Aanvankelijk wilde Pita Limjaroenrat (43) de geruchten niet geloven, vertelt hij aan NRC. Zijn partij Move Forward had 151 van de vijfhonderd parlementszetels veroverd, en ook oppositiepartij Pheu Thai van zakenman Thaksin Shinawatra beloofde democratische hervormingen. Maar Pheu Thai, waarmee hij een verbond had gesloten, liet hem halverwege de formatiebesprekingen keihard vallen. Pheu Thai-kandidaat Srettha Thavisin werd de nieuwe regeringsleider in een coalitie met juntagezinde partijen.
Twee maanden later kwam de aap uit de mouw. Pheu Thai-oprichter Shinawatra zelf keerde terug uit Dubai, waar hij verbleef om vervolging wegens fraude te ontlopen. Bij aankomst kreeg hij acht jaar cel, maar die straf werd bijna onmiddellijk ingekort naar een jaar. Inmiddels is hij op borgtocht vrij. Het heeft er alle schijn van dat Shinawatra een deal heeft gesloten met de junta: zijn eigen vrijheid en regeringsdeelname in ruil voor het uitsluiten van Move Forward.
In januari werd Limjaroenrat ook nog voor de rechter gedaagd. Hij werd vrijgesproken van het overtreden van de kieswet, maar kreeg wel een waarschuwing. De rechter eiste dat hij alle activiteiten staakt die de positie van het koningshuis zouden aantasten.
Hervorming van de monarchie is een belangrijk programmapunt van Move Forward. De koning in Thailand heeft absolute macht. Wie daaraan tornt, en zo de heersende elite uitdaagt, kan drie tot vijftien jaar celstraf krijgen voor majesteitsschennis.
Vorige maand nam het Constitutionele Hof een nieuwe zaak tegen Move Forward aan, die kan uitmonden in een verbod. De partij zou de monarchie willen omverwerpen en zou daardoor staatsgevaarlijk zijn.
NRC sprak Limjaroenrat via een videoverbinding vanuit zijn woonplaats Bangkok.
In januari suggereerde de rechter dat u staatsgevaarlijk bent. Nu hangt een nieuwe rechtszaak boven uw hoofd. Hoe gaat u daarmee om?
„De uitspraak van de rechter was buiten alle proportie. Landverraad is een heel zwaar vergrijp. Om mij daarvoor te veroordelen, moeten ze de aanklacht wel hard kunnen maken. Volgens mij is landverraad een militaire coup plegen, samenzwering met een buitenlandse natie om de macht te grijpen, de monarchie afschaffen. En daar is allemaal geen sprake van. Wat wij voorstaan is een aanpassing van een wetsartikel dat majesteitschennis strafbaar stelt.”
Bent u niet bang dat het de volgende keer wel tot een veroordeling komt?
„Natuurlijk ben ik bang. Ik heb een achtjarige dochter. Sommige collega’s zijn verbannen, anderen kregen celstraf. Maar dat zijn de risico’s van dit vak. Als je je uitspreekt, moet je angst in de ogen durven kijken. Wel weeg ik continu de risico’s tegen het lange termijndoel, namelijk via een parlementaire weg toewerken naar een beter, duurzamer Thailand.”
Maar het huidige systeem is niet democratisch. Is dat dan geen heilloze weg?
„Je zou kunnen oproepen tot een volksopstand. Maar dat is niet de weg van Move Forward. We staan achter vreedzame protesten, we roepen niet op tot geweld. Natuurlijk, de junta is onze vijand, handelsmonopolisten zijn onze vijand, de heersende elite is onze vijand. Wij willen het tegenovergestelde van wat zij willen. Het is een ideeënstrijd. We zitten in het parlement en zullen onze standpunten tot het uiterste verdedigen. We willen zoveel mogelijk mensen overtuigen, zodat het autocratische systeem van binnenuit instort.”
Hoe kijkt u terug op het formatieproces?
