalt, Iran zijn nucleaire strategie moet herzien. Een conservatief parlementslid voorspelde dat als de leiding daartoe toestemming geeft de eerste kernproef al binnen een week zal volgen. En een topadviseur van opperste leider ayatollah Khamenei, oud-minister van Buitenlandse Zaken Kamal Kharrazi, zei voor Al Jazeera televisie dat Iran geen andere keuze heeft dan een kernbom te bouwen als zijn overleven wordt bedreigd.
Die nucleaire strategie komt neer op géén atoombom, want in strijd met het geloof, en is vastgelegd in een fatwa (islamitisch decreet) van ayatollah Khamenei. Een omstreden fatwa – wie Iran een kernwapenprogramma toeschrijft, ontkent ook doorgaans het bestaan daarvan. Khamenei zelf zei in 2004: „Een staat die zoveel jonge gelovigen telt, een verenigde natie, heeft geen kernwapens nodig.”
Toch is het een feit dat Iran tot 2003 wel degelijk aan een atoomwapen werkte, en toen was Khamenei ook al opperste leider, dus hoe zat het dan met kernwapens en religie? In elk geval heeft zijn vreedzame programma Iran tot op de drempel van een bom gebracht – de Japan-optie. Alles staat klaar om een kernwapen in elkaar te kunnen timmeren zodra de leiding daartoe besluit; ja hoe vreedzaam is dat eigenlijk?
De Amerikaanse president Trump heeft het Iran des te makkelijker gemaakt zo ver te komen door in 2018 uit het nucleaire akkoord te stappen dat Iran met ingrijpende inspecties van het Internationaal Atoomenergieagentschap intoomde (IAEA). Volgens IAEA-chef Rafael Grossi, die het land zojuist heeft bezocht, zal Iran als het daartoe besluit in een kwestie van weken voldoende hoogverrijkt uranium hebben voor drie bommen. Wat overigens niet hetzelfde is als drie inzetbare wapens.
Maar, erg interessant, terwijl hoge Iraniërs openlijk dreigden met een wapenprogramma zei Grossi tegen de Financial Times dat hij voor het eerst in meer dan een jaar Iraanse bereidheid had gezien om met zijn IAEA verder te praten over verbetering van de vérgaand verslofte nucleaire controles. „Heel belangrijk”, zei hij. Hij voegde eraan toe dat Teheran eveneens met Washington in contact staat. Ik zag dat ook in andere bron. Denk ook even aan het feit dat Amerika de andere kant opkijkt terwijl Iran in strijd met Amerikaanse sancties zijn olie-export opvoert (vooral naar China).
Vergeet die fatwa, die kan zó worden teruggedraaid als de nood aan de man is. Maar wat heb je aan een bom, die je zonder twijfel in een akelig gevaarlijk isolement stort. Zo leuk heeft Noord-Korea het ook niet. Als het Iraanse regime iets wil dan is het overleven. En dat gaat een stuk beter met het wapen van de net-niet-bom. Maar dan moet de buitenwereld wél weten hoe makkelijk die een Bom kan worden.
Carolien Roelants is Midden-Oostenexpert.