„Al voor de verkiezingen gingen er geruchten over een deal die Thaksin zou hebben gesloten met de top van het leger. Ik wilde het eerst niet geloven. Het leek mij erg onwaarschijnlijk dat Pheu Thai na al die jaren oppositie opeens de handen ineen zou slaan met de junta. Maar toen ik foto’s zag van enkele ontmoetingen, hield ik er in mijn achterhoofd rekening mee dat het waar kon zijn.”
En toen liet uw coalitiepartner u vallen en koos voor een alliantie met juntagezinde partijen.
„Ik kan vergeven, maar ik zal dit niet vergeten. De volgende keer zal ik de kiezers van Thailand herinneren aan het belang van politieke integriteit.”
U kent de familie Shinawatra uit het begin van uw politieke carrière. Heeft u hen erop aangesproken?
„Thaksin heb ik niet gesproken. Paetongtarn [dochter van Thaksin Shinawatra en partijleider van Pheu Thai] en Srettha heb ik alleen tijdens de formatie in vergaderingen gezien. Daarna heb ik hen niet meer gesproken.”
Voelt u zich verraden?
„Ik probeer het me niet aan te trekken. Toen ik in VS studeerde hoorde ik een advies van Hillary Clinton: ‘Als je een politicus wil zijn voor de lange termijn en je je ziel niet aan de duivel wilt verkopen, dan kun je persoonlijke aanvallen niet persoonlijk nemen.’ Dat advies heb ik ter harte genomen, ik speel geen vuile spelletjes, zoals mijn machtige tegenstanders. Ik ga uit van integriteit totdat het tegendeel is bewezen. Dat is een bewuste keuze, zodat ik mentaal gezond blijf. Maar ik maak eenzelfde fout niet twee keer.”
De militaire conservatieve elite zit ondanks de verkiezingsuitslag nog altijd stevig in het zadel. Wat betekent dat voor de hoop op een democratischer Thailand?
„Ik kijk niet naar wat er niet gelukt is, maar naar hoever we al zijn gekomen. Ik was de jongste democratische premierskandidaat ooit, als leider van een partij die nog maar drie jaar bestaat. Ik heb gewonnen in tijden van crises. We kwamen net uit de coronacrisis. Er is oorlog, in Oekraïne, Israël, Myanmar. Er is digitale manipulatie. En toch kozen mensen massaal voor een partij die progressieve oplossingen biedt. Hoopvol is ook dat we vervolgens een meerderheidscoalitie konden vormen”
Die coalitie werd geblokkeerd en u bent door de senaat op een zijspoor gezet.
„Als we de hoop verliezen, dan geven we de conservatieve elite hun zin. Dat is precies wat ze willen: Dat we opgeven en de politiek verlaten. Dan kan de corruptie doorgaan en kunnen zij wetten aannemen die in hun voordeel werken. We moeten doorgaan. Dit is geen sprint, maar een marathon. Vergeet niet dat Move Forward een continuering is van Future Forward, de partij die vier jaar geleden werd verboden. Ik ben slechts de designated survivor in een democratiseringsproces dat al langer bezig is.”
Nu hangt Move Forward hetzelfde lot boven het hoofd.
„En dat gaan we met hand en tand bevechten. Ik neem mijn recht om de zaak in de rechtszaal te bepleiten. Ik wil de honderd pagina’s lange aanklacht tegen mij en mijn partij punt voor punt verdedigen, zodat mensen hun eigen mening kunnen vormen over onze standpunten.”
Wat als u toch verbannen wordt of celstraf krijgt?
„Dat is tegen het internationale recht. Ik zal vechten zolang het kan, zo zichtbaar mogelijk, zodat een verbod op Move Forward voor de heersende elite nadeliger uitpakt dan Move Forward behouden als oppositiepartij. Dit is een mondiale strijd. Wereldwijd proberen autocratische regimes via de rechtszaal gekozen politici uit te schakelen. Vroeger had je militaire coups, maar extreemrechtse ideologieën hebben hun tactiek aangepast. Geen tanks meer in de straten, maar geweld in de rechtszaal. Het is aan democratische politici om daar een strategie tegen te ontwikkelen.”
